Στη χώρα με τα εκατομμύρια αδέσποτα, κάποιος έχει την ευθύνη
Της Δέσποινας Σπανούδη
Πριν ξεκινήσω να ασχολούμαι ενεργά με τα αδέσποτα, είχα τις συνήθεις αντιλήψεις που έχει ένας φιλόζωος ως προς τα συναισθήματα αλλά αμέτοχος ως προς το πρόβλημα πολίτης. Πίστευα ότι αυτό που χρειάζεται για τα αδέσποτα είναι καταφύγια ζώων και στειρώσεις για να μην αναπαράγονται. Αλλά, όπως για κάθε θέμα, ένας άνθρωπος – ακόμη και καλοπροαίρετος – που δεν έχει ασχοληθεί να το αντιμετωπίσει, έχει μικρή πιθανότητα αυτό που πιστεύει να είναι σωστό.
Είναι λύση τα καταφύγια;
Ξεκινώντας από τα καταφύγια, οι περισσότεροι αγνοούν πως σύμφωνα με τον νόμο επιτρέπεται μόνο η προσωρινή παραμονή για συγκεκριμένους λόγους που είναι η στείρωση, η θεραπεία ή εφόσον είναι κουτάβια ή επιθετικά. Είναι λογικό: για υγιή ενήλικα ζώα ο μόνιμος εγκλεισμός σε κλουβί, όπως και το μόνιμο δέσιμο είναι παθητική κακοποίηση. Υπάρχει όμως και ένας πιο πρακτικός λόγος. Δεν υπάρχουν καταφύγια ικανά να στεγάσουν τον τεράστιο αριθμό των αδέσποτων και να εξασφαλίσουν δια βίου την διατροφή τους, τις θεραπείες, την φροντίδα τους, την καθαριότητα κ.α. Αλλά ακόμη και αν υπήρχαν το κόστος θα ήταν δυσβάσταχτο γιατί θα αναγκαζόμασταν να κάνουμε διαρκώς καινούρια καταφύγια αφού σε κάθε πόλη και χωριό, νέα κουτάβια και ενήλικα ζώα βρίσκονται καθημερινά στο δρόμο.
Μειώνονται ή αυξάνονται τα αδέσποτα;
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα τελευταία χρόνια, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι άνθρωποι που υιοθετούν αδέσποτα ζώα συντροφιάς αντί για ράτσες. Οι περισσότεροι Δήμοι κάνουν προγράμματα στειρώσεων. Αυξήθηκαν αντίστοιχα και οι ενεργοί φιλόζωοι και φιλοζωικές που στειρώνουν αδέσποτα και τα προωθούν για υιοθεσία στην Ελλάδα ή και στο εξωτερικό. Τέλος αυξήθηκαν και τα καταφύγια, συχνά άτυπα και χωρίς άδειες που ωστόσο φιλοξενούν σήμερα χιλιάδες ζώα. Θεωρητικά με βάση όλα τα παραπάνω, ο πληθυσμός των αδέσποτων θα έπρεπε σταδιακά να μειώνεται. Συμβαίνει κάτι τέτοιο; Μια και δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία είναι δύσκολο να ξέρουμε, αλλά δεν υπάρχει κανείς που να το ισχυρίζεται. Αντίθετα, το συχνότερο φαινόμενο είναι οι διαμαρτυρίες για τον πληθυσμό των αδέσποτων είτε από φιλόζωους που αδυνατούν να τα φροντίσουν είτε από όσους ενοχλούνται από αυτά. Εξίσου συχνές είναι οι θανατώσεις ως μέσο απαλλαγής αλλά και οι κακοποιήσεις αφού τα αδέσποτα όπως και όλοι οι ανυπεράσπιστοι, αποτελούν στόχο. Τι συμβαίνει λοιπόν;
Ο χρυσός κανόνας : Αναζητήστε ποιος κερδίζει
Στην πραγματικότητα τα αδέσποτα δεν μειώνονται γιατί διαρκώς εγκαταλείπονται νέα ζώα καθώς και ανεπιθύμητα κουτάβια
Ποιοι εγκαταλείπουν; Αυτοί που τα παίρνουν νομίζοντας ότι είναι παιχνίδια και μετά τα βαριούνται, είναι η πιο συνηθισμένη απάντηση.
Ακριβές; Όχι.
Υπάρχουν ασφαλώς αυτές οι εγκαταλείψεις, όπως και οι περιπτώσεις ανθρώπων που δεν μπορούν πλέον να τα φροντίσουν (λόγω αιφνίδιας μεταβολής καταστάσεων ή ασθένειας) και – κακώς εννοείται- τα εγκαταλείπουν. Ωστόσο αν η προέλευση των αδέσποτων περιοριζόταν σε αυτές τις περιπτώσεις, το πρόβλημα θα ήταν και πάλι υπαρκτό αλλά όχι στο βαθμό που υπάρχει σήμερα.
Η απάντηση είναι εύλογη.
Αυτοί που ευθύνονται για τον μεγαλύτερο αριθμό των αδέσποτων είναι εκείνοι που έχουν πολλά δεσποζόμενα και μάλιστα εκείνοι που δεν τα έχουν για συντροφιά αλλά τα αντιμετωπίζουν ως κέρδος, ως εργαλείο ή ως ζώο εργασίας. Παράνομοι εκτροφείς, κυνηγοί αλλά και κτηνοτρόφοι είναι οι κυριότερες κατηγορίες που διατηρούν μεγάλο αριθμό ζώων. Όσα από αυτά κρίνονται ακατάλληλα λόγω ανεπιθύμητης διασταύρωσης, ασθένειας, γήρατος, ή μη επιθυμητών χαρακτηριστικών (π.χ. δεν κυνηγάει, είναι κροτοφοβικό, δεν είναι επιθετικό για κυνομαχίες, δεν είναι καλός φύλακας κτλ) εγκαταλείπονται. Ημίαιμα κουτάβια κυνηγόσκυλα και τσοπανόσκυλα και ενήλικα κυνηγόσκυλα, ακόμη και καθαρόαιμα που αγοράστηκαν πανάκριβα από εκατοντάδες παράνομα εκτροφεία- κολαστήρια είναι οι πιο συνηθισμένοι «πληθυσμοί» νέων αδέσποτων στην επαρχία και στις περιαστικές περιοχές. Εκτός όμως από τα κυνηγόσκυλα που εκτρέφονται παράνομα και κατά χιλιάδες, υπάρχουν και παράνομα εκτροφεία άλλων «δημοφιλών» φυλών. Μια άλλη κατηγορία ζώων που εμφανίζονται στο δρόμο συχνότερα τα τελευταία χρόνια είναι οι σκύλοι κυνομαχιών, συνήθως pitbull. Τέλος υπάρχουν πάρα πολλοί ίσως και χιλιάδες που διασταυρώνουν ζώα ράτσας και πωλούν τα κουτάβια τους. Όλος αυτός ο κύκλος ανθρώπων – που είναι πολύ μεγάλος- αντιτίθεται σθεναρά τόσο στην υποχρεωτική στείρωση όσο και στον έλεγχο. Μόνο οι νόμιμοι κυνηγοί είναι 270.000 ενώ όσοι το δηλώνουν ως χόμπυ ξεπερνούν τους 500.000. Αν προσθέσετε και τους κτηνοτρόφους που συνήθως δεν στειρώνουν τα σκυλιά τους παρότι είναι μέρος του κύκλου της εργασίας τους, αν βάλετε το κύκλωμα των παράνομων κυνομαχιών και των παράνομων μικρών και μεγάλων εκτροφέων, έχετε την εικόνα. Μαζί και τους λόγους για τους οποίους η Πολιτεία αδρανεί και στο τέλος την πληρώνουν τα ζώα. Αυτά που δεν έχουν φωνή, δεν ψηφίζουν, δεν κινούν την οικονομία, δεν διακινούν μαύρο χρήμα και συνεπώς δεν επηρεάζουν αυτούς που παίρνουν αποφάσεις.
Υπάρχει τελικά λύση για τα αδέσποτα;
Πρώτα απ’ όλα χρειάζεται να ενημερωθεί η κοινή γνώμη. Αντί να ζητάμε να εξαφανιστούν από μπροστά μας τα αδέσποτα – κάτι που δεν γίνεται – να καταλάβουμε ότι πρέπει να εξαφανιστούν οι αιτίες που τα παράγουν.
Πως θα γίνει αυτό; Οι φιλοζωικές της χώρας πιέζουν για να γίνει δια νόμου υποχρεωτική η στείρωση των δεσποζόμενων (με επιδότηση ή και δωρεάν για ειδικές κατηγορίες), να κλείσουν τα παράνομα εκτροφεία, να σταματήσουν οι παράνομες εισαγωγές, να ελέγχονται αυστηρά οι κυνηγοί και οι κτηνοτρόφοι, να εξαρθρωθούν τα κυκλώματα των κυνομαχιών. Δεν αρκεί βέβαια να προβλεφθεί σε ένα νόμο. Ο νόμος προβλέπει την υποχρεωτική ηλεκτρονική σήμανση των δεσποζόμενων, αλλά ένα ελάχιστο ποσοστό το τηρεί. Θα πρέπει να υπάρχει όλο το κύκλωμα του ελέγχου μέσω στελέχωσης και εκπαίδευσης αρμόδιων υπηρεσιών, δηλαδή Εισαγγελίες, Αστυνομία, Κτηνιατρικές υπηρεσίες, Δασαρχεία, ενώ η υποχρεωτική στείρωση πρέπει να περάσει και μέσα από τα κτηνιατρεία. Παράλληλα να ενταθούν τα προγράμματα στείρωσης αδέσποτων των Δήμων και για το σκοπό αυτό να λειτουργήσουν δημοτικά κτηνιατρεία – που μπορεί να παρέχουν και δωρεάν ή επιδοτούμενες στειρώσεις με κοινωνικά κριτήρια- και συνοδευτικοί χώροι για την προσωρινή φιλοξενία των ζώων. Και βέβαια το σημαντικότερο: με καμπάνιες ενημέρωσης – που σήμερα κάνουν μόνο οι φιλοζωικές και με εκπαίδευση στα σχολεία που επίσης σήμερα κάνουν μόνο οι φιλοζωικές.
Για να γίνουν όλα αυτά και να μπορούμε να φανταστούμε ότι κάποτε θα έχουμε μια χώρα με λιγότερα αδέσποτα, πρέπει να αποκτήσουμε κοινή αντίληψη. Τόσο για τις αιτίες όσο και για τις λύσεις που συναντούν ισχυρές αντιστάσεις από πολλές πλευρές. Η εκμετάλλευση και το οικονομικό κέρδος είναι στη βάση του προβλήματος. Τα στερεότυπα, η άγνοια και η αδιαφορία, το πολλαπλασιάζουν. Ωστόσο είναι άμεση και επιτακτική ανάγκη για να περιοριστεί αυτή η απαράδεκτη κατάσταση που φέρνει τη χώρα με θλιβερή πρωτιά στις κακοποιήσεις και τις φόλες. Εξημερώσαμε αυτά τα ζώα για να μας συντροφεύουν και να μας βοηθούν εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια και η ορθή διαχείρισή τους είναι δείκτης ανθρωπιάς και πολιτισμού.
