Ο ΠΙΟ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟΣ ΙΟΣ
[ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ]
του Michael Specter
αρχισυντάκτη του The New Yorker από το 1998.
NEW YORKER, 12 Μαρτίου 2012
newyorker.com/magazine/2012/03/12/the-deadliest-virus
Επιλογή-επιμέλεια κειμένων: Κλεάνθης Γρίβας
Οι υπότιτλοι και οι παρατηρήσεις μέσα σε αγκύλες […] είναι του επιμελητή.
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
Οι σύγχρονοι Frankenstein-μακελάρηδες του DNA, ψυχοπαθητικές προσωπικότητες και επικίνδυνοι μεγαλομανείς που υποδύονται τους «επίγειους θεούς», κάνουν πράξη τη λογοτεχνική σύλληψη της Μαίρη Σέλεϊ («Φρανκεστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας», 1818), κατασκευάζοντας θανατηφόρους ιούς στα εργαστήριά τους.
- Ο Ολλανδός Φρανκεστάιν Ron Fouchier, κατασκεύασε έναν καινούριο ιό στο εργαστήριό του στο Ιατρικό Κέντρο Erasmus του Ρότερνταμ, βάζοντας σε κίνδυνο εκατομμύρια ζωές. Και, πολλές δεκάδες χιλιάδες «ομότεχνοί» του κάνουν ή προσπαθούν να κάνουν το ίδιο στα πάνω από εκατό χιλιάδες βιολογικά εργαστήρια που λειτουργούν στον πλανήτη, διακατεχόμενοι από τον πυρετό του «χρυσού» και της «δόξας».
- Έχουν δικαίωμα να το κάνουν;
- Πόσο πιθανό είναι να ξεφύγει από κάποιο εργαστήριο ένας θανατηφόρος ιός που κατασκευάστηκε με τεχνικές γενετικής μηχανικής (δηλαδή, με τεχνικές κοπτο-ραπτικής του DNA), και ποιο θα είναι το ανθρώπινο κόστος σε περίπτωση μιας τέτοιας διαφυγής;
- Έχει ο κοροναϊός που προκάλεσε την εν εξελίξει πανδημία κάποια σχέση με τον ιό που υπέστη σκόπιμη μετάλλαξη από τον Ron Fouchier στο εργαστήριο του Ιατρικού Κέντρου Erasmus του Ρότερνταμ;
Δεδομένου ότι οι Φρανκεστάιν-σφουγγοκωλάριοι κάθε εξουσίας είναι θωρακισμένοι απέναντι στην ανεργία και, συνεπώς, θα εξακολουθήσουν να αποτελούν απειλή για την ύπαρξή μας, θα επανέρχομαι σχετικά συχνά σ’ αυτό το κρίσιμο ζήτημα.
Για την καλύτερη κατανόηση του δημοσιεύματος του New Yorker, ποτείνω δύο άρθρα της επιστημονικής επιθεώρησης Nature που επιβεβαιώνουν το περιεχόμενό του:
- NATURE. 2 Μαΐου 2012. Η ΜΕΛΕΤΗ ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΟΥ ΙΟΥ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ΕΧΕΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΕΙ: Η αμφιλεγόμενη μελέτη δείχνει ότι επικίνδυνες μορφές [του ιού] της γρίπης των πτηνών θα μπορούσαν να εξελιχθούν στο φυσικό περιβάλλον. Του Ed Yong. https://www.nature.com/news/mutant-flu-paper-published-1.10551
- NATURE, 12 Νοεμβρίου 2015. Ο ΚΟΡΟΝΑΪΟΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΣΕ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ, ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΙΟ SARS ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΟΛΥΝΕΙ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΚΥΤΤΑΡΑ: Ο ιός των νυχτερίδων που δημιουργήθηκε στα εργαστήρια ανατροφοδοτεί τη συζήτηση για τις επικίνδυνες έρευνες. Του Declan Butler.
https://www.nature.com/news/engineered-bat-virus-stirs-debate-over-risky-research-1.18787#b1
Κλεάνθης Γρίβας
Ο ΠΙΟ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟΣ ΙΟΣ
[ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ]
του Michael Specter
NEW YORKER, 12 Μαρτίου 2012
- Στις 21 Μαΐου 1997, ένα αγόρι τριών ετών πέθανε από γρίπη στο Χονγκ Κονγκ. Ο θάνατος δεν ήταν ασυνήθιστος: οι ιοί γρίπης σκοτώνουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο. Αλλά, αυτό το στέλεχος δεν ήταν συνηθισμένο και χρειάστηκε μια διεθνής ομάδα ιολόγων για να αναγνωρίσει τον ιό H5N1 και την ασθένεια που προκαλεί ως «γρίπη των πτηνών». Η «γρίπη των πτηνών» ήταν υπεύθυνη για τους θανάτους εκατοντάδων εκατομμυρίων πουλερικών, αλλά μέχρι τότε δεν υπήρξε καμιά αναφορά μόλυνσης ανθρώπων.
Μέχρι το τέλος του 1997, στο Χονγκ Κονγκ αρρώστησαν 18 άνθρωποι και πέθαναν 6. Σίγουρα, οι 6 στους 18 είναι ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό θνησιμότητας (επειδή, κακώς υπολογίζεται μόνο μεταξύ των 18 νοσηλευθέντων ασθενών και όχι επί του συνόλου των προσβληθέντων οι οποίοι ανάρρωσαν χωρίς να χρειαστούν νοσοκομειακή περίθαλψη). Οι υγειονομικοί αρχές του Χονγκ Κονγκ, αντέδρασαν, σκοτώνοντας όλα τα πουλερικά στην πόλη. Η τακτική λειτούργησε. Η «γρίπη των πτηνών» εξαλείφθηκε, τουλάχιστον για λίγο.
Ο Keiji Fukuda, που τότε ήταν ο επικεφαλής επιδημιολόγος της γρίπης στα «Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων» (CDC) στην Ατλάντα [και σήμερα είναι βοηθός γενικός διευθυντής για την υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας – ΠΟΥ], μετέβη στην Χονγκ Κονγκ, προκειμένου να εντοπίσει το πώς μεταδόθηκε ο ιός από τα κοτόπουλα στον άνθρωπο και να διερευνήσει εάν θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμια πανδημία.
- Το 2003, ο ιός επανεμφανίστηκε, στην Ταϊλάνδη. Από τα 587 άτομα που νόσησαν, πέθαναν τα 346. Ποσοστό θνησιμότητας σχεδόν 60%. Φυσικά, το πραγματικό ποσοστό είναι πάρα πολύ μικρότερο εάν υπολογιστεί στο σύνολο των ατόμων που προσβλήθηκαν από τον ιό αλλά δεν νόσησαν ή νόσησαν ελαφριά και ανάρρωσαν χωρίς να χρειαστούν ιατρική βοήθεια.
Η επιδημία της γρίπης του 1918 [που, κακώς αποκαλείται «ισπανική»] προκάλεσε το θάνατο τουλάχιστον 50 εκατομμυρίων ανθρώπων, είχε ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ 2% και 3%. Η γρίπη συνήθως σκοτώνει πολύ λιγότερο από το ένα δέκατο του 1% (0,1%) των προσβαλλόμενων. Αυτό κάνει τον ιό H5N1 έναν από τους πιο θανατηφόρους μικροοργανισμούς που είναι γνωστοί στην ιατρική επιστήμη.
Για να προκαλέσει μια πανδημία, ακόμη και ο πιο θανατηφόρος ιός, θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε τρεις προϋποθέσεις:
1) Θα πρέπει να είναι ιός που προσβάλλει ανθρώπους για πρώτη φορά, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μη διαθέτουν αντισώματα απέναντί του.
2) Θα πρέπει να προκαλεί το θάνατο εκείνων που προσβάλλει. Και
3) Θα πρέπει να μεταδίδεται εύκολα, για παράδειγμα μέσω βήχα, χειραψίας, κλπ.
Η «γρίπη των πτηνών» ανταποκρίνεται στα δύο πρώτα κριτήρια, αλλά όχι στο τρίτο.
[Αλλά, με τις κατάλληλες παρεμβάσεις των Φρανκεστάιν του DNA, θα μπορούσε να καλυφθεί και αυτή η τρίτη προϋπόθεση. Και αυτό ακριβώς, συνέβη].
Οι ιολόγοι θεωρούν ότι οι κυκλικές πανδημίες είναι αναπόφευκτες και, όπως συμβαίνει με τους σεισμούς, είναι αδύνατο να προβλεφθεί πότε θα συμβούν. Οι ιοί της γρίπης μεταλλάσσονται γρήγορα, αλλά με την πάροδο του χρόνου τείνουν να εξασθενίζουν και οι ερευνητές ήλπιζαν ότι αυτό θα συνέβαινε και με τον H5N1. Αλλά, παρά τις προσδοκίες τους, ο ιός επανεργοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο.
- Κατά την ετήσια συνάντηση της Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Ομάδας Εργασίας για τη γρίπη, στη Μάλτα, αρκετές εκατοντάδες επιστήμονες άκουγαν έκπληκτοι τον Ron Fouchier, Ολλανδό ιολόγο από το ιατρικό κέντρο Erasmus στο Ρότερνταμ, να αναφέρει ότι «η απλή μεταφορά του ιού της γρίπης των πτηνών από ένα κουνάβι σε άλλο, τον είχε καταστήσει εξαιρετικά μεταδοτικό». Όπως εξήγησε ο Fouchier:
«Εγώ και οι συνεργάτες μου, ‘τροποποιήσαμε την κόλαση από το H5N1’, πράγμα που σημαίνει ότι αλλάξαμε τη γενετική ακολουθία του ιού με διάφορους τρόπους. Αλλά χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Στη συνέχεια, κάποιος τελικά με έπεισε να κάνω κάτι πραγματικά ηλίθιο: Διέδωσα τον ιό με τον παλιομοδίτικο τρόπο, ψεκάζοντας το μεταλλαγμένο H5N1 στη μύτη ενός κουναβιού και, στη συνέχεια, εμφύτευσα ρινικό υγρό από το ψεκασμένο κουνάβι στη μύτη ενός άλλου. Μετά από 14 χειρισμούς αυτού του είδους, ο ιός άρχισε να διαδίδεται στα κλουβιά των κουναβιών του εργαστηρίου. Τα κουνάβια που πήραν υψηλές δόσεις H5N1 πέθαναν μέσα σε λίγες ημέρες, αλλά αρκετά που εκτέθηκαν σε χαμηλότερες δόσεις, επέζησαν.
Όταν όμως ο Fouchier εξέτασε τα κύτταρα της γρίπης, άρχισε να ανησυχεί. Υπήρχαν μόνο 5 γενετικές αλλαγές σε 2 από τα 8 γονίδια των ιών. Όμως, κάθε μια απ’ αυτές τις 5 μεταλλάξεις υπήρχε ήδη ξεχωριστά στους κυκλοφορούντες ιούς της γρίπης. Το «επίτευγμα» του Ron Fouchier ήταν ότι τοποθέτησε και τις πέντε μεταλλάξεις σε έναν ιό, πράγμα που σήμαινε ότι και η φύση «θα μπορούσε» να κάνει ακριβώς αυτό που είχε κάνει ο ίδιος στο εργαστήριο.
Μια άλλη ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τον Yoshihiro Kawaoka, στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin, δημιούργησε μια ελαφρώς διαφορετική μορφή του ιού, η οποία, αν και δεν ήταν τόσο μολυσματική, ήταν επίσης εξαιρετικά μεταδοτική.
Μία από τις πιο επίμονες και φρικτές φαντασιώσεις του κόσμου που περιγράφεται στο έργο Frankenstein της Mary Shelley, ξαφνικά είχε γίνει πραγματικότητα: μια επικίνδυνη μορφή ζωής, χειραγωγημένη και ενισχυμένη από τον άνθρωπο, είχε καταστεί θανατηφόρος.
Η έκθεση του Fouchier προκάλεσε αίσθηση. Οι επιστήμονες εκφράσαν νέους φόβους για μια φυσική πανδημία και ειδικοί βιολογικών όπλων υποστήριξαν ότι η «γρίπη των πτηνών» του Fouchier αποτελεί απειλή για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Το πιο σημαντικό ερώτημα σχετικά με τη συνεχιζόμενη χρήση του ιού και το πιο δύσκολο να απαντηθεί είναι το πόσο πιθανό είναι να ξεφύγει από το εργαστήριο.
Ο Michael Osterholm, διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Πολιτικής Λοιμωδών Νόσων στο Κέντρο Υγείας του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, ένας από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες της χώρας για τη γρίπη και τη βιοτρομοκρατία, αντέδρασε δηλώνοντας:
«Δεν ανησυχώ τόσο πολύ για τους τρομοκράτες όσο για κάποιο απίστευτα ευφυές παιδί στο Χάρβαρντ ή για έναν μοναχικό διαταραγμένο υπάλληλο με πρόσβαση σε αυτές τις ακολουθίες. Έχουμε δει πολλές φορές ότι οι τυχαίες διαφυγές επικίνδυνων μικροβίων από εργαστήρια δεν είναι σπάνιες».
Το άγχος του Osterholm ήταν βασισμένο σε μια πρόσφατη εμπειρία: Το 1978, ο τελευταίος άνθρωπος που είναι πέθανε από ευλογιά, ήταν η Janet Parker, ιατρική φωτογράφος στην Αγγλία που εργάζονταν στο τμήμα ανατομίας της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Birmingham. Η Parker αρρώστησε όταν εκτέθηκε κατά λάθος σε ευλογιά που αναπτύσσονταν σε ερευνητικό εργαστήριο που βρισκόταν ακριβώς ένα πάτωμα κάτω από το γραφείο της.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ένα στέλεχος του ιού H1N1 –«γρίπη των χοίρων»- απομονώθηκε στη βόρεια Κίνα, και αργότερα εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Οι περισσότεροι ιολόγοι εξοικειωμένοι με τις ξαφνικές εκδηλώσεις των ιών αυτού του είδους, είναι πεπεισμένοι ότι προήλθε από ένα δείγμα που φυλάγονταν σε ψύξη σε ένα εργαστήριο και, στη συνέχεια, απελευθερώθηκε τυχαία.
Το 2003, αρκετοί τεχνικοί εργαστηρίων στο Χονγκ Κονγκ μολύνθηκαν με τον ιό SARS. Το 2004, ένας Ρώσος επιστήμονας πέθανε ύστερα από τυχαία μόλυνσή του με τον ιό Ebola.
[ΑΠΟ ΤΟΥΣ Dr. FRANKESTEIN ΣΤΟΥΣ Dr. CALIGARI]
«Απέχουμε μόλις ΕΝΑ ΛΑΘΟΣ από την παγκόσμια επιδημία της γρίπης».
New Scientist
Τα βιολογικά εργαστήρια ταξινομούνται σε 4 κατηγορίες με βάση τους πιθανούς βαθμούς ασφαλείας (Biosafety Level, BSL): σε εργαστήρια BSL-1, BSL-2, BSL-3 και BSL-4. Η έρευνα για τους πιο θανατηφόρους και μεταδοτικούς οργανισμούς διεξάγεται στα εργαστήρια BSL-4. Σύμφωνα με τις οδηγίες των Συμβουλευτικών Επιτροπών των ΗΠΑ:
- Τα εργαστήρια BSL-3 επεξεργάζονται μικροοργανισμούς που προκαλούν «σοβαρές ή δυνητικά θανατηφόρες ασθένειες» αλλά δεν μεταδίδονται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων ή για τις οποίες υπάρχουν εύκολα προσιτά προληπτικά μέτρα.
- Τα εργαστήρια BSL-4 επεξεργάζονται μικροοργανισμούς που για τους οποίους δεν υπάρχουν εμβόλια ή φάρμακα.
Τα δύο εργαστήρια, στο Ρότερνταμ (Ολλανδία) και στο Ουισκόνσιν (Ηνωμένες Πολιτείες), στα οποία έχε διεξαχθεί η εργασία με τα κουνάβια H5N1, ήταν και τα δύο εγκαταστάσεις επιπέδου BSL-3 τα οποία είχαν ενισχυθεί με πρόσθετα μέτρα ασφαλείας. Σε τέτοια εργαστήρια, οι επιστήμονες υπόκεινται συνήθως σε ελέγχους ασφαλείας, φορούν ολόσωμες στολές και αναπνέουν μέσω ειδικών αναπνευστήρων. Παρόλο που δεν υπάρχουν απόλυτες εγγυήσεις ασφάλειας, τα αρνητικά φίλτρα του αέρα προσπαθούν να εξασφαλίσουν ότι δεν θα διαφύγουν κατά λάθος μικροοργανισμοί από το εργαστήριο.
Μετά από λίγο, ανακοινώθηκε ότι αυτή η έρευνα επρόκειτο να δημοσιευτεί στα δύο, μεγάλης επιρροής, επιστημονικά περιοδικά το Science και το Nature.
Η ανακοίνωση θορύβησε το αμερικανικό Υπουργείο Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών (HHS), το οποίο ζήτησε από την Εθνική Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή για τη Βιοασφάλεια, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων από το χώρο της επιστήμης, της άμυνας και της δημόσιας υγείας, να αξιολογήσει την έρευνα του Fouchier.
Η επιτροπή συνέστησε στα περιοδικά Science και Nature, να μη δημοσιεύσουν τις πληροφορίες που είχαν σχέση με τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του ιού H5N1. Ήταν η πρώτη φορά που η Συμβουλευτική Επιτροπή (που συγκροτήθηκε μετά τις επιθέσεις με άνθρακα το 2001 για να παρέχει καθοδήγηση σχετικά με την επιστημονική έρευνα που μπορεί να έχει «διπλή χρήση», δηλαδή που θα μπορούσε και να βλάψει και να προστατεύσει το κοινό), είχε υποβάλει ένα τέτοιο αίτημα.
Τα μέλη της Εθνικής Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Βιοασφάλεια, αποφάνθηκαν ότι:
«Είμαστε στη μέση μιας επαναστατικής περιόδου στις επιστήμες της ζωής… Με την εργασία αυτή [του Fouchier] έχουν αναδειχθεί πρωτοφανείς δυνατότητες για καλύτερο έλεγχο των μολυσματικών ασθενειών, πράγμα που θα έχει σημαντική κοινωνική ωφέλεια. Ωστόσο, παράλληλα, υπάρχει και ένας αυξανόμενος κίνδυνος ότι η ίδια επιστήμη θα χρησιμοποιηθεί σκοπίμως και για άλλους σκοπούς, και οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές ».
Οι Times δημοσίευσαν μια εκδοχή που απηχεί τις ανησυχίες της Συμβουλευτικής Επιτροπής και αμφισβήτησε ακόμη και τον σκοπό των πειραμάτων:
«Πιστεύουμε στην [επιστημονική] έρευνα και σχεδόν πάντα είμαστε αντίθετοι στη λογοκρισία. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, οι κίνδυνοι από τη δημοσίευση της τεχνικής και των αποτελεσμάτων υπερβαίνουν κατά πολύ τα οφέλη».
Το περιοδικό New Scientist συμφώνησε μ’ αυτή την εκτίμηση, γράφοντας ότι: «Απέχουμε μόλις ΕΝΑ ΛΑΘΟΣ από την παγκόσμια επιδημία της γρίπης».
Ο αυξανόμενος συναγερμός έκανε τα επιστημονικά περιοδικά Science και Nature να συμφωνήσουν με την αναβολή της δημοσίευσης. Ο ιός του Fouchier (που τώρα φυλάσσεται στο υπόγειο εργαστήριό του στο Ρότερνταμ), έχει τροποποιήσει θεμελιωδώς το πεδίο των βιολογικών επιστημών. Όπως η έρευνα που οδήγησε στη διάσπαση του ατόμου και στη δημιουργία της πυρηνικής ενέργειας, η γνώση που προκύπτει από το πείραμα του Fouchier, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί τόσο εναντίον του κοινού όσο και για την προστασία του.
Ο Michael Osterholm, μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής, δήλωσε:
«Ο φόβος είναι δικαιολογημένη αντίδραση όταν γνωρίζουμε την ύπαρξη αυτού του ιού… Δεν έχουμε κανένα περιθώριο να κάνουμε λάθος μ’ αυτόν. Κανένα περιθώριο λάθους από κανέναν. Μπορούμε να κάνουμε λάθος για άλλα πράγματα. Εάν η ευλογιά ξεφύγει από κάποιο εργαστήριο, θα ήταν ατυχέστατο συμβάν, αλλά η ευλογιά έχει μια περίοδο επώασης 14 ημερών, είναι εύκολο να αναγνωριστεί και θα την σταματήσουμε. Το ίδιο ισχύει και για το SARS. Αλλά με τη γρίπη είμαστε μολυσματικοί πριν καταλάβουμε ότι είμαστε άρρωστοι. Και εάν ο ιός διαφύγει, δεν μπορεί να ‘ξανασυλληφθεί’. Αυτοί οι ερευνητές κρατούν τη ζωή μας στα χέρια τους».
Ο Ron Fouchier, ένας 45χρονος άντρας με έντονα γαλάζια μάτια, εργάζεται σε ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα ιολογικά εργαστήρια της Ευρώπης.
«Έχω περάσει πολλά χρόνια σ’ αυτό το εργαστήριο, για οποίο έχουν ξοδευτεί εκατομμύρια δολάρια προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτή η έρευνα θα διεξάγονταν με τον ασφαλέστερο δυνατό τρόπο… και τώρα οι άνθρωποι νομίζουν ότι είμαι ένας τρελός επιστήμονας», μου είπε όταν τον συνάντησα σε μια αίθουσα συνεδριάσεων στο θλιβερό ερευνητικό κέντρο που στεγάζει τα εργαστήριά του στο Ιατρικό Κέντρο Erasmus στο Ρότερνταμ.
Ο Fouchier πέρασε μεγάλο μέρος της καριέρας του εργαζόμενος πάνω στη δομή του ιού HIV του AIDS. Το 1997, προσανατολίστηκε απότομα στον ιό της «γρίπης των πτηνών», επειδή γοητεύτηκε από τη μοριακή δομή του, και γρήγορα κατανόησε το πανδημικό του δυναμικό. Έχει δημοσιεύσει πολλά επιστημονικά άρθρα σχετικά με τον τρόπο μετάδοσης των ιών της γρίπης μεταξύ των διαφόρων ειδών.
Ωστόσο, όταν τον Δεκέμβριο, η Συμβουλευτική Επιτροπή για τη Βιοασφάλεια συνέστησε την αναβολή της δημοσίευσης της έρευνας για τη γρίπη των πτηνών στα περιοδικά Nature και Science και ορισμένοι συνάδελφοί του τού ζήτησαν να την σταματήσει εντελώς, αισθάνθηκε οργή. Όπως λέει:
«Είναι σαν να βρίσκομαι στο επίκεντρο ενός διεθνούς κυνηγιού μαγισσών. Οι προσπάθειες να αποφευχθεί η δυνατότητα να γνωστοποιηθεί η εργασία στον μεγαλύτερο αριθμό επιστημόνων, είναι ανόητες. Όσο περισσότεροι επιστήμονες έχουν πρόσβαση σε αυτή, τόσο πιο πιθανό είναι να βρούμε απαντήσεις στα πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Όλοι όσοι γνωρίζουν κάτι για τη ιολογία μπορούν να πάρουν τη συνταγή».
Στο συνέδριο της Μάλτας, όπου ο Fouchier ανακοίνωσε για πρώτη φορά τα ευρήματά του, παραβρίσκονταν σχεδόν χίλιοι άνθρωποι. «Αυτό το μορατόριουμ ικανοποιεί μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας, δεν εξυπηρετεί τη δημόσια υγεία».
Ο Fouchier, όπως και ο Kawaoka και άλλοι ερευνητές, προσπαθούσαν εδώ και χρόνια να μάθουν εάν ο ιός H5N1 θα μπορούσε να προκαλέσει πανδημία σε παγκόσμιο επίπεδο. Αναρωτήθηκε γιατί ο ιός έχει καταστρέψει τεράστιους αριθμούς πτηνών στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ασία, αλλά έχει μολύνει μόνο πολύ λίγους ανθρώπους. Ο Fouchier ήλπιζε να εντοπίσει τις ιδιότητες του ιού που τον καθιστούν τόσο πολύ πιο ξεχωριστό και «σκοτεινό» από τους άλλους ιούς.
Ο μόνος τρόπος για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα ήταν να δημιουργηθεί μια παραλλαγή του που θα προσκολληθεί στα ανθρώπινα κύτταρα στη μύτη και στον λαιμό. Η έρευνα του Fouchier υποστηρίχθηκε από αρκετές διεθνείς επιτροπές και χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας. Παρά τους κινδύνους, οι περισσότεροι στον τομέα του πίστευαν ότι τα πειράματα ήταν απαραίτητα. Επιπλέον, δεν ήταν πειράματα που δεν είχαν προηγούμενο.
- Το 2002, ο Eckard Wimmer, στο Πανεπιστήμιο Stony Brook, συνένωσε εκατοντάδες θραύσματα DNA, τα οποία είχαν ως επί το πλείστον αποκτηθεί μέσω του Διαδικτύου, και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν για να δημιουργηθεί ένας πλήρως λειτουργικός ιός της πολιομυελίτιδας.
- Το φθινόπωρο του 2005, αρκετές δημοσιευμένες ακαδημαϊκές μελέτες περιγράφουν τη γονιδιωματική αλληλουχία της γρίπης του 1918, η οποία προκάλεσε την πιο θανατηφόρα πανδημία γρίπης παγκοσμίως. Και στις δυό περιπτώσεις, οι μελέτες αρχικά καταγγέλθηκαν, αλλά τελικά έγιναν αποδεκτές ως πολύτιμες.
Ο Ab Osterhaus, κορυφαίος εμπειρογνώμονας στον τομέα των λοιμωδών νοσημάτων που διαχειρίζεται το Τμήμα Ιολογικού Ελέγχου στο Erasmus, λέει:
«Σε αυτό το επάγγελμα, ό,τι και να κάνεις, είναι πάντοτε λάθος. Είτε προειδοποιήσεις είτε όχι. Είτε πάρεις τα πράγματα πολύ σοβαρά είτε όχι αρκετά σοβαρά. Το έργο του Fouchier είναι απαραίτητο και τα ζητήματα που εγείρει πρέπει να αντιμετωπιστούν».
Υπήρξαν πολλές υποθέσεις σχετικά με το πώς η «γρίπη των πτηνών» μπορεί εξελιχθεί σε επιδημία. Οι περισσότεροι ερευνητές πίστευαν ότι ο ιός των πτηνών θα πρέπει να συνδυαστεί με ανθρώπινα γονίδια μέσα σε χοίρους. Οι χοίροι συνήθως χρησιμεύουν ως ενδιάμεσος χώρος για τη μετάδοση των ιών της γρίπης από τα πτηνά στον άνθρωπο. (Έτσι ξεκινά η παγκόσμια πανδημία στην πρόσφατη ταινία του Steven Soderbergh “Contagion”: η Gwyneth Paltrow εκτίθεται σε έναν χοίρο που έχει μολυνθεί από μια νυχτερίδα και, σύντομα, ένα μεγάλο μέρος του κόσμου έχει πεθάνει ή πεθαίνει).
Άλλοι επιστήμονες πίστευαν ότι η πρωτεΐνη H5, λόγω της μοριακής της δομής, δεν θα μπορούσε να μολύνει τα ανθρώπινα κύτταρα εύκολα.
(Τα στελέχη της γρίπης παίρνουν το όνομά τους από δύο πρωτεΐνες που βρίσκονται στην επιφάνειά τους, οι οποίες προσκολλώνται στα αναπνευστικά κύτταρα και καθιστούν δυνατή την εισβολή τους στους πνεύμονές μας).
«Υπήρξαν πολλές υποθέσεις σύμφωνα με τις οποίες ο ιός αυτός δεν μπορεί να μεταδοθεί εύκολα ή μέσω του αέρα. Αυτές οι υποθέσεις ήταν λανθασμένες», μου είπε ο Fouchier.
Τα κουνάβια προσβάλλονται από γρίπη με τον τρόπο που προσβάλλονται και οι άνθρωποι. Η φυσιολογία των πνευμόνων τους είναι παρόμοια μ’ αυτή των ανθρώπων και οι ιοί της γρίπης των πτηνών συνδέονται με τα ίδια κύτταρα-υποδοχείς στις αναπνευστικές οδούς τους. Αλλά, καμιά μελέτη της αντίδρασης των ζώων σ’ αυτές τις λοιμώξεις δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα πως θα αντιδράσουν οι άνθρωποι σ’ αυτές.
Γι’ αυτό, υπήρξε έντονη συζήτηση μεταξύ των επιστημόνων και πολλοί απέρριπταν το σύνολο των δεδομένων.
Ο Peter Palese, εξέχων μικροβιολόγος στην Ιατρική Σχολή του Mount Sinai, λέει:
«Οι μεταλλάξεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγαλύτερη μετάδοση των ιών μεταξύ ανθρώπων. Αλλά αυτό είναι απλώς άγνωστο με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα…»
Και ο Fouchier δηλώνει:
«Δεν μπορείτε να πείτε ‘απλώς, αυτό ξεχάστε το’, επειδή συνέβη σε ένα κουνάβι, που είναι το καλύτερο μοντέλο μας. Αλλά, επίσης, δεν μπορείτε να πείτε και ότι ‘επειδή συνέβη σε ένα κουνάβι, θα συμβεί σε έναν άνθρωπο’. Γεννιέται, λοιπόν, το ερώτημα εάν αξίζει τον κίνδυνο να ανακαλυφθεί.
Αυτός είναι ένας από τους πιο επικίνδυνους ιούς που μπορείτε να φανταστείτε. Δεν είναι ο ιός μου – είναι ο ιός μας. Και βρίσκεται εκεί έξω. Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Και μπορούμε να το κάνουμε, εάν επικεντρωθούμε σε αυτό που έχει σημασία»,
Μόλις δημιουργήσατε έναν ιό που θα μπορούσε να σκοτώσει εκατομμύρια ανθρώπους. Τί πρέπει να κάνετε με αυτό; Και πώς θα πρέπει να διαχειριστείτε τη γνώση που κατέστησε εφικτή αυτή τη δημιουργία;
Υπήρξαν οργισμένες αντιδράσεις και εκκλήσεις για να καταστραφεί ο ιός του Fouchier, ή να μεταφερθεί σε ένα στρατιωτικό εργαστήριο βιολογικού πολέμου και να σταματήσει εντελώς η έρευνα.
Ο Dr. Thomas Inglesby, εμπειρογνώμονας της βιοτρομοκρατίας και διευθυντής του Κέντρου Βιοασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, δήλωσε:
«Ήταν μια πρώτη πολύ κακή ιδέα των επιστημόνων να μετατρέψουν έναν θανατηφόρο ιό σε έναν θανατηφόρο και εξαιρετικά μεταδοτικό ιό. Και ήταν μια δεύτερη κακή ιδέα να δημοσιεύσουν τον τρόπο που το έκαναν, έτσι ώστε να τον αντιγράψουν πολλοί άλλοι».
Ωστόσο, οι περισσότεροι επιστήμονες που εργάζονται με ιούς επιμένουν ότι η αξία αυτής της έρευνας υπερτερεί των κινδύνων.
Ο Anthony Fauci, από το 1984 μέχρι σήμερα επικεφαλής του Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων, μου είπε:
«Αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους επιστήμονες να καθορίσουν γρήγορα εάν τα υπάρχοντα εμβόλια ή φάρμακα είναι αποτελεσματικά εναντίον ενός τέτοιου ιού, και θα βοηθούσαν στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Είναι δύσκολο να σταματήσετε κάτι α
