Δηλητηριάζει τον Κορινθιακό ο ΧΥΤΑ Αιγιαλείας, του Τριαντάφυλλου Οικονόμου
Η Αιγείρα είναι μια μικρή κωμόπολη στις όχθες του Κορινθιακού και στη ρίζα του Χελμού. Είναι ένα γραφικό και όμορφο μέρος, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως νεολιθικό οικισμό – χρονολογείται το 3000 π.Χ. – ενώ ο Όμηρος την μνημονεύει – με το παλιό της όνομα «Υπηρεσία» – να συμμετέχει στον Τρωικό πόλεμο με τρεις τριήρεις.
Ο λόφος της αρχαίας Αίγειρας, με λαξευτό θέατρο 3.500 θέσεων, με περίλαμπρους ναούς και ευρήματα που και σήμερα συγκινούν τον επισκέπτη, βρίσκεται απέναντι από έναν άλλο λόφο που οι σύγχρονοι επέλεξαν να δημιουργήσουν τη δική τους «κληρονομιά» παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Τον ΧΥΤΑ Αιγείρας.
Χτισμένος στη θέση Κακηχούνι – δηλαδή κακό χωνί – στη λεκάνη απορροής του Θολοπόταμου, δημιουργήθηκε το 2005 για να εξυπηρετεί τους τρεις Καποδιστριακούς τότε Δήμους Αιγείρας, Ακράτας και Διακοπτού. Η λειτουργία του ΧΥΤΑ υπήρξε εξ αρχής προβληματική.
Το 2008 δημιουργήθηκε μια πρώτη επιτροπή αγώνα των κατοίκων με στόχο την διεκδίκηση της σωστής λειτουργίας του. Αυτή η επιτροπή και η δράση που τότε ανέπτυξε, αποτέλεσαν τη μαγιά για τους σημερινούς αγώνες. Ευαισθητοποίησε την κοινωνία για τους κινδύνους που εγκυμονούν από την ύπαρξη ενός ΧΥΤΑ αλλά και οι ίδιοι οι συμμετέχοντες σε αυτή απέκτησαν μια κάποια πείρα αγώνων.
Η δημιουργία των Καλλικρατικών δήμων βρήκε τη δική μας περιοχή να εντάσσεται στο δήμο Αιγιαλείας, έναν από τους μεγαλύτερους σε έκταση δήμους της χώρας, με πληθυσμό 55.000 κατοίκους.
Ελλείψει άλλου χώρου – αν και ο περιφερειακός σχεδιασμός προέβλεπε δεύτερο πολύ μεγαλύτερο ΧΥΤΑ στη δυτική Αιγιάλεια – παράνομα, όλα τα απορρίμματα του δήμου έρχονταν στο ΧΥΤΑ Αιγείρας. Με αποτέλεσμα φυσικά τον υπερκορεσμό του και την συσσώρευση μύριων όσων προβλημάτων στα ήδη υπάρχοντα στη λειτουργία του.
Συχνό ήταν το φαινόμενο να διαφεύγουν μαύρα υγρά και να καταλήγουν στο παρακείμενο ποτάμι και από εκεί στον Κορινθιακό.
Τον Σεπτέμβριο του 2017 εκδηλώνεται μεγάλη πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ που καταστρέφει τον βιολογικό καθαρισμό – που ούτως ή άλλως δεν λειτουργούσε – αλλά κατακαίει και πολλά ελαιόδεντρα.
Ήταν η τρίτη μεγάλη πυρκαγιά, ενώ ως αποτέλεσμα της παντελούς έλλειψης συστήματος απαγωγής του βιοαερίου έχουν εκδηλωθεί και δεκάδες μικρές. Τότε σε μια ένταση της αγανάκτησης άρχισαν οι αντιδράσεις φορέων της τοπικής κοινωνίας.
Αν και αρχικά έγινε προσπάθεια από τοπικούς παράγοντες να εκμεταλλευτούν το πρόβλημα, κάτι τέτοιο τελικά απετράπη. Συγκροτήθηκε μια επιτροπή αγώνα, η οποία μετά από απαίτηση του κόσμου στελεχώθηκε και από μέλη της παλιάς επιτροπής. Ο αγώνας από αποσπασματικές εφετζίδικες κινήσεις, άρχισε να αποκτά άλλο περιεχόμενο.
Σε λαϊκή συνέλευση αποφασίσαμε ο στόχος να είναι το οριστικό κλείσιμο και η πλήρης αποκατάσταση του κυττάρου ώστε να περιοριστεί η ρύπανση στο περιβάλλον. Στην πορεία η επιτροπή ανανεώθηκε αφού παλιά μέλη της αποχώρησαν ενώ μπήκαν νέα.
Η τοπική κοινωνία – αγροτική στην πλειοψηφία της αλλά και με μεγάλο κομμάτι επαγγελματιών κύρια στον κλάδο του τουρισμού – θεωρούσε ότι το δίκιο μας θα το διεκδικήσουμε στα δικαστήρια και στις συναντήσεις πολιτικών παραγόντων και στελεχών της αυτοδιοίκησης.
Κατά τη γνώμη τους αρκούσε να εξηγήσουμε πειστικά το πρόβλημα, να δείξουμε πως έχουμε να κάνουμε με ένα κακό και ασυνεπή δήμαρχο, και όλα θα διορθώνονταν.
Πάντα έτσι προσπαθούσαν να λύσουν τα προβλήματά τους. Αυτές οι αντιλήψεις κυριαρχούσαν και στην επιτροπή. Από μεριάς μας επιμείναμε πως για να λειτουργήσουν όλα αυτά, απαιτείτο η μαχητική, μαζική παρουσία της κοινωνίας. Απευθυνθήκαμε σε δικηγορικό γραφείο – που μας προτάθηκε σαν έμπειρο σε τέτοια θέματα – και ξεκίνησε ένας δαπανηρός και μακρόχρονος δικαστικός αγώνας, που μέχρι στιγμής δεν έχει αποφέρει κάτι το ουσιαστικό.
Αντίθετα, μια άστοχη κίνηση – να ζητήσουμε προσωρινή διαταγή κλεισίματος του ΧΥΤΑ που φυσικά δεν έγινε αποδεκτή από τη δικαστή – στην κατάθεση των ασφαλιστικών μέτρων, μας έχει δημιουργήσει ποικίλα προβλήματα.
Αφού η αντίπαλη πλευρά και όλος ο μηχανισμός της αυτοδιοίκησης το έχει εκμεταλλευτεί. Με αφετηρία την εμπειρία μας από τον προηγούμενο αγώνα όπου καμιά από τις μηνύσεις που είχαμε υποβάλλει δεν είχε εκδικαστεί, προσπαθούσαμε να πείσουμε, ότι η δικαιοσύνη είναι όχι μόνο τυφλή, αλλά κουφή, βραδυκίνητη και με μύρια όσα κουσούρια. Όλα αυτά θα μπορούν να θεραπευτούν μόνο και όσο εμείς βρισκόμαστε μαζικά στον αγώνα.
Μέλος της επιτροπής απευθύνθηκε με κείμενο στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η απάντηση είναι αποκαλυπτική. «Γνωρίζουμε το πρόβλημα με τους ΧΥΤΑ στην Ελλάδα. Σας προτείνουμε να απευθυνθείτε στην Ελληνική δικαιοσύνη». Το ίδιο κείμενο έστειλε και σε όλους τους Έλληνες ευρωβουλευτές. Δυο μόνο απάντησαν.
Ο Ν. Μαριάς που μας συνεχάρη και μας προέτρεψε να συνεχίσουμε, και ο Ν. Χουντής που ενδιαφέρθηκε πιο ουσιαστικά. Συναντηθήκαμε μαζί του και με τη βοήθεια του γραφείου του, αφού μας ξεκαθάρισαν πως δεν πρέπει να περιμένουμε από εκεί λύση, έχουμε στείλει αίτημα στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο καθώς και το ευρωπαϊκό δικαστήριο.
Ξεκινήσαμε συναντήσεις με θεσμικούς παράγοντες. Εκτός του δημάρχου – όπου οι συναντήσεις μαζί του ήταν ανούσιες και κατέληγαν σε εντάσεις – η επιτροπή πραγματοποίησε συναντήσεις με στελέχη της περιφέρειας, αλλά ποτέ με τον περιφερειάρχη κ. Κατσιφάρα, που ακόμα και σήμερα το αποφεύγει επιμελώς. Συναντήσαμε τον γ. γραμματέα της αποκεντρωμένης διοίκησης κ. Παπαθεοδώρου.
Συναντήσαμε τον γεν. γραμματέα του υπουργείου Εσωτερικών υπεύθυνο για τα απορρίμματα κ. Καπετάνιο, μάλιστα δυο φορές σε διάστημα 7 μηνών του αγώνα μας. Συναντήσαμε τον υπουργό περιβάλλοντος κ. Φάμελλο.
Το συμπέρασμα από όλες αυτές τις συναντήσεις είναι ότι ενώ αναγνώριζαν το δίκιο μας, κανένας δεν αναλάμβανε την ευθύνη της υλοποίησής του. Ο ένας κατηγορούσε τον άλλο – και όλοι τον δήμαρχο – επικαλούμενοι θεσμοθετημένες αρμοδιότητες για να δικαιολογήσουν την άρνησή τους.
Αυτά μπροστά μας γιατί πίσω μας σε άλλες συναντήσεις – και με τον δήμαρχο – δρομολογούσαν τις εξελίξεις. Σε λαϊκές συνελεύσεις συζητούσαμε αυτές τις εξελίξεις.
Γίνονταν όλο και περισσότερο φανερό σε μεγαλύτερα τμήματα της κοινωνίας, ότι δεν είναι μόνο ο κακός δήμαρχος είναι ακόμα και η περιφέρεια σε ένα ρόλο Πόντιου Πιλάτου, είναι το υπουργείο και η αποκεντρωμένη με τις γραφειοκρατικές και «δημοκρατικές» διαδικασίες τους που πάντα κατέληγαν σε βάρος μας. Η μαζική αγωνιστική παρουσία της κοινωνίας πρόβαλλε σαν κατακλείδα στις συζητήσεις.
Ταυτόχρονα, η επιτροπή κινούνταν σε δυο ακόμα κατευθύνσεις. Από τη μια να συλλέγει στοιχεία που να ενισχύουν το στόχο για το οριστικό του κλείσιμο και από την άλλη να αποκαλύπτει την έλλειψη οποιουδήποτε ρεαλιστικού σχεδίου από πλευράς δημοτικής αρχής.
Είμαστε ευγνώμονες στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ειδικά στην έδρα υγιεινής και τον καθηγητή της κ. Λεοτσινίδη καθώς και όλο το επιστημονικό προσωπικό που ήρθαν στο ΧΥΤΑ περισυνέλεξαν υγρό από λαγκάδι 200 μέτρα έξω από το χώρο που έρεε στο ποτάμι και το εξέτασαν. Το αποτέλεσμα της εξέτασης, – που έγινε δωρεάν – το δημοσίευσαν σε έκθεσή τους.
Πρόκειται για υγρό που διαφεύγει σαφώς από το ΧΥΤΑ και περιέχουν καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες και τερατογόνες ουσίες. Να σημειώσουμε ότι ακόμα η «πηγή του δηλητήριου» υπάρχει και η ροή συνεχίζεται. Με ειδικευμένο συνεργείο ογκομετρήσαμε το κύτταρο απόθεσης έχοντας εξασφαλίσει τα αρχικά τοπογραφικά του χώρου, κάτι καθόλου εύκολο. Φυσικά το βρήκαμε πολύ πάνω από το επιτρεπτό όριό του, σχεδόν διπλάσιο.
Αν και ο ΧΥΤΑ στερείται αδείας από το 2015 και έπρεπε προ πολλού να έχει κλείσει, ο δήμαρχος, με διάφορα νομικίστικα τερτίπια – με την συνεπικουρία όλου του μηχανισμού της τοπικής αυτοδιοίκησης από την περιφέρεια μέχρι το υπουργείο – κατόρθωνε όχι μόνο να τον διατηρεί αλλά να μεταφέρει σε αυτόν όλα τα απορρίμματα του δήμου.
Το τέχνασμα ήταν να κηρύσσεται ο μισός δήμος σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω αδυναμίας αποκομιδής των απορριμμάτων και – με το επιχείρημα της έκτακτης ανάγκης να τα φέρνει όλα στο ΧΥΤΑ.
Έτσι η κήρυξη όλου του δήμου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ήταν ένας άμεσος στόχος της επιτροπής. Το αίτημα υιοθέτησε σύσσωμη η αντιπολίτευση του δημοτικού συμβουλίου και με την μαζικότατη παρουσία κόσμου, σε μια θυελλώδη συνεδρίαση – Μάρτιο του 2018 – η πρόταση με οριακή πλειοψηφία έγινε απόφαση. Αυτή η απόφαση, ουδέποτε υλοποιήθηκε.
Ο δήμαρχος – με τη δυνατότητα που του παρέχει η Καλλικρατική δημαρχοκεντρική νομοθεσία – απέφευγε να πειθαρχήσει. Το δημοτικό συμβούλιο, έρμαιο των φατριών και των μικροπολιτικών συμφερόντων, αδυνατεί να του το επιβάλλει.
Αυτή η συνεδρίαση αποτέλεσε και την αρχή της διάλυσης της κυβερνητικής πλειοψηφίας, όχι όμως και της δημαρχίας. Αφού με χαρακτηριστική άνεση, ο δήμαρχος – αν και έχει χάσει τους μισούς και πλέον δημοτικούς του συμβούλους που έχουν ανεξαρτητοποιηθεί – συνεργάζεται με την μείζονα αντιπολίτευση και συνεχίζει. Καθώς στο δημοτικό συμβούλιο δεν υπάρχει κάποια άλλη αντιπολίτευση, τα περιθώρια παρέμβασης είναι ελάχιστα.
Όλα αυτά ήταν φυσικά αντικείμενο συζήτησης τόσο στις συνελεύσεις όσο και στην κοινωνία γενικότερα. Υπήρξαν αναμφίβολα ρωγμές σε παλιές και παγιωμένες αντιδραστικές αντιλήψεις και σίγουρα ενισχύονταν η άποψη της δυναμικής διεκδίκησης.
Από τις 14 Φεβρουαρίου, ο ΧΥΤΑ αποκλείστηκε – σε 24ωρη βάση – με ομάδες περιφρούρησης. Σε αυτό τον τομέα, η κοινωνία έχει να επιδείξει λαμπρές – για τα δεδομένα της περιοχής – στιγμές.
Τρεις φορές επιχειρήθηκε το σπάσιμο του μπλοκ αποκλεισμού του ΧΥΤΑ με ΜΑΤ, ΟΠΚΕ και αστυνομική δύναμη και τις τρεις απετράπη. Η μαζικότητα του κόσμου, που έφταναν με εντυπωσιακό ρυθμό και πύκνωναν τις γραμμές αλλά και η ευνοϊκή διάθεση του παρευρισκόμενου εισαγγελέα Καλαβρύτων, το απέτρεπαν. Η εκστρατεία τρομοκράτησης ποτέ δεν πέρασε.
Σημαντικό ρόλο στην εξύψωση του ηθικού έπαιξαν οι καθημερινές λαϊκές συνελεύσεις στον τόπο των μπλοκ. Ένας μικρός απολογισμός της ημέρας, ένας προγραμματισμός της επομένης. Χειμωνιάτικες νύχτες που κάποια στιγμή στήθηκε και το καζάνι με τη φασουλάδα, ήρθαν και μουσικά σχήματα. Το μπλοκ έγινε σημείο αναφοράς όλης της περιοχής.
Καθημερινά περνούσαν εκατοντάδες συντοπιτών μας έχοντας αντικαταστήσει την έξοδο στην καφετέρια. Τα μαγαζιά προμήθευαν με τρόφιμα, καύσιμα κλπ. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα καμιά προσπάθεια τρομοκράτησης – πάνω από 60 μηνύσεις με βασικό μάρτυρα κατηγορίας τον δήμαρχο – δεν μπορούσε να περάσει.
Η πίεση του αγώνα και των συσσωρευμένων απορριμμάτων στους δρόμους, οδήγησαν την αποκεντρωμένη διοίκηση να εκδώσει διάταγμα για μεταφορά 12.000 τόνων απορριμμάτων σε άλλους ΧΥΤΑ της περιφέρειας που όριζε ονομαστικά και με ποσότητες.
Τίποτα από αυτά δεν έχει υλοποιηθεί. Ο δήμαρχος επικαλούμενος διάφορα προσχήματα αλλά και τη δικαιολογημένη αντίδραση των τοπικών κοινωνιών, προσπαθούσε να προκαλέσει ασφυξία, εκβιάζοντας μέσω των απορριμμάτων τους πάντες. Κοινωνία, δημοτικούς συμβούλους, κυβέρνηση. Ταυτόχρονα, με τη συνδρομή των «προθύμων» επιδίδονταν σε ένα όργιο εκβιασμών, ψεύτικων κατηγοριών, υποσχέσεων.
Σε μια προσπάθεια της επιτροπής να πιέσει την κυβέρνηση και την αποκεντρωμένη διοίκηση να αναλάβει τις ευθύνες της, πήρε την πρωτοβουλία και συγκρότησε επιτροπή στο πλαίσιο του δήμου, για το πρόβλημα των απορριμμάτων. Αυτή οργάνωσε παναιγειάλειο συλλαλητήριο – υπό συνεχή βροχή – με μεγάλη επιτυχία.
Ο τοπικός τύπος ανέφερε πως θύμιζε καλές στιγμές παλιών πολιτικών συγκεντρώσεων. Το ψήφισμα υπέγραφαν 95 φορείς και συλλογικότητες από όλο το δήμο. Ήταν πρώτη φορά που πραγματοποιούνταν κάτι τέτοιο στην περιοχή μας.
Όμως και αυτή η πίεση, δεν έφερε αποτελέσματα. Το παιχνίδι είχε ήδη στηθεί από πολύ ψηλά. Ο εισαγγελέας Καλαβρύτων – ναι αυτός ο ίδιος που αρνούνταν να δώσει εντολή επέμβασης των ΜΑΤ – εκδίδει εντολή να ανοίξει άμεσα ο ΧΥΤΑ. Για την εκτέλεσή της οργανώνεται σχέδιο με τη συμμετοχή 4 διμοιριών ΜΑΤ, ισχυρής δύναμης ΟΠΚΕ και αστυνομικών.
Συνολικά περισσότεροι από 150 ένστολοι, με την παρουσία της ανώτερης διοίκησης του νομού, και φυσικά τον εισαγγελέα Καλαβρύτων, αποκλείουν την περιοχή από την παλιά εθνική οδό και πάνω, σε απόσταση χιλιομέτρου και πλέον από τον ΧΥΤΑ.
Ο αποκλεισμός ξεκίνησε στις 3 τη νύχτα της 5ης Ιουνίου και διήρκεσε αυστηρά – με πλήρη απαγόρευση πρόσβασης – για δυο μέρες ενώ συνεχίστηκε με αυστηρό έλεγχο για μια βδομάδα ακόμα. Στο διάστημα αυτό νυχθημερόν μεταφέρονταν με τα απορριμματοφόρα αλλά και ιδιωτικά καμιόνια τα απορρίμματα όλου του δήμου στο ΧΥΤΑ. Υπολογίζουμε ποσότητα πάνω από 7.000 τόνους.
Φυσικά και αντιδράσαμε, φυσικά και αποκλείαμε δρόμους και μπλοκάραμε καμιόνια, αλλά με όλο και μικρότερη συμμετοχή. Η απογοήτευση είχε νικήσει την ορμή μας. Μια τέτοιας έκτασης επιχείρηση δεν γίνεται χωρίς κυβερνητική εντολή. Αυτό ήταν ένα από τα βασικά συμπεράσματα της συνέλευσης που πραγματοποιήθηκε.
Συναντήσαμε τον εισαγγελέα Καλαβρύτων ζητώντας του εξηγήσεις για την πρωτοφανή απόφαση που νομιμοποιούσε την παρανομία. Με ύφος απολογητικό – και αφού διευκρίνισε ότι μας συμπαθεί και μας εκτιμά – εξήγησε ότι δέχθηκε πιέσεις από την εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Στην ερώτησή μας γιατί δεν κινήθηκε διαδικασία αυτοφώρου για τον δήμαρχο, αντιδήμαρχο και έναν ιδιώτη που παράνομα απόθετε στο ΧΥΤΑ και είχε μπλοκαριστεί από μας, απάντησε ότι ο αντιδήμαρχος ήταν φίλος του και για τούτο αποποιήθηκε του εγγράφου, στέλνοντάς το στον εισαγγελέα Πατρών.
Όλα αυτά τα στοιχεία αποτελούν σημαντικά επιχειρήματα στην προσπάθεια ανασκευής του μύθου της «ανεξάρτητης δικαιοσύνης» και μιας ευλαβικής προσήλωσης στους νόμους. Στον αγώνα και για να κάμψουν την αντίσταση, κατέφυγαν σε συλλήψεις με τη διαδικασία του αυτόφωρου τεσσάρων αγωνιστών.
Αλλά και πάλι δεν το κατόρθωσαν. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια φάση ανασυγκρότησης και αναδιοργάνωσης του κινήματός μας. Υπάρχει προβληματισμός, που δεν είναι πάντα εύκολο να καταλήγει σε σωστά συμπεράσματα. Πάντα αιωρείται η αμφιβολία ότι κάτι δεν κάναμε καλά, αλλιώς θα είχαμε κερδίσει. Και η απογοήτευση υπόσκαπτε τη μαζικότητά μας.
Ειδικά στη νεολαία της περιοχής μας. Που αν και δεν ήταν από τους πρώτους που μπήκαν στη μάχη, ήταν μαζικότατη – και όχι μόνο τα σχολεία, αλλά και νέοι στην παραγωγική διαδικασία – στη συνέχεια και φυσικά μαχητικότατη. Ήταν όμως και η πρώτη που άρχισε να δείχνει σημεία κόπωσης και απογοήτευσης. Όμως σίγουρα τίποτα δεν πάει χαμένο και ειδικά στους αγώνες.
Η δημοτική αρχή υποχρεώθηκε σε έργα αναγκαία για τον περιορισμό της ρύπανσης στο ΧΥΤΑ. Η πρόθεσή της είναι να καταθέσει νέο φάκελο για αδειοδότηση και επέκταση της λειτουργίας του. Η εκτίμησή μας είναι ότι κάτι τέτοιο είναι πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί με νόμιμο τρόπο, καθώς – εκτός των προβλημάτων διαφυγής ρύπου και υπερκορεσμού – ο έλεγχος του υδροφόρου ορίζοντα δείχνει μόλυνση.
Επειδή όμως δεν υπάρχει ορατή άλλη λύση, η προσπάθεια της κυβέρνησης σε συνεργασία με την περιφέρεια είναι με κάποιο τρόπο να δοθεί η άδεια. Αυτό σημαίνει ότι για να αποτραπεί αυτή η προοπτική, πρέπει και πάλι να βρεθούμε μαζικά και μαχητικά απέναντί τους.
