Η φτώχεια και τα κοινωνικά δίκτυα πίσω από τις εικόνες «πραξικοπήματος» στην Αμερική.
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΕΠΕΝΕΒΗ η, κατά τα άλλα, καλύτερη αστυνομία του κόσμου για να σταματήσει το «ακραίο κίνημα» πριν εισβάλει μέσα στο Καπιτώλιο, ώστε να μη δούμε στους δέκτες μας εικόνες από το Ράιχσταγκ του Χίτλερ και τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου;
Εικόνες ντροπής κάνουν τον γύρο του κόσμου αυτήν τη στιγμή από την καρδιά της πολιτικής εξουσίας των ΗΠΑ. Εικόνες σαν να προέρχονται, χωρίς υπερβολή, από το Ράιχσταγκ του Χίτλερ. Μα, εδώ είναι η Αμερική, πώς μπορεί να ξεκίνησε ένα πραξικόπημα, με την ανοχή μάλιστα της αστυνομίας;
Οι δημοκρατικοί θεσμοί δείχνουν να έχουν υποστεί σοκ, όμως ίσως να μην είναι έκπληξη τελικά οι εικόνες αυτές για όσους έχουν παρακολουθήσει τον «αμαρτωλό» βίο και την πολιτεία του Ντόναλντ Τραμπ. Έχει ασύλληπτες ικανότητες δημαγωγού και «δεν είναι άβγαλτος». Είναι ο ηθικός αυτουργός πίσω από τον όχλο που ορμάει μέσα στο Καπιτώλιο, σπάει τζάμια, λεηλατεί, βανδαλίζει και βγάζει «ιστορικές φωτογραφίες» στα βαριά ξύλινα γραφεία. Αυτή είναι η συμπεριφορά των οπαδών του Τραμπ, που ο ίδιος, εμμέσως πλην σαφώς, πάντα ενθάρρυνε, με διάφορα υπονοούμενα ή με το κλείσιμο του ματιού, χρησιμοποιώντας άριστα τα κοινωνικά δίκτυα με τα ανοήμονα tweets του.
Ο δυναμισμός που βλέπαμε συχνά στις εκδηλώσεις του Τραμπ, προεκλογικές ή μη, φόβιζε πολλούς. Σημειολογικά, τις συγκεντρώσεις των υποστηρικτών και θαυμαστών του Τραμπ μόνο σε τυραννικά καθεστώτα θα περίμενες να τις αντικρίσεις. Μετά από πολλά χρόνια κάποιοι πιθανότατα θα δυσκολεύονται να εξηγήσουν πώς οδηγηθήκαμε σε αυτή την παρεκτροπή. Μιλάμε για τη μισή Αμερική να πίνει νερό στο όνομα του Τραμπ (όπως, κάποτε, έπινε νερό η ναζιστική Γερμανία στο όνομα του Χίτλερ).
Και το χειρότερο είναι πως οι εικόνες αυτές δεν προέρχονται από κάποιο στούντιο του Χόλιγουντ, αλλά από τον ναό της Δημοκρατίας. Πώς ένας λαϊκιστής ηγέτης μπορεί να τσαλακώσει τόσο εύκολα μία χώρα με τέτοια δημοκρατική παράδοση; Μήπως είναι μεγάλο πρόβλημα και για τη δημοκρατία το πώς αυτή, η ίδια, μέσα από τα σωθικά της, μπορεί να αναδείξει έναν χαρισματικό τύραννο;
Δυστυχώς, τα πράγματα γίνονται απείρως ευκολότερα, αν υπάρχουν «οι τέλειες συνθήκες»: ανεργία, φτώχεια, ανισότητες, κοινωνικός αποκλεισμός. Και η φτώχεια είναι το μεγάλο πρόβλημα της Αμερικής, στις πόλεις και στην ύπαιθρο. Πλέον, η μεγάλη φτώχεια κάνει ζημιά και στη δημοκρατία.
Ταυτόχρονα, στα κοινωνικά δίκτυα, η Αμερική βρίσκεται ήδη σε έναν ιδιότυπο εμφύλιο πόλεμο εδώ και μήνες. Αυτές είναι εικόνες που σε έναν μεγάλο βαθμό «ξεπηδούν» μέσα από το άφθονο δηλητήριο, ανακατεμένο με μελάνι, που χύνεται πρώτα εκεί. Γιατί, δυστυχώς, και τα social media επιφέρουν ανεπανόρθωτη ζημιά στη δημοκρατία. Οι λογικές και ευγενικές φωνές πνίγονται και ακούγονται δυνατά μόνο οι φωνές των «ηλιθίων». Ο Ουμπέρτο Έκο το είχε διατυπώσει ωραία, πως «μέσα εκεί», ένας άσχετος έχει ίση δύναμη με έναν που έχει λάβει το βραβείο Νόμπελ. Άρα, φαντάσου πόση δύναμη έχει κάποιος που θέλει να καταλύσει τους νόμους και το κράτος;
Η σκληρή αλήθεια είναι πως το Δημοκρατικό Κόμμα της Αμερικής βοήθησε πολύ ώστε «να λάμψει το αστέρι του Τραμπ», να φτάσει στο οβάλ γραφείο και να μη θέλει να το αφήσει. Το ίδιο το Κόμμα σήμερα, από τον κεντρώο χώρο όπου βρίσκεται ιδεολογικώς, και την κεντρώα ηγεσία του, με τη Νάνσι Πελόζι και τον Τζο Μπάιντεν, πρέπει να επιστρέψει στην κοινωνία και σε προοδευτική κατεύθυνση. Η εξάλειψη φαινομένων μεγάλης φτώχειας θα είναι ικανή από μόνη της, τουλάχιστον μελλοντικά, να πολεμήσει εν τη γενέσει τους φαινόμενα όπως αυτό του συνοφρυωμένου Τραμπ (αλλά και άλλων «demolition boys» του κόσμου μας, όπως οι Τζόνσον, Μπολσονάρου, Όρμπαν, Ερντογάν).
Χωρίς καμία αμφιβολία η Αμερική είναι και «παραμένει» ένας ηγέτης του ελεύθερου κόσμου. Το σοκ όμως είναι εδώ για να μείνει. Η νίκη του Τζο Μπάιντεν στις εκλογές, που πριν από λίγο επικύρωσε και η Γερουσία, δεν έχει ακόμη καταφέρει να ενώσει τη χώρα, διότι ο ηττημένος δεν αποδέχθηκε ποτέ την ήττα του. Μετά την ορκωμοσία του θα πρέπει να ενώσει τη χώρα και να αποκαταστήσει, την τιμή και την υπόληψή της. (Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα που έδωσε τέτοια ώθηση στον Τραμπ πρέπει να προχωρήσει προς την κάθαρση, υπό τους αξιοπρεπείς Μπους, Ρόμνεϊ και Σβαρτζενέγκερ.)
Εν κατακλείδι, ίσως και ένα θετικό από αυτές τις εικόνες ντροπής να είναι ότι ο λαός είναι κυρίαρχος και, σαφώς, όχι η οχλοκρατία. Ο λαός όμως για να μη μετατρέπεται σε όχλο και μάζα πρέπει να βγάζει χρήματα για να μπορεί να ζήσει καλά και όχι να χρειάζεται να δουλεύει σε δύο και τρείς δουλειές για να τα καταφέρει. Όχι να βλέπει, επίσης, ότι όλος ο πλούτος που παράγεται στις ΗΠΑ καταλήγει σε 5.000 χέρια, «στο 1%», και την πολιτική ηγεσία να υποστηρίζει ανοιχτά, με νύχια και με δόντια, αυτό το 1%.
Η μισή Αμερική ακολούθησε τον Τραμπ γιατί δεν είναι «επαγγελματίας πολιτικός» και νόμιζε ότι μπορεί να δώσει λύσεις για τις κοινωνικές αδικίες που μεγεθύνονται καθημερινά. Έτσι φτάσαμε να δούμε και εικόνες «πραξικοπήματος» που ταρακούνησαν την Αμερική και τον κόσμο. Μακάρι να μην υπάρξει συνέχεια.
*O Δημήτρης Ελέας σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Λονδίνο και είναι συγγραφέας, ερευνητής και πολιτικός ακτιβιστής που ζει στη Νέα Υόρκη. Το e-mail του είναι: dimitris.eleas@gmail.com.
