Ποιος εμποδίζει τα ψάρια να ταξιδέψουν;

Παρά τις καταστροφικές επιπτώσεις τους στα ποτάμια μας, χιλιάδες νέα υδροηλεκτρικά φράγματα προγραμματίζεται να κατασκευαστούν στην Ευρώπη. 

Η ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια που διαθέτουν μερικά από τα πιο σημαντικά και τελευταία εναπομείναντα ποτάμια ελεύθερης ροής είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα.

 Αντίστοιχα, στην κεντρική και δυτική Ευρώπη, όπου για αιώνες τα ποτάμια έχουν υποστεί βαριά υποβάθμιση, παρατηρείται αναβίωση της τάσης κατασκευής υδροηλεκτρικών φραγμάτων – μόνο στην Αυστρία έχει δρομολογηθεί η κατασκευή περίπου 200 νέων υδροηλεκτρικών φραγμάτων.

Παράλληλα, σχέδια για την αναβίωση έργων που επανειλημμένα έχουν εγκαταλειφθεί ή ακυρωθεί φαίνεται να επαναπροωθούνται, με την περίπτωση του Αχελώου στη χώρα μας να αποτελεί ένα τέτοιο κακό ευρωπαϊκό παράδειγμα.

Πεδίο οικολογικών μαχών από τη δεκαετία του 1980, η εκτροπή του Αχελώου περιλαμβάνει την κατασκευή 4 φραγμάτων. Το καταστροφικό αυτό σχέδιο έχει ήδη αποτραπεί με έξι δικαστικές αποφάσεις, η πιο πρόσφατη από τις οποίες στηρίχθηκε στην οδηγία πλαίσιο για τα νερά [2]. 

Βασικό επιχείρημα για τις ακυρωτικές αυτές αποφάσεις είναι ότι το έργο παραβιάζει τόσο την εθνική νομοθεσία, όσο και αυτή της ΕΕ. Παρ’ όλα αυτά, το σχέδιο φαίνεται να αναβιώνει, με την ελληνική κυβέρνηση να προωθεί την ολοκλήρωση κατασκευής του φράγματος της Συκιάς που αποτελεί το «κλειδί» για την ολοκλήρωση του καταστροφικού έργου της εκτροπής του ποταμού Αχελώου. 

Όπως τονίζουν εδώ και χρόνια πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του WWF Ελλάς, το έργο της εκτροπής πέραν του ότι έχει υποστεί διαρκείς μεταλλάξεις χωρίς καμία τεκμηρίωση της αναγκαιότητας του (π.χ. άρδευση, παραγωγή ενέργειας, ύδρευση της περιοχής), ενέχει τεράστιο οικονομικό κόστος για τη χώρα και συνεπάγεται εξαιρετικά σοβαρές οικολογικές επιπτώσεις, ειδικά για τα ευαίσθητα λιμναία οικοσυστήματα που τροφοδοτούνται από τον Αχελώο, χωρίς παράλληλα να εξασφαλίζει αποτελεσματική διαχείριση του πλούσιου υδατικού δυναμικού της Θεσσαλίας.

Ο Sergiy Moroz, Senior Policy Officer για το νερό και τη βιοποικιλότητα του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος (EuropeanEnvironmental Bureau) δηλώνει: «Ο τεμαχισμός των ποταμών με φράγματα και άλλες υποδομές είναι ο κυριότερος λόγος για τις σημαντικές απώλειες ψαριών και άλλων ειδών των γλυκών νερών στην Ευρώπη, καθώς και για τη φτωχή κατάσταση πολλών από τα υδάτινα σώματα [1]. 

Η απομάκρυνση παλιών και απαρχαιωμένων φραγμάτων θα βοηθήσει στη σύνδεση των ποταμών, επαναφέροντας την ελπίδα για εμβληματικά μεταναστευτικά είδη ψαριών, όπως ο σολομός, το χέλι και ο οξύρυγχος. 

Αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο, ώστε τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν στις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις τους, όπως αυτές αναλύονται στην οδηγία πλαίσιο για τα νερά.»

«Ελεύθερα ποτάμια σημαίνει κυριολεκτικά ζωή σ’ εμάς, ζωή σε όλους», επεσήμανε η Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF Ελλάς. 

«Η απομάκρυνση φραγμάτων και κατασκευών σε αχρηστία που εμποδίζουν τη φυσική ροή είναι η καλύτερη και πιο αποδοτική πολιτική προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, προστασίας των εδαφών και του νερού ως σπανίζοντος φυσικού πόρου, και βεβαίως σωτηρίας του βιολογικού πλούτου της Ευρώπης. 

Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει ξεκάθαρα να εγκαταλείψει τελείως τα σχέδια ολοκλήρωσης του απηρχαιωμένου πλέον σχεδίου εκτροπής του Αχελώου που συνεχίζει να στηρίζει μέσα από την κατασκευή του φράγματος Συκιάς και να αποκαταστήσει τη ζημιά που έχει συντελεστεί. 

Αυτό θα ήταν το καλύτερο δείγμα σωστής εφαρμογής της οδηγίας πλαίσιο για το νερό και έμπρακτης προσήλωσης στο πρόταγμα για περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη».

«Οι μέρες των φραγμάτων στην Ευρώπη έχουν τελειώσει. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε τώρα είναι να επαναφέρουμε τη ζωή στα ποτάμια μας» δήλωσε ο Andreas Baumüller, επικεφαλής φυσικών πόρων του ευρωπαϊκού γραφείου του WWF, «Ήρθε η ώρα να σκεφτούμε σοβαρά την απομάκρυνση φραγμάτων και να βάλουμε ένα ισχυρό τέλος σε όσα καταστροφικά σχέδια ετοιμάζονται να δρομολογηθούν».

«Τα μεγάλα ποτάμια, ζωοδότες του φυσικού περιβάλλοντος και της οικονομίας αποτελούν τον πυρήνα στη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η Οδηγία – Πλαίσιο για τα Ύδατα, κεντρικό εργαλείο για τη διαχείριση, απέδειξε στα χρόνια εφαρμογής του κακές επιλογές του παρελθόντος, όπως είναι τα μεγάλα φράγματα. 

Ας επιδείξουμε και εμείς στην χώρα μας την ωριμότητα και αποφασιστικότητα που προτάσσει η επιστήμη, η έρευνα και η πρακτική για τα δικά μας ποτάμια», δήλωσε η Χριστίνα Κονταξή, Αντιπρόεδρος ΕΕΒ και Διευθύντρια Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS.

Οι φιλόδοξοι στόχοι και η ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαχείριση των υδάτων που προσφέρει η οδηγία πλαίσιο για τα νερά ήταν καθοριστική για την απομάκρυνση φραγμάτων. 

Ήδη, εκτιμάται ότι 4.500 εμπόδια διαφόρων μεγεθών έχουν απομακρυνθεί από ποτάμια, ενώ πέρσι η γαλλική κυβέρνηση ανακοίνωσε την απομάκρυνση του μεγαλύτερου φράγματος στην Ευρώπη. Η απομάκρυνση σημαντικού αριθμού εμποδίων έχει ήδη σχεδιαστεί και στην Ισπανία, Φινλανδία και Ολλανδία.

1. Η οδηγία πλαίσιο για τα νερά αποτελεί ένα από τους πιο προοδευτικούς νόμους για την προστασία του περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προβλέπει την προστασία, εμπλουτισμό και αποκατάσταση των ποταμών, υγροτόπων, λιμνών και παράκτιων νερών μας. Τα κράτη μέλη ωστόσο αποτυγχάνουν να την εφαρμόσουν αποτελεσματικά.
2. Σύμφωνα με την οδηγία πλαίσιο για τα νερά, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεσμεύονται να μην επιτρέψουν τη χειροτέρευση και να προωθήσουν την καλή κατάσταση για την πλειοψηφία των υδάτινων σωμάτων έως το 2015, και το αργότερο έως το 2027.
3. Όπου έχει εφαρμοσθεί, η οδηγία πλαίσιο για τα νερά έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην επίτευξη των στόχων καλής διαχείρισης των υδάτινων πόρων, επιτυγχάνοντας την εξισορρόπηση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων.