Στη Βραζιλία δημοσιεύεται κάθε χρόνο η «βρώμικη λίστα» με τα ονόματα των εταιριών που παραβιάζουν την εργασιακή νομοθεσία και τον ορισμό περί σύγχρονης δουλείας. Η Επιθεώρηση Εργασίας καταγράφει πρακτικές όπως καταναγκαστική εργασία, δουλεία λόγω χρεών, επικίνδυνες συνθήκες, κακή υγιεινή, εξευτελιστική μεταχείριση και εξουθενωτικά ωράρια εργασίας.
Για δεύτερη μία φορά μέσα σε ένα χρόνο, λοιπόν, οι τοπικοί επιθεωρητές βρήκαν ανθρώπους να δουλεύουν σε άθλιες συνθήκες σε φυτείες από όπου η Starbucks προμηθεύεται τον καφέ που εμπορεύεται. Οι αναφορές τους καταγράφουν ψόφια ποντίκια και νυχτερίδες στα τρόφιμα των εργαζομένων, έλλειψη αποχέτευσης και ώρες εργασίας ήταν από τις 6 το πρωί μέχρι τις 11 το βράδυ. Οι εργαζόμενοι επίσης κατήγγειλαν ότι το σύστημα πληρωμής «με το κομμάτι», δηλαδή ανάλογα με την ποσότητα καφέ που θα μάζευαν, δεν ήταν αξιόπιστο, καθώς πολλά από τα καλάθια του καφέ… εξαφανίζονταν μυστηριωδώς, πριν ακόμα μετρηθούν!
Η ειρωνεία είναι ότι όλα αυτά διαπιστώθηκαν σε φυτείες που έχουν λάβει πιστοποίηση περί «ηθικού εμπορίου», «υπεύθυνων πρακτικών παραγωγής» και «δέσμευσης με το περιβάλλον».
Άμα δεν πληρούμε τα κριτήρια που ισχύουν για όλους, φτιάχνουμε τα δικά μας
Η Starbucks έχει δημιουργήσει το δικό της σύστημα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, το οποίο ονομάζει CAFE Practices. Με βάση αυτό, από το 2015 διαλαλεί ότι το 99% του καφέ της είναι «ηθικής προέλευσης». Σε τι διαφέρει αυτή η… πατέντα από τα κριτήρια πιστοποίησης προϊόντων fare trade; Πρώτον, το σύστημα CAFE Practices επιτρέπει οι έλεγχοι να γίνονται με συχνότητα μόνο κάθε 2 ή 3 χρόνια και αυτό, ανάλογα με τη βαθμολογία που έλαβε η εταιρία την τελευταία φορά. Με λίγα λόγια: «θα μας ελέγχετε, όποτε γουστάρουμε εμείς».
Δεύτερον, δεν υπάρχει ελάχιστη τιμή αγοράς του καφέ από τους καλλιεργητές. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει καμία εγγύηση και για αξιοπρεπείς μισθούς. Εξαιτίας μάλιστα της πτώσης της τιμής του καφέ, οι παραγωγοί πουλώντας τον καφέ τους, κερδίζουν το ίδιο ποσό που κέρδιζαν και πριν από είκοσι χρόνια. Αντιθέτως, τα καθαρά κέρδη της Starbucks αυξάνονται διαρκώς.
Τρίτον, το σύστημα CAFE Practices δεν έχει ως προϋπόθεση την αγορά από μικρούς καλλιεργητές και τη δημοκρατική διαχείριση των εσόδων από τις κοινότητες. Υποτίθεται η υποστήριξη των μικρών αγροτών, βρίσκεται στον πυρήνα της έννοιας του δίκαιου εμπορίου. Ιδιαίτερα η Βραζιλία, έχει μακρά παράδοση στην καλλιέργεια καφέ σε μεγάλη κλίμακα με χρήση σκλάβων από την Αφρική, ακόμα και μετά την επίσημη κατάργηση της δουλείας το 1888. Προφανώς αυτή η ανισορροπία ενισχύεται, όταν κάποιοι λίγοι γαιοκτήμονες εξακολουθούν να ελέγχουν τεράστιες εκτάσεις γης, τη στιγμή που εκατοντάδες χιλιάδες αγροτών μένουν χωρίς καλλιεργήσιμη γη. Η Starbucks -και δεν είναι η μόνη- με το να μην κάνει αυτό που υπόσχεται, δηλαδή το να στηρίζει μικρούς παραγωγούς, συντηρεί αυτό το παγιωμένο σύστημα που βασίζεται στην εκμετάλλευση.
Εμείς πάντως οι καταναλωτές «με κοινωνικές ευαισθησίες», πίνουμε το latte μας και έχουμε και ήσυχη τη συνείδηση μας. Αφού το σλόγκαν λέει «99% καφές ηθικής προέλευσης»!
