Περί ανέμων, υδάτων και άλλων τεράτων. Του Γιώργου Σπύρου

ΠΕΡΙ ΑΝΕΜΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΤΕΡΑΤΩΝ

(επί ευκαιρία της 2ης Διεθνούς Διάσκεψης για την κλιματική αλλαγή)

A  ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

Aς ορίσουμε, ότι συνείδηση είναι η πλήρης και σε βάθος γνώση του υποκειμένου από τον εαυτό του, καθώς και της θέσης αυτού στο περιβάλλον του, με βάση όλα τα διαθέσιμα σε αυτό αντιληπτικά και επεξεργαστικά μέσα.

Τούτου δοθέντος, θα πρέπει να παραλεχθούμε ότι ο άνθρωπος (ο καθένας ξεχωριστά),  πιστεύει εσφαλμένα ότι έχει πλήρη συνείδηση του εαυτού του, ενίοτε και των πάντων, ενώ πραγματικά δεν ξέρει τι του γίνεται και έχει μόνο κάποια περιορισμένη αντίληψη τμήματος μόνο του εαυτού του και του εγγύς ή άπω  περιβάλλοντός του.

Ο άνθρωπος έχει μια εντελώς  φτωχή, εμπειρική αντίληψη για το σώμα του, έχει αναπτύξει κάποιες δεξιότητες, τις περισσότερες εμπειρικά και μόνο με τη βοήθεια της επιστήμης, από κάποια εποχή και μετά, αποκτάει σταδιακά κάποια βιβλιοθήκη υπό συνεχή ανατροπή γνώσεων, σχετικά με τα επιμέρους οργανικά  συστήματα που τον απαρτίζουν (καρδιά, στομάχι, κλπ) μέχρις κερματισμού σε κλάσμα κύτταρων και ατόμων, αλλά και του περιβάλλοντός του, μέχρι του πεδίου των γαλαξιών και των αστέρων.

Όμως όσον αφορά στην παραπάνω βιβλιοθήκη, θα πρέπει να γίνει με ασφάλεια δεκτό, ότι αυτή  δεν είναι προσιτή στον καθένα και πολύ περισσότερο δεν είναι αρχειοθετημένη στο κεφάλι του καθενός ξεχωριστά, ακόμη και αυτών  των επαϊόντων.

Στην αντίληψη του καθέκαστου υποκειμένου (ανθρώπου)  επικρατεί πλήρης άγνοια και σίγουρα ασυναισθησία για τη ζωή που υπάρχει μέσα του (πχ σε κυτταρικό επίπεδο), η οποία παρεμπιπτόντως μπορεί να έχει και αυτή κάποια  περιορισμένη αντίληψη για τον εαυτό της και το περιβάλλον της , πράγμα όμως που ίσως δεν το μάθουμε ποτέ.

Β   ΟΙ    ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ   ΚΟΣΜΟΙ

Το καθένα ανθρώπινο ον ξεχωριστά, δεν έχει καμία συνείδηση, έστω αντίληψη, του περιεχομένου του  άλλου, τουλάχιστον στοιχειωδώς  αποδεκτή από τον άλλον

Είναι σαν να υπάρχει (και πράγματι  υπάρχει) κάποιος  υλικός, γνωστικός  και αντιληπτικός φραγμός, ένας διηθητικός ηθμός (που διέπεται από συγκεκριμένες αρχές και νόμους ο καθένας φραγμός  ανάλογα με τη θέση του), που μεσολαβεί  ανάμεσα στα διάφορα συστήματα και υποσυστήματα της δημιουργίας (από το άτομο στο μόριο, από το μόριο στο όργανο, από το όργανο στο οργανισμό, από τον οργανισμό στον άλλο οργανισμό του ίδιου είδους , από το είδος στο άλλο είδος και πάει  λέγοντας μέχρι τους πλάνητες,  τους γαλαξίες και το άπειρο.)

Η διάσπαση αυτών των φραγμών είναι πράξη εξαιρετικά δύσκολη όσον αφορά στην διάβαση  ιδίως από τα περικλειόμενα στα περικλείοντα συστήματα και απαιτείται πάντα η χρήση ενός ξενιστή, που στην περίπτωση του σύγχρονου  ανθρώπου είναι η τεχνολογία. Είναι σαν να πρόκειται περί παράλληλων κόσμων.  Στη φύση κάποιοι άλλοι ξενιστές μεταφέρουν ιούς, ασθένειες κλπ και διασπούν έτσι τους  εγγύτερους  φραγμούς μεταξύ υποσυστημάτων του ίδιου συστήματος.

Κάθε φορά που διασπάται ένας  τέτοιος φραγμός, είναι σαν να διαπράττεται ύβρις, με σχεδόν βέβαιο αποτέλεσμα τη νέμεση. Ο άνθρωπος στο διάστημα είναι ένας παρείσακτος ξενιστής, σαν ένας  εξωγήινος  στη γη. Σαν κάτι που φύτρωσε εκεί που δεν το έσπειραν. Κύριος οίδε τι δεινά θα μπορούσε να προκαλέσει σε ένα παρθένο περιβαλλον  που θα ανακάλυπτε εκεί και θα ήταν σε θέση να το ελέγξει.  Ότι πάθανε οι Ίνκας από τους Κονκιστάδορες.

Επίσης εξερευνώντας, με τη βοήθεια της τεχνολογίας τα δικά μας  περικλειόμενα (αυτά που απαρτίζουν τον ανθρώπινο οργανισμό), ή τα παράλληλα υποσυστήματα (αυτά που  περικλείονται όπως και μείς στο σύστημα πλανήτης γη),  πράγμα ευκολότερο, ναι μεν διασπούμε σημαντικούς τέτοιους φραγμούς και διευρύνουμε τις γνώσεις και την αντίληψη μας, αλλά αδυνατούμε και αυτά  να τα κατανοήσουμε πλήρως.

Πως αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του ένα ζώο; Η ακόμη και ένα κύτταρο;     Πως και γιατί επηρεάζεται η λειτουργία ενός κύτταρου από τις σκέψεις του εγκέφαλου ενός  οργανισμού;  Μήπως για να είναι αυτό δυνατό, θα πρέπει κατά συνέπεια να συμπεράνουμε, ότι υπάρχει ακόμη και μέσα στο ίδιο το κύτταρο  ένας υποδοχέας της σκέψης, μια μορφή νοημοσύνης;

Ποιος μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα σε αυτά τα ερωτήματα;

Πάντως, για να ισχύουν τα παραπάνω (τα περί φραγμών)  κάποιος νόμος το ορίζει που κάποια αίτια τον αιτιολογεί (αλλά αυτό είναι μια άλλη υπόθεση).

Γ   Η     ΠΙΣΤΗ    ΚΑΙ    Η    ΑΥΤΑΠΑΤΗ        ΤΗΣ     ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑΣ

Πολλοί καλοπροαίρετοι άνθρωποι τείνουν να υιοθετήσουν την ύπαρξη, ή στην καλύτερη περίπτωση την ανάγκη ύπαρξης μιας οικουμενικής συλλογικής συνείδησης του ανθρωπινού είδους. Κάποιοι άλλοι ξόδεψαν πολύ μελάνι αναλυοντας το το θέμα της ταξικής συνείδησης. Όλα αυτά είναι μέρος μιας αυταπάτης, η μεγάλη  διάδοση της οποίας,  μάλλον οφείλεται στην επιτυχία ενός ωραίου  φραστικού κλισέ.

  Αυτό που πραγματικά υπάρχει, δεν είναι καμία συλλογική πανανθρωπινη  συνείδηση, αλλά μια βεβαιότητα ότι όλοι οι άνθρωποι αναγνωρίζονται μεταξύ τους ως ένα ξεχωριστό είδος, το οποίο μάλιστα θεωρούν εσφαλμένα και εγωιστικά και ως το πλέον σημαντικό της δημιουργίας.

 Κάτι παρόμοιο ισχύει και για της κοινωνικές τάξεις. Στη καλύτερη περίπτωση   να μπορέσουν  και αυτές να αποκτήσουν όχι ταξική συνείδηση, αλλά  μια αντίληψη για την προσωρινή  κοινότητα των δικών  τους συμφερόντων.

Αυτό όμως, καθόλου δεν διαφέρει από την αντίληψη που έχουν και τα άλλα όντα  της δημιουργίας ,  για τον εαυτό τους,  στο μέτρο της δικής τους αντιληπτικής δυνατότητας.

Στην όποιας μορφής κοσμοαντίληψη του λύκου, ο λύκος, η αγέλη του είναι το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο.

Ο κόσμος του ανθρώπου είναι ανθρωποκεντρικός, του  σκύλου είναι  σκυλοκεντρικός ,   του λύκου λυκοκεντρικός και πάει λέγοντας.

Και αν νομίζουμε ότι διαφέρουμε πολύ από τα άλλα πλάσματα της δημιουργίας (καθώς ο ανθρωπος  πάτησε γκάζι στην εξέλιξή του τις τελευταίες λίγες εκατοντάδες χρόνια), ας αναλογιστούμε πόσο ασήμαντες ήσαν εγκεφαλικά και φαινομενολογικά οι διαφορές του προγόνου μας ανθρωποπιθήκου πριν από τρια εκατομυρια χρονια,  ή του homo erectus ή ακόμα και του homo neanderthal από τα διάφορα άλλα είδη πιθήκων που υπάρχουν στον πλανήτη.

Το ίδιο ισχύει και για την κοσμοαντίληψη που έχουν μεγαλύτερα σύνολα- ενώσεις ανθρώπων (κράτη, έθνη, φυλές). Εδώ μιλάμε για κοσμοαντίληψη ελληνοκεντρική, γερμανοκεντρική , αμερικανοκεντρική κλπ.

Όλες αυτές οι αντιλήψεις  είναι  στη πράξη  υπεραπλουστεύσεις  που απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Σε μεγάλο βαθμό, ό,τι περιέχει μέσα τον όρο συνείδηση, είναι ένα κόλπο των αισθήσεων, του μυαλού, της αδυναμίας της επιστήμης και των πεπλανημένων πεποιθήσεων, που πολλές φόρες μάλιστα  καλλιεργούνται και  σκοπίμως.

Η ζωή όμως εξελίσσεται  ανεξάρτητα από την πάντα εσφαλμένη συνειδητή αντίληψη που έχει το κάθε είδος, άτομο ή έθνος  για τον εαυτό του.

Η ζωή εξελίσσεται ανεξάρτητα από τις όποιες  κοσμοαντιλήψεις,  εξ αιτίας εν μέρει γνωστών και εν μέρει  άγνωστων  νόμων που την διατηρούν πάντα σε κατάσταση ισορροπίας.

Δ    ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ    ΑΝ – ΙΣΟΡΟΠΙΑ

Ένας τέτοιος νόμος είναι αυτός της αλληλεξάρτησης των συστατικών του ίδιου συστήματος, είτε πρόκειται για διαφορετικά άτομα του ιδίου είδους, είτε πρόκειται για διαφορετικά είδη.

 Ο νόμος αυτός έχει μεταφερθεί σχεδόν αυτούσιος από την φύση στην κοινωνική οργάνωση.

Ένας κόσμος  με απόλυτη κυριαρχία ενός  ατόμου, ή ενός είδους, ή ενός κράτους είναι κόσμος εκτός ισορροπίας, δηλαδή ανισόρροπος και υποψήφιος  για κατάρρευση.

Φανταστείτε, αν μπορείτε ένα οικοσύστημα με απόλυτη κυριαρχία ενός  κυρίαρχου σαρκοφάγου, του λιονταριού, ή των σαρκοφάγων γενικά. Ένα κόσμο, που εξαιτίας της επιτυχίας του και της κυριαρχίας του, αυτό έχει εξαφανίσει όλα τα φυτοφάγα. Δεν θα μπορούσε να χαρεί, έστω και για μια μέρα, μια τέτοια καταραμένη επιτυχία. Αλλά και ένα οικοσύστημα χωρίς λιοντάρια που θα ήταν, κρίνοντας με επιπολαιότητα, η χαρά της γαζέλας, γρήγορα θα κατέληγε από ένα πέλαγος από γαζέλες, σε μια έρημο χωρίς ίχνος από χορτάρι και τελικά χωρίς καθόλου γαζέλες.

Αλλά και στα κοινωνικά συστήματα, η υπερσυγκέντρωση δύναμης, εξουσίας, πλούτου, δηλαδή κυριαρχίας, οδηγεί τελικά σε παρακμή και πτώση (βλ. την διαδικασία κατάρρευσης των αυτοκρατοριών).

Ισορροπία λοιπόν και αλληλεξάρτηση.

Ο κόσμος ο σημερινός είναι ένας κόσμος απόλυτης κυριαρχίας του ανθρώπου στη φύση, αλλά και μεγάλης συγκέντρωσης κυριαρχίας στα χέρια ελαχίστων ανθρώπων  σε βάρος πολλών και μάλιστα υπό συνθήκες  υπερσυγκέντρωσης  αλλά και παραδόξως και υπερδιασποράς τεχνολογικής ισχύος.

Ένας κόσμος δηλαδή εκτός ισορροπίας.

Τα προϊστορικά χρόνια, ο κόσμος που μπορούσε να επηρεαστεί από την παρουσία του ανθρώπου ήταν σχετικά μικρός.

Σταδιακά όμως αυτός  άρχισε να αποκτά μέσα και δυνατότητες που αφενός εμπέδωναν την κυριαρχία του στο περιβάλλον του  και αφ έτερου αύξαναν δραματικά την δυνατότητα επίδρασης στα υποσυστήματα  με τα οποία συμβίωνε.

Έτσι  σταδιακά απομακρύνθηκε από τον παράδεισο της αειφόρου (αλλά πάντα ανταγωνιστικής) συμβίωσης  με τα άλλα πλάσματα της δημιουργίας και μετατοπίστηκε στη μοναξιά της απόλυτης κυριαρχίας ,οπου άρχισε να αυξάνεται και να πληθύνεται,  έχοντας όλο και πιο έντονη την αδιέξοδη ανάγκη της κατανάλωσης των φυσικών πόρων του πλανήτη για την συνέχιση της δίκης του <<επιτυχίας>>.

Παράλληλα και με σκοπό την <<ευζωία>> του, και με τη  χρήση από αυτόν τεχνολογιών που μπορούσαν να επιφέρουν μεταβολές ευρύτατης κλίμακας άρχισε να επηρεάζει ανώτερα από αυτόν, κρίσιμης  σημασίας  υποσυστήματα του πλανήτη γη, με χαρακτηριστικότερο  αυτό του κλίματος, το οποίο ως πρόβλημα απασχολεί την διεθνή κοινότητα τις μέρες αυτές με μια ακόμη Παγκόσμια Διάσκεψη.

Όλο και περισσότερο  πλέον ο άνθρωπος μοιάζει με τη γαζέλα σε ένα κόσμο χωρίς αρπακτικά που κοντεύει να φάει όλο το χορτάρι του παραδείσου του, σε σημείο μάλιστα που με ευκολία καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι η παντελής εξαφάνιση του ανθρώπινου είδους θα μπορούσε να λειτουργήσει επ’ ωφελεία και όχι επί ζημία του πλανήτη.

 Αυτονόητο είναι λοιπον, πως αν ο άνθρωπος είναι το πρόβλημα για τον πλανήτη, θα αφανισθεί ο άνθρωπος και όχι ο πλανήτης.

Ε   ΤΑ   ΕΠΙΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

Απ την άλλη, η ανθρωπότητα, επειδή  ακριβώς  δεν διαθέτει  κάποιας μορφής συλλογική συνείδηση , αλλά έχει μόνο κάποια στοιχειώδη και άνευ αξίας  αντίληψη περί της κοινότητας της υπάρξεως της, στις κρίσιμες αποφάσεις, αυτές που λαμβάνονται κάτω από πίεση ή απειλή, είναι αδύνατον να ενεργήσει έλλογα (μέσα από τους θεσμούς διαβούλευσης που έχει διαμορφώσει), αλλά λειτουργεί χαοτικά και με όρους ισχύος, αποδίδοντας  λανθασμένα, τελικά,  μεγαλύτερο ειδικό βάρος  στα κοινωνικά της  μικροσυστήματα,  παρά στα κοινωνικά  της  μακροσυστήματα.

Έτσι, με φυσικό τρόπο, η προτεραιότητα για τη διάθεση της τεχνολογικής  ισχύος, δεν είναι υπέρ της επιβίωσης του ανθρώπινου είδους στα πλαίσια μιας αειφόρου βιώσιμης για τον πλανήτη ανάπτυξης, αλλά είναι υπέρ του ατόμου ή της ομάδας που κατέχει την ισχύ, με αποτέλεσμα η ακολουθία των προτεραιοτήτων  να είναι σε αντίθετη φορά από την πρέπουσα. Δηλαδή, πρώτα ο εαυτός, μετά η πρωτοβάθμια οργάνωση μεταξύ ατόμων (οικογένεια), ύστερα η κοινότητα που μπορεί να είναι και μια συμμαχία, συντεχνία,  τάξη,  κόμμα, ενίοτε και υπερεθνική, μετά το κράτος  και πάει λέγοντας.

Φυσικά ο τελευταίος  αυτός κανόνας έχει και πολλές λαμπρές  και ηρωικές  εξαιρέσεις που μερικές φορές αποκτούν μια απίθανη μαζικότητα και  μας ιδεάζουν για την ύπαρξη και άλλων κινήτρων της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ζήτημα πολύ ενδιαφέρον και από απόψεως φιλοσοφικής διερευνήσεως της συνθέσεως και της ποιότητας του είναι.

Μας ιδεάζει δηλαδή, ότι  ενυπάρχει στην ανθρώπινη και όχι μόνο σε αυτή  τη  φύση και ένα άλλο ποιοτικό στοιχείο, το οποίο είναι ανεξήγητο με όρους λογικής και επιβίωσης, ένα στοιχείο ηρωικό, ένα στοιχείο που αιτιολογείται από την  ανάγκη της φύσης να υπερβεί τον εαυτό της και να τεθεί το άτομο σε θέση αλληλεγγύης με τα σύνολα, ακόμη και με αυταπάρνηση. Ένα στοιχείο δηλαδή  θεϊκό.

Όταν όμως, ακούω την καλοπροαίρετη φράση, να κάνουμε κάτι επιτέλους  <<για το καλό των παιδιών μας>> παρόλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, δεν μου διαφεύγει ότι κάπου τίθεται ένας φραγμός, που κλείνει τη πόρτα αυτού του  παραδείσου στα παιδιά των άλλων, ιδίως όταν το μαγαζί δεν χωράει άλλο κόσμο.

Αυτή η φράση μου φαίνεται πλέον  τόσο  πιο ανάρμοστη, όσο από πιο υψηλά  ιστάμενους ακούγεται.

Τα παιδιά των άλλων μπορούν να τα ξεσχίζουν οι βόμβες, μπορεί να τα θερίζει η πείνα, μπορεί να τα καταπίνει η θάλασσα, αρκεί να μη λείπει τίποτα στα δικά μας παιδιά.

ΣΤ  ΕΝ   ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ

Την ίδια στιγμή, που σοβεί αυτή η τεράστια πλανητική κρίση, μας σερβίρονται από την καθεστηκυία αντίληψη ως προβλήματα και αιτίες των δεινών μας, μεταξύ άλλων πολλών και δυο καταστάσεις που μάλλον λύσεις είναι, παρά προβλήματα.

Η υπογεννητικότητα και η ύφεση.

Σε ένα κόσμο κορεσμένο πληθυσμιακά δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να καταλάβει κανείς ότι  η υπογεννητικότητα είναι η  λύση και όχι το πρόβλημα.   Εκτός και αν η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος είναι σε προτεραιότητα από τη βιωσιμότητα του πλανήτη.

Σε ένα πλανήτη που είναι αντιμέτωπος με τη βιωσιμότητα του, μόνο επιτάχυνση της κατάρρευσης μπορεί να επιφέρει η εντατικοποίηση του ρυθμού  της ανάπτυξης του παγκόσμιου ΑΕΠ, έτσι όπως αυτό ορίζεται επισήμως και ακαδημαϊκώς (αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης).

Βέβαια ένας νόμος σχετικος με  την κυριαρχία κάθε  υποσυνόλου  της ανθρωπότητας  σε βάρος όλων  των άλλων, είτε αυτό το υποσύνολο  αθροίζεται σε κρατική , είτε σε ταξική, είτε σε οικογενειακή, είτε σε οποιαδήποτε άλλη βάση, είναι ότι πρέπει να υπάρχουν  περιοριστικοί νόμοι, αλλα αυτοι  να ισχύουν μόνο για τους άλλους.

Ας μην κάνουν παιδιά οι άλλοι. Ας μην αναπτυχτούν οι άλλοι

Ακόμη και έτσι όμως, είναι η δεν είναι, το έγκλημα των εγκλημάτων να κομίζεις αυτής της μορφής την ανάπτυξη, μαζί και την δημοκρατία (των αγορών) και τις βόμβες που είναι απαραίτητες για τον <<εκδημοκρατισμό>> των λαών, σε  αυτούς που δε στο ζήτησαν ποτέ;

Γιατί δηλαδή θα πρέπει, από τους ιθαγενείς του Αμαζόνιου μέχρι τους νομάδες των ερήμων,  όλοι σώνει και καλά να γνωρίσουν τον καπιταλισμό;

Γιατί να μην διασωθεί επιτέλους, κάπου, σε κάποια γωνιά του πλανήτη, η αθωότητα, έστω και σαν ανθρωπολογικό απολίθωμα;

Και επειδή ασφαλώς θα ρωτήσει  ο καλός και υπομονετικός αναγνώστης, ποια είναι η πρόταση, για τον πλανήτη, για τη χώρα, για το λαό, υπόσχομαι ότι θα επανέλθω σε επόμενη ανάρτηση με συγκεκριμένη και πολύ ρεαλιστική θέση, ακόμη και αν αυτή είναι τελείως ουτοπική

Χαλκιδα  30 – 11 – 2015