Η ιστορία που ακολουθεί αναφέρεται στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στα νησιά Marshall με τις 67 πυρηνικές δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν σε αυτά από το 1946 μέχρι το 1958, καθώς και στις συνέπειες και στα επακόλουθα τους μέχρι και σήμερα.
Επιλέξαμε την αναλυτική παρουσίαση τους –σε βάρος ίσως της εύκολης ανάγνωσης- πρωτίστως επειδή κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει ως τώρα στην ελληνική γλώσσα. Επίσης, κρίναμε ότι με αυτόν τον τρόπο ο αναγνώστης θα κατανοούσε καλύτερα τις διαστάσεις του θέματος. Τέλος, θεωρούμε ότι η απάντηση στο ερώτημα αν ο τίτλος του κειμένου είναι υπερβολικός δίνεται στον αναγνώστη μετά την ανάγνωση ενός διεξοδικού κειμένου.
Μερικά στοιχεία για τα νησιά Μarshall
Είναι ένα σύμπλεγμα 5 μεγάλων νησιών, 1.100 νησίδων και 29 κοραλλιογενών ατολών, στον κεντρικό Ειρηνικό. Η έκταση τους είναι 181.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και η θαλάσσια περιοχή που τους αντιστοιχεί είναι κάτι λιγότερο από 2 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ο πληθυσμός τους σήμερα είναι περίπου 70.000 κάτοικοι.
Μερικά από αυτά κατοικούνται από τη 2η χιλιετία π.Χ. Οι πρώτοι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες που τα εξερεύνησαν και τα αποίκησαν ήταν οι Ισπανοί το 1520 και το 1592 αντίστοιχα. Τον 18ο αιώνα ο Βρετανός πλοίαρχος Thomas Gilbert τους έδωσε το όνομα του συναδέλφου του John Marshall. Και οι δύο δούλευαν στην υπηρεσία του βρετανικού αποικιοκρατικού μηχανισμού της East India Company. Η ονομασία που τους έχουν δώσει οι αυτόχθονες πληθυσμοί είναι «δώρα του θεού».
Το 1885 η Ισπανία τα πούλησε στη Γερμανική Αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής κουμάντο στα νησιά έκαναν μερικές γερμανικές εμπορικές εταιρείες. Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο τα κατέλαβε η Ιαπωνία και τα κράτησε στην κατοχή της μέχρι το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το 1944, όταν τα κατέλαβαν οι ΗΠΑ, κάποιοι από τους κατοίκους υποχρεώθηκαν να δουλέψουν για τον αμερικανικό στρατό, απομακρύνοντας από αυτά τα συντρίμμια του πολέμου και κατασκευάζοντας στρατιωτικές εγκαταστάσεις για τους στρατιώτες των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αυτών οι Αμερικανοί εκτόπισαν τον υπόλοιπο πληθυσμό των νησιών στα νησάκια Aomon και Bijire της ατόλης Enewetak, η οποία είναι η μεγαλύτερη ατόλη στον κόσμο.
Στη περίοδο αυτή έχει τις ρίζες της η ιαπωνική προπαγάνδα που θέλει το τέρας Godzilla να έχει γεννηθεί και να ζει σε ένα από τα νησιά. Σύμφωνα με αυτήν, όταν εισέβαλλαν οι ΗΠΑ στη θαλάσσια περιοχή των νησιών, τα κατέλαβαν όλα εκτός από το νησί Lagos, στο οποίο παρέμεινε μία Ιαπωνική φρουρά, παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις που δέχτηκε. Σε μία απελπισμένη αντεπίθεση των Ιαπώνων, οι Αμερικανοί τους απέκρουσαν και τους έφεραν σε δύσκολη θέση, μέχρι τη στιγμή που εμφανίστηκε ο τεράστιος αυτός δεινόσαυρος και κατατρόπωσε τον αμερικανικό στρατό. Ο Godzilla είναι ουσιαστικά η απάντηση του Ιαπωνικού κινηματογράφου στις επιθέσεις των ΗΠΑ στη Hiroshima και στο Nagasaki, και γενικότερα στην ανάπτυξη του πυρηνικού τους οπλοστασίου. Αργότερα θα γυρίσουν και οι Αμερικανοί ταινίες με το δικό τους Godzilla. Σε αυτές φυσικά η αρχική ιστορία θα αλλάξει ριζικά.
Όπως θα δούμε αναλυτικά πιο κάτω, από το 1946 ως το 1958 οι ΗΠΑ μετέτρεψαν το αρχιπέλαγος των νησιών σε κρανίου τόπο, με 67 πυρηνικές δοκιμές, οδηγώντας στην εξορία χιλιάδες ανθρώπους. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δοκιμών αυτών δεν περιορίστηκαν στο έδαφος και στη θαλάσσια περιοχή των νησιών. Η ραδιενέργεια εξαπλώθηκε σε ένα μεγάλο μέρος του Ειρηνικού Ωκεανού με ανυπολόγιστες μέχρι και σήμερα συνέπειες. Οι συνέπειες αυτές ενδέχεται στο μέλλον να είναι ακόμα πιο καταστροφικές, αν καταρρεύσει ο θόλος Runit, στο ομώνυμο νησί, στον οποίο στη δεκαετία του ’70 ενταφιάστηκαν ραδιενεργά υλικά από τις δοκιμές. Το θέμα του θόλου Runit το αναλύουμε πιο κάτω σε ειδικό κεφάλαιο.
Το 1965 οι ΗΠΑ τα ενέταξαν στο Κογκρέσο της Μικρονησίας, το οποίο ήταν ουσιαστικά ένα προτεκτοράτο (Trust Territory) των ΗΠΑ. Μάλιστα το Κογκρέσο αυτό είχε ως πρότυπο αυτό των ΗΠΑ και δημιουργήθηκε με ένα εκτελεστικό διάταγμα του τότε προέδρου των ΗΠΑ Lyndon Johnson.
Το 1979 υποτίθεται ότι ανεξαρτητοποιήθηκαν, μετά την θεωρητική κατάργηση της εντολής κηδεμονίας τους από τις ΗΠΑ. Η ιστορία της «ανεξαρτητοποίησης» τους έχει κωμικά στοιχεία: To 1979 το σύνταγμα τους και ο σχηματισμός κυβέρνησης επικυρώθηκαν πρώτα από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και μετά από την τοπική κυβέρνηση.
Στρατιωτικά ελέγχονται ακόμα από τις ΗΠΑ. Το νόμισμά τους είναι το δολάριο. Πολλές υπηρεσίες ανήκουν στο κρατικό ή ιδιωτικό Κεφάλαιο των ΗΠΑ. Για παράδειγμα, οι τηλεπικοινωνίες τους ανήκουν στη Federal Communications Commission των ΗΠΑ και τα ταχυδρομεία τους ανήκουν στα ταχυδρομεία των ΗΠΑ (Τhe United States Postal Service). Η οικονομία τους βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις αποζημιώσεις των ΗΠΑ λόγω της περιβαλλοντολογικής και υγειονομικής καταστροφής που προκλήθηκαν στα νησιά από τις πυρηνικές δοκιμές, καθώς και στη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ, και σε μικρότερο βαθμό στα έσοδα από την πώληση δικαιωμάτων αλιείας στα νερά τους, στην αλιεία, στη γεωργία και στον τουρισμό. Στο θέμα των αποζημιώσεων αυτών θα αναφερθούμε εκτενέστερα πιο κάτω.
Το 1986 έγιναν «συνδεδεμένο κράτος» των ΗΠΑ. Αυτός είναι ο ευφημιστικός νεολογισμός που αντικατέστησε τότε τον όρο προτεκτοράτο, και που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Μάλιστα η σύνδεση αυτή επικυρώθηκε με μία συμφωνία που ονομάστηκε «Συμφωνία Ελεύθερης Σύνδεσης» (Compact of Free Association), αφού πρώτα σχεδιάστηκε στο Πεντάγωνο και στο Λευκό Οίκο. Οι αποικιοκράτες έχουνε μεγάλο ιστορικό κακοποίησης της λέξης ελευθερία και των παραγώγων της…
Το ίδιο έτος γεννιέται «στο βυθό του Bikini» το γνωστό καρτούν Μπομπ Σφουγγαράκης. Σε κάποια επεισόδια του γίνονται έμμεσες αναφορές στις πυρηνικές δοκιμές. Για παράδειγμα, σε ένα από αυτά εμφανίζεται η πόλη «Rock Bottom», η οποία μοιάζει με έναν από τους κρατήρες που άφησαν πίσω τους οι πολυάριθμες εκρήξεις. Κάποιοι πιστεύουν πως η αλλόκοτη εμφάνιση και συμπεριφορά κάποιων από τους ήρωες της σειράς είναι μία μεταφορική αναφορά στην ανθρώπινη μετάλλαξη μετά την έκθεση στη ραδιενέργεια.
Σήμερα έντεκα από τις ατόλες χρησιμοποιούνται ως στρατιωτικές βάσεις από τον αμερικανικό στρατό, μετά από τη «Συμφωνία» της κυβέρνησης-ανδρείκελο των νησιών με την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Η συμφωνία αυτή έχει ισχύ ως το 2066. Οι ατόλες χρησιμοποιούνται ως βάσεις εκτόξευσης και προσγείωσης βαλλιστικών πυραύλων και αντιπυραυλικών συστημάτων, καθώς και για την κατασκευή και έλεγχο αντι-δορυφορικών όπλων. Αυτές είναι οι επίσημες χρήσεις τους. Στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκαν και για πειράματα πάνω σε όπλα βιολογικού πολέμου. Περίπου 1.200 Αμερικανοί και 1.000 ντόπιοι δουλεύουν στη στρατιωτική βάση. Από τα παραπάνω, συνδυαζόμενα με αυτά που ακολουθούν, καταλαβαίνει κανείς ότι το καθεστώς αποικιοκρατίας και ο βιασμός των νησιών συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Περίληψη όσων προηγήθηκαν των πυρηνικών δοκιμών στα νησιά Marshall
Ήδη από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι τότε παγκόσμιοι εξουσιαστές – Ηνωμένες Πολιτείες και Σοβιετική Ένωση – και οι δορυφόροι τους, ανταγωνιζόμενοι για την αποκλειστικότητα της κυριαρχίας στον πλανήτη στράφηκαν προς την πυρηνική ενέργεια και άρχισαν να εξοπλίζονται με πυρηνικά όπλα. Την καταστροφική ισχύ των νέων αυτών όπλων θα την ονομάσουν «αποτελεσματικότητα» και θα την ελέγχουν και «βελτιώνουν» σε συνεχόμενες πυρηνικές δοκιμές σε διάφορα σημεία του πλανήτη, αδιαφορώντας για τις συνέπειες τους.
Στα πλαίσια αυτά, το Μάιο του 1945 οι ΗΠΑ πραγματοποιούν μία πυρηνική δοκιμή στο έδαφος της επικράτειας τους (Νew Mexico). Η βόμβα που χρησιμοποιήθηκε είχε ισχύ 22 κιλοτόνων. Τον Ιούλιο του 1945 πραγματοποιούν μία δεύτερη πυρηνική δοκιμή στο ίδιο σημείο, με την ίδια περίπου ενεργειακή ισχύ με αυτήν της πρώτης.
Τις πυρηνικές αυτές δοκιμές προετοίμασαν και παρακολούθησαν πολλοί Ευρωπαίοι και Αμερικανοί επιστήμονες, θέτοντας τις επιστημονικές τους γνώσεις στην υπηρεσία των δολοφονικών σχεδίων των αφεντικών τους. Την ίδια στάση και τον ίδιο βρώμικο ρόλο είχε τότε η πλειοψηφία των επιστημόνων του Ανατολικού μπλοκ όσο αφορά στις πυρηνικές δοκιμές της Σοβιετικής Ένωσης, και έχει σήμερα η πλειοψηφία των επιστημόνων που δουλεύουν γι’ αυτές τις χώρες και για όσες διαθέτουν ή επιδιώκουν να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα.
Οι δύο πυρηνικές δοκιμές που αναφέραμε πιο πάνω ήταν ουσιαστικά δύο πρόβες για τις επιθέσεις που σχεδίαζε να κάνει στην Ιαπωνία λίγες εβδομάδες αργότερα η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία των ΗΠΑ, με τη συμμετοχή των επιστημονικών ελίτ των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Και στις δύο βόμβες χρησιμοποιήθηκε πλουτώνιο. Το υλικό αυτό χρησιμοποιήθηκε λίγους μήνες αργότερα στη βόμβα που έριξαν οι ΗΠΑ στο Νagasaki με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα.
Τον Αύγουστο του 1945 λοιπόν, οι ΗΠΑ επιτίθενται στην Ιαπωνία με δύο ρίψεις πυρηνικών βομβών στη Hiroshima και στο Νagasaki, ισχύος 15 και 20 κιλοτόνων αντίστοιχα. Οι δύο αυτές εγκληματικές επιθέσεις θα προκαλέσουν το θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων αμάχων, τόσο ακαριαία κατά τις επιθέσεις όσο και μετά από αυτές, λόγω έκθεσης στην πυρηνική ακτινοβολία. Επίσης, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι θα ακρωτηριαστούν και θα υποστούν σοβαρότατες βλάβες στην υγεία τους. Η υπολειμματική δράση της ραδιενέργειας συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Πολλά από τα παιδιά που θα γεννηθούν τις επόμενες δεκαετίες θα έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας. Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον ήταν εξίσου καταστρεπτικές και μακροχρόνιες. Οι βόμβες άφησαν πίσω τους μία κόλαση.
Παρότι μετά από τις επιθέσεις η Ιαπωνία συνθηκολόγησε και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος τυπικά έληξε μερικές εβδομάδες αργότερα, οι ΗΠΑ αποφάσισαν τη συνέχιση των πυρηνικών δοκιμών με το πρόσχημα της έρευνας των επιπτώσεων της πυρηνικής ακτινοβολίας στα πολεμικά πλοία. Η δικαιολογία αυτή ήταν τουλάχιστον αστεία. Αυτό που επεδίωκαν – και συνεχίζουν να επιδιώκουν – ήταν η ανάπτυξη ενός πυρηνικού οπλοστασίου που θα τους έδινε στρατιωτική υπεροπλία έναντι των Σοβιετικών και θα τους καθιστούσε τη μεγαλύτερη υπερδύναμη στον πλανήτη. Με οποιοδήποτε κόστος. Αδιαφορώντας για απώλειες ανθρώπινων ζωών, καθώς και για τις ανεπανόρθωτες ζημιές σε ανθρώπους και οικοσυστήματα.
Τον Ιανουάριο του 1946 το επιτελείο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ επιλέγει τα νησιά Marshall στον κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό για μία σειρά πυρηνικών δοκιμών. Τα νησιά αυτά τηρούσαν όλα τα κριτήρια που είχε θέσει η στρατιωτική ηγεσία των ΗΠΑ για την επιλογή ενός σημείου για τις δοκιμές αυτές: Ήταν μακριά από τις ΗΠΑ (7.500 χιλιάδες χιλιόμετρα από την ανατολική τους ακτή), είχαν μικρό πληθυσμό, καλά αγκυροβόλια και κυρίως ήταν υπό τον πλήρη στρατιωτικό και πολιτικό τους έλεγχο.
Οι πρώτες πυρηνικές αυτές δοκιμές ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1946. Παρότι διαχρονικά οι δοκιμές που έγιναν στα νησιά ποσοτικά είναι το 6% του συνόλου των πυρηνικών δοκιμών που έχουν πραγματοποιήσει οι ΗΠΑ σε όλον τον κόσμο, η ισχύς των εκρήξεων τους ξεπερνά το 50% της συνολικής ισχύος των εκρήξεων από όλες τις δοκιμές παγκοσμίως. Η ισχύς των βομβών που ρίχθηκαν μόνο στην ατόλη Bikini ανέρχεται στο 40% της συνολικής ισχύος όλων των πυρηνικών δοκιμών των ΗΠΑ παγκοσμίως.
H πρώτη σειρά πυρηνικών δοκιμών: “Για το καλό της ανθρωπότητας”
Όπως αναφέραμε πιο πριν, η πρώτη σειρά πυρηνικών δοκιμών έγινε τον Ιούλιο του 1946. Ονομάστηκε επιχείρηση Crossroads. Πραγματοποιήθηκε στα νησιά Bikini και περιλάμβανε δύο πυρηνικές δοκιμές, μία εναέρια και μία υποβρύχια. Η ισχύς των βομβών που χρησιμοποιήθηκαν ήταν παρόμοια της βόμβας που είχε χρησιμοποιηθεί στο Nagasaki ένα χρόνο πιο πριν. Στις πυρηνικές αυτές δοκιμές συμμετείχαν 42.000 στρατιωτικοί και επιστήμονες, 25.000 όργανα μέτρησης, 250 πολεμικά πλοία και 156 αεροσκάφη. Μία από τις προγραμματισμένες εκρήξεις δεν έγινε ποτέ, επειδή το Ναυτικό δεν πρόλαβε να καθαρίσει τα πλοία που είχαν μολυνθεί με πυρηνική ακτινοβολία στις δύο που είχαν προηγηθεί… Η επιχείρηση είχε ολέθριες επιπτώσεις στο περιβάλλον και στους ανθρώπους που βρίσκονταν νησιά την εποχή εκείνη, αυτόχθονες πληθυσμούς και εισβολείς.
Ο Lincoln Grahlfs είναι ένας από τους πολλούς Αμερικανούς και κατοίκους των νησιών που προσβλήθηκαν από σοβαρές ασθένειες μετά τις πυρηνικές δοκιμές της επιχείρησης αυτής. Προσβλήθηκε από καρκίνο του προστάτη και του δέρματος, καθώς και από μία σειρά άλλων παθήσεων. Οι ασθένειες κληρονομήθηκαν από τα παιδιά του και τα εγγόνια του. Η κόρη του εμφάνισε ενδοκρινολογικά προβλήματα στην εφηβεία της και πέθανε στα 46 της χρόνια από κακοήθη όγκο στον εγκέφαλο. Ένας γιος του έχει διπολική διαταραχή. Ένας άλλος πάσχει από τη νόσο του Addison (ανεπάρκεια των επινεφριδίων και ανεπαρκή παραγωγή στεροειδών ορμονών). Η εγγονή του γεννήθηκε με παραμορφωμένο το ένα άκρο της. Όλα αυτά παρουσιάστηκαν σε μία οικογένεια που δεν είχε κανένα προηγούμενο ιατρικό ιστορικό.
Λίγους μήνες αφότου τελείωσε η επιχείρηση Crossroads, το Δεκέμβριο του 1947, οι ΗΠΑ αποφάσισαν την πραγματοποίηση και μιας δεύτερης σειράς πυρηνικών δοκιμών στα νησιά της ατόλης Enewatak. Η σειρά αυτή ονομάστηκε Operation Sandstone. Πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο και Μάιο του 1947 με τρεις εκρήξεις ισχύος από 18 ως 49 κιλοτόνους. Οι δύο από αυτές ήταν περίπου 2,5 φορές πιο ισχυρές και καταστροφικές από τη βόμβα της Ηiroshima.
Τον Απρίλιο του 1951 ξεκίνησε στην ίδια ατόλη η επιχείρηση Greenhouse με τέσσερις πυρηνικές δοκιμές και με τη συμμετοχή 3.200 ατόμων. Η ισχύς των πυρηνικών όπλων που χρησιμοποιήθηκαν κυμαινόταν από 47 ως 225 κιλοτόνους. Το παιχνίδι πια είχε χοντρύνει. Την ίδια περίπου εποχή οι Σοβιετικοί είχαν πραγματοποιήσει τις πρώτες τους πυρηνικές δοκιμές. Οι Αμερικανοί απάντησαν άμεσα στα νησιά Marshall, αυξάνοντας κατά πολύ την ισχύ των δικών τους πυρηνικών όπλων. Αυτές οι πυρηνικές δοκιμές έγιναν την ίδια περίοδο με τις πρώτες δοκιμές που έγιναν στη Nevada των ΗΠΑ. Ας κρατήσουμε στο μυαλό μας την πληροφορία αυτή. Στη συνέχεια θα δούμε πως συσχετίζεται με τη ιστορία μας.
Όταν αποφασίστηκε η πραγματοποίηση τους, ο Αμερικανός στρατιωτικός διοικητής των νησιών το γνωστοποίησε στον τοπικό ανώτατο ηγέτη, λέγοντας του ότι θα γίνονταν “για το καλό της ανθρωπότητας και για να σταματήσουν όλοι οι παγκόσμιοι πόλεμοι”. Οι κάτοικοι της ατόλης έχοντας πλήρη άγνοια του και του τι σημαίνει πυρηνική ενέργεια τι επρόκειτο να συμβεί στον τόπο τους, δέχτηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, λέγοντας ότι όλα είναι στο χέρι του θεού. Τα αμερικανικά μέσα μαζικής προπαγάνδας της εποχής τους έδειχναν πειθήνιους και υποταγμένους στη βούληση του ηγέτη τους και της Υπερδύναμης, να τραγουδούν το “You are my sunshine” στη γλώσσα τους και να υποδέχονται χαρούμενοι τους Αμερικανούς.
Το Μάρτιο του 1946 οι 167 κάτοικοι των νησιών Bikini ξεσπιτώνονται και μεταφέρονται στην ατόλη Rongerik, περίπου 200 χιλιόμετρα ανατολικά. Έχουν δύο μεγάλες (και άλλες μικρότερες…) αυταπάτες. Πρώτον, ότι ο εκτοπισμός τους θα ήταν προσωρινός, όπως τους ειπώθηκε από τις ΗΠΑ. Δεύτερον, ότι στην εξορία τους θα ήταν ασφαλείς από αυτό το πράγμα για το οποίο δεν είχαν την κατάλληλη λέξη στη γλώσσα τους και το έλεγαν δηλητήριο, ενώ οι λευκοί εισβολείς το έλεγαν ραδιενέργεια.
Πολύ σύντομα άρχισαν να εκδηλώνονται τα πρώτα προβλήματα. Η ατόλη Rongerik έχει πολύ μικρότερη έκταση από τη Bikini, δεν έχει πόσιμο νερό, η ποιότητα των καρυδών εκεί είναι πολύ χαμηλή, και τα ψάρια της θαλάσσιας περιοχής της είναι δηλητηριώδη και μη βρώσιμα. Πολύ σύντομα ο πληθυσμός αρχίζει να υποφέρει από τον υποσιτισμό και την έλλειψη νερού. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Harold Ickes έγραψε το 1947 για την κατάσταση αυτή ότι “ο αυτόχθονος πληθυσμός λιμοκτονεί, μεταφορικά και κυριολεκτικά”. Τα πράγματα χειροτερεύουν ακόμα περισσότερο όταν τον Ιούνιο του 1947 μία πυρκαγιά καταστρέφει το 30% των κοκοφοινίκων της ατόλης.
Το 1948, δύο χρόνια μετά από τον πρώτο εκτοπισμό τους και ενώ η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο, οι κάτοικοι της ατόλης Bikini μεταφέρονται προσωρινά από το Rongerik στο Κwajalein. Επτά μήνες μετά, η Οδύσσεια τους συνεχίζεται. Το Νοέμβριο του 1948 θα μεταφερθούν στο ακατοίκητο νησί Kili. Το νησί αυτό είναι εκτεθειμένο στα ρεύματα του ωκεανού και το ψάρεμα από το Νοέμβριο ως το Μάιο είναι απαγορευτικό λόγω τρικυμιών. Το 1951 βουλιάζει το πλοίο με το οποίο οι κάτοικοι εξήγαγαν ψίχα καρύδα και χάνονται τα λιγοστά έσοδα τους.
Για τους σκοπούς της ίδιας σειράς πυρηνικών δοκιμών, το Μάιο του 1946 οι κάτοικοι της ατόλης Enewetak μεταφέρονται στην ατόλη Ujelang, και ο πληθυσμός των Rongelap και Wotho στην Lae. Οι άνθρωποι αυτοί ουσιαστικά μπαίνουν στην απομόνωση, αφού το κοντινότερο κατοικημένο νησί απέχει περίπου 500 χιλιόμετρα και το κέντρο των αμερικανικών επιχειρήσεων πάνω από 1.000 χιλιόμετρα από την εξορία τους. Έτσι, ο ανεφοδιασμός τους καθίσταται προβληματικός, αφού εξαρτάται σχεδόν πλήρως από το κέντρο αυτό. Θα κάνουν αλλεπάλληλες αιτήσεις για προμήθεια υλικών ψαρέματος και άλλων εφοδίων, αλλά οι Αμερικανοί θα τους γράψουν εκεί που δεν πιάνει μελάνι.
Η δεύτερη σειρά: “Ήταν απλά ένα ακόμη γυμνό νησί της ατόλης”…
Το Νοέμβριο του 1952, με τη λεγόμενη επιχείρηση IVY, εγκαινιάζονται τα θερμοπυρηνικά υπερόπλα δεύτερης γενιάς, οι λεγόμενες βόμβες υδρογόνου. Αυτά έχουν μικρότερο όγκο από τα προηγούμενα, χρησιμοποιούν ένα από τα ισότοπα υδρογόνου ή τις ενώσεις του ως πρώτη ύλη για τη διαδικασία πυρηνικής σύντηξης, και κυρίως έχουν πολλαπλάσια καταστροφική ισχύ από όλα όσα είχαν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν. Οι δύο βόμβες που έπεσαν στα νησιά της ατόλης Enewatak είχαν καταστροφική ισχύ 500 κιλοτόνων και 750 μεγατόνων, δηλαδή ήταν περίπου 25 και 700 φορές πιο ισχυρές από αυτήν του Nagasaki. Το «μανιτάρι» της μεγαλύτερης έκρηξης έφτασε στα 55.000 πόδια ύψος λίγο μετά την έκρηξη, και με την πάροδο του χρόνου έφτασε σε ύψος 40 χιλιομέτρων και απλώθηκε σε ακτίνα 180 χιλιομέτρων γύρω από την ατόλη. Η τρομακτική αυτή έκρηξη εξαφάνισε το νησί Εlugelab και άφησε στη θέση του έναν υποθαλάσσιο κρατήρα διαμέτρου περίπου 2 χιλιομέτρων και βάθους 50 μέτρων. Μετά την εξαφάνιση του νησιού, η στρατιωτική ηγεσία των ΗΠΑ δήλωσε σχετικά: “Ήταν απλά ένα ακόμη γυμνό νησί της ατόλης”…
Οι ίδιοι οι Αμερικανοί παραδέχτηκαν ότι υψηλά ποσά ραδιενέργειας από τη μικρότερη από τις εκρήξεις αυτές έφτασαν μέχρι τουλάχιστον την ατόλη Ujelang, 250 χιλιόμετρα ΝΔ της ατόλης Enewatak. Φανταστείτε μέχρι που έφτασε στον Ειρηνικό η ραδιενέργεια της μεγαλύτερης έκρηξης, η οποία είχε 1.500 φορές μεγαλύτερη ισχύ…
Στις δοκιμές αυτές υπήρξε και ο πρώτος δημόσια αναγνωρισμένος νεκρός. Ο πιλότος Jimmy Robinson ήταν ένας από τους πιλότους που είχαν την αποστολή να συλλέξουν ραδιενεργό υλικό από το «μανιτάρι» της έκρηξης. Θεωρήθηκε επίσημα εξαφανισμένος μετά την αναγκαστική προσθαλάσσωση του αεροπλάνου του μετά την αποστολή του. Το αν βρέθηκε το πτώμα του ή όχι, και γενικά όλα τα στοιχεία της υπόθεσης αυτής, θεωρούνται μέχρι σήμερα απόρρητα από την κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Το 1952 οι κάτοικοι της ατόλης Bikini βρίσκονται ακόμα στο νησί Κili, στο οποίο επιβιώνουν υπό άθλιες συνθήκες. Για πέντε χρόνια – από τη μεταφορά τους στο νησί ως το 1953 – δεν είναι λίγες οι φορές που έφτασαν στα όρια της λιμοκτονίας, επειδή οι Αμερικανοί δε είχαν διαθέσει αρκετά σκάφη για τον ανεφοδιασμό τους. Κάποιες φορές χρειάστηκε να τους ρίξουν τροφή και άλλα εφόδια από αεροπλάνα. Τους μισούς μήνες το χρόνο τρώνε κονσέρβες και τους άλλους μισούς ό,τι ψαρέψουν στον ωκεανό, μαζί με καρύδες από τους λιγοστούς κοκοφοίνικες του νησιού.
Στο Ujelang η κατάσταση δεν είναι καλύτερη για τον πληθυσμό της ατόλης Enewetak που έχει εξοριστεί εκεί. Τον Οκτώβριο του 1952 οι 169 εναπομείναντες κάτοικοι μεταφέρονται σε ένα άλλο νησί, περίπου 160 χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα τους, την ατόλη Enewetak, την οποία οι ΗΠΑ μετατρέπουν σε κρανίου τόπο με τις βόμβες υδρογόνου της επιχείρησης IVY.
H τρίτη σειρά πυρηνικών δοκιμών: “Τα παιδιά παίζανε με αυτό το «χιόνι». Το τρώγανε”
Το 1954 οι ΗΠΑ προέβησαν σε μία ακόμα σειρά πυρηνικών δοκιμών, την επονομαζόμενη επιχείρηση Castle στις ατόλες Bikini και Enewetak. Στα πλαίσια της προετοιμασίας για τη διεξαγωγή τους, στις αρχές του 1954 μία ομάδα στρατιωτικών από τις ΗΠΑ εγκαθιστά ένα μετεωρολογικό σταθμό στην ατόλη Rongelap, περίπου 200 χιλιόμετρα ανατολικά των νησιών της ατόλης Bikini. Ένα από τα στοιχεία που θα δώσουν στο στρατό της χώρας τους ύστερα από δύο μήνες παρατηρήσεων είναι ότι οι άνεμοι που πνέουν στην περιοχή την εποχή αυτή είναι ανατολικοί, δηλαδή προς την κατεύθυνση άλλων ατολών όπως η Rongelap και η Rongerik.
Την ίδια περίοδο, το Φεβρουάριο του 1954, ο τοπάρχης της ατόλης Rongelap πληροφορείται ανεπίσημα από έναν στρατιωτικό ότι υπήρχε μεγάλος κίνδυνος για τους κατοίκους από τις επερχόμενες πυρηνικές δοκιμές. Οι ΗΠΑ δεν είχαν ανακοινώσει στους κατοίκους τις ημερομηνίες που θα γίνονταν, ούτε είχαν κάποιο σχέδιο εκκένωσης των νησιών.
Λίγες μέρες αργότερα, το Μάρτιο του 1954, αρχίζει η επιχείρηση Castle. Θα κρατήσει μέχρι το Μάιο του 1954 με 7 δοκιμές με τη συμμετοχή 7.200 στρατιωτικών. Με εξαίρεση μία, της οποίας οι εκρήξεις είχαν καταστροφική ισχύ 65-275 κιλοτόνων, οι υπόλοιπες είναι πολύ πιο δυνατές, με ισχύ από 1 ως 14,8 μεγατόνους. Μία από αυτές, η επονομαζόμενη Bravo, ήταν η μεγαλύτερη που είχε γίνει στον πλανήτη μέχρι εκείνη τη στιγμή. Είχε καταστροφική ισχύ 14,8 μεγατόνους, περίπου 1.000 φορές πιο ισχυρή από τη βόμβα που έριξαν οι ΗΠΑ στη Hiroshima. Kαι εδώ εμπλέκεται ο Ιαπωνικός Godzilla: Στην original ιστορία τον ξύπνησε ένα αμερικανικό πυρηνικό υποβρύχιο, και οι ΗΠΑ έριξαν τη βόμβα αυτή για να τον σκοτώσουν.
Με την έκρηξη της βόμβας αυτής θα δημιουργηθεί ένας κρατήρας διαμέτρου 2 χιλιομέτρων μέτρων και βάθους 76 μέτρων. Θα εξαφανιστούν από το χάρτη τρία νησιά, το ραδιενεργό σύννεφο της έκρηξης θα φτάσει στα 130.000 πόδια ύψος, θα καλύψει μία θαλάσσια περιοχή 18.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων πριν πέσει στη θάλασσα, προκαλώντας ένα τυφώνα που θα κινηθεί κυρίως προς τα ανατολικά, με ταχύτητα πάνω από 100 km/h. Ο ραδιενεργός αυτός τυφώνας θα φτάσει μέχρι πολλές κατοικημένες ατόλες.
O Jeton Anjain, μετέπειτα γερουσιαστής στα Marshall, θυμάται τι επακολούθησε: “Περίπου πέντε ώρες μετά την έκρηξη, άρχισε να πέφτει μία ραδιενεργή τέφρα από τον ουρανό πάνω από το Rongelap. Τις επόμενες ώρες ολόκληρη η ατόλη είχε καλυφθεί από μία λευκή λεπτή σα σκόνη ουσία. Κανένας δεν ήξερε ότι ήταν ραδιενεργή τέφρα. Τα παιδιά παίζανε με αυτό το «χιόνι». Το τρώγανε”.
Η τέφρα έφτασε μέχρι εκεί που έπλεαν πλοία του Ναυτικού των ΗΠΑ και ένα ιαπωνικό ψαράδικο, το Lucky Dragon, 160 χιλιόμετρα ανατολικά των νησιών. Οι ψαράδες θα ξαφνιαστούν όταν θα δουν ένα τεράστιο σύννεφο λευκής στάχτης να πέφτει κυριολεκτικά πάνω τους. Το ίδιο βράδυ εκδηλώθηκαν τα πρώτα συμπτώματα στα μέλη του πληρώματος: Ζαλάδα, πονοκέφαλος, κάψιμο στο δέρμα, ναυτία και διάρροια. Τα χειρότερα θα έρχονταν μερικές μέρες αργότερα όταν το δέρμα τους μαύρισε και τα μαλλιά τους άρχισαν να πέφτουν.
Ούτε οι κάτοικοι των ατολών, ούτε βέβαια οι γιαπωνέζοι ψαράδες, είχαν κάποια προειδοποίηση για το τι επρόκειτο να τους συμβεί. Στα νησιά η ραδιενεργή τέφρα κάλυψε το έδαφος με μία στρώση περίπου 5 εκατοστών πάχους. Μόλυνε τη βλάστηση, όλες τις καλλιέργειες καθώς και το πόσιμο νερό, το χρώμα του οποίου έγινε κιτρινωπό και η γεύση του υφάλμυρη. Το ίδιο βράδυ οι κάτοικοι είχαν έντονα συμπτώματα διάρροιας και εμετού. Ο μετεωρολογικός σταθμός ειδοποιεί το Στρατηγείο των ΗΠΑ στην περιοχή για το τι είχε συμβεί, αλλά δεν παίρνει καμία απάντηση. Στέλνει ένα δεύτερο μήνυμα, ζητώντας την εκκένωση της ατόλης Rongerik, και το Στρατηγείο του απαντά ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα αεροπλάνα… Οι Αμερικανοί αποφασίζουν να μεταβούν αεροπορικώς στην επίσης πληγείσα ατόλη Rongelap. Θα μείνουν εκεί 20 λεπτά και το μόνο που θα πουν στους κατοίκους είναι να μην πιουν το νερό των νησιών της ατόλης… Μιλάμε για ανθρώπους που είχαν εκτεθεί σε ακτινοβολία 200 rems…
Στο μεταξύ ο μετεωρολογικός σταθμός συνεχίζει να στέλνει μηνύματα στους υπευθύνους για δύο μέρες ακόμα , χωρίς όμως να υπάρχει καμία απάντηση εκ μέρους τους. Μετά από περισσότερες από 48 ώρες μετά τις δοκιμές, αποφασίζεται η εκκένωση των ατολών Rongelap και Rongerik, αρχίζοντας από τους Αμερικανούς στρατιωτικούς και αφήνοντας τελευταίους τους κατοίκους. 72 ώρες μετά τις δοκιμές γίνεται εκκένωση της ατόλης Utirik. Το κακό όμως είχε γίνει. Κάτοικοι και εισβολείς είχαν μολυνθεί για τα καλά από τη ραδιενέργεια. Οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν στη ατόλη Kwajalein, εκεί όπου βρισκόταν η ναυτική βάση των ΗΠΑ, περίπου 250 χιλιόμετρα ΝΔ του σημείου των δοκιμών, λες κι εκεί δεν είχε φτάσει η ραδιενέργεια…
Δύο εβδομάδες μετά, το Μάρτιο του 1954, οι εκτεθέντες στη ραδιενέργεια είχαν έντονα συμπτώματα διάρροιας, εμετού, κνησμού και καψίματος στο δέρμα. Επίσης, είχαν χάσει μεγάλο μέρος των μαλλιών τους και των τριχών του δέρματος του
