Στηρίζοντας τους στυλοβάτες της προσφυγικής κρίσης
Γράφει ο Νίκος Γκίνης
Η Ελλάδα λόγω της γεωγραφικής της θέσης αποτέλεσε και αποτελεί ένα από τα κύρια περάσματα προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι επιθυμούν μέσω αυτής να μετακινηθούν κυρίως προς την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Όπως ήταν αναμενόμενο η χώρα υποδέχθηκε έναν εξαιρετικά μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών και ειδικότερα οι πρώτοι μήνες της προσφυγικής κρίσης ήταν εξαιρετικά δύσκολοι.
Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές Έλληνες εθελοντές, αλλά και εθελοντές από κάθε γωνιά του πλανήτη, έδωσαν το παρόν, σωματικό και ψυχικό, βοηθώντας το μέγιστο στην όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείριση αυτής της τεράστιας ανθρωπιστικής κρίσης. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε, ότι σε πολλές περιπτώσεις αν δεν υπήρχε η παρουσία των εθελοντών η κατάσταση θα ήταν ανεξέλεγκτη και με ανυπολόγιστες συνέπειες, όχι μόνο για τους πρόσφυγες αλλά και για τις κοινότητες υποδοχής, όμως αυτοί ήταν πάντα εκεί, σε όποιο πόστο και αν τους ζητήθηκε, δίνοντας τις απαραίτητες λύσεις. Ποιο ήταν όμως το τίμημα;
Πολλοί εθελοντές, ειδικότερα αυτοί που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της προσφυγικής κρίσης, δηλαδή στα νησιά και στα σημεία όπου υπήρχε μεγάλος αριθμός προσφύγων, όπως για παράδειγμα το λιμάνι του Πειραιά, το Ελληνικό και η Ειδομένη, παρουσίασαν τα συμπτώματα του συνδρόμου της εξουθένωσης (burnout syndrome). Με τον όρο σύνδρομο της εξουθένωσης εννοούμε μια εμπειρία μακροχρόνιας σωματικής, πνευματικής και συναισθηματικής εξάντλησης. Το συγκεκριμένο σύνδρομο αποτελείται από 4 στάδια.
- Το βίωμα της φυσικής, ψυχικής και συναισθηματικής εξάντλησης
- Το αίσθημα ντροπής και αμφιβολίας για τον εθελοντικό σκοπό
- Τον κυνισμό και την περιφρόνηση για την αξία του εθελοντικού σκοπού, για τους ανθρώπους που βοηθούν και για τους συναδέρφους τους
- Το αίσθημα της αποτυχίας, την εκδήλωση κρίσεων πανικού και άλλων ψυχικών και σωματικών διαταραχών.
Οι λόγοι που οι εθελοντές παθαίνουν το σύνδρομο της εξουθένωσης ποικίλουν. Οι κυριότεροι από αυτούς είναι κατ΄αρχάς ο όγκος της εθελοντικής εργασίας, η έλλειψη οργάνωσης του οργανισμού όπου συμμετέχουν, η υπερχρησιμοποίηση των ίδιων εθελοντών για μεγάλο χρονικό διάστημα και η, πολλές φορές, έλλειψη ειδικού συμβούλου που να τους παρέχει υποστήριξη καθόλη τη διάρκεια της εθελοντικής τους προσφοράς.
Σε μια πρόσφατη έρευνά μου πάνω στον εθελοντισμό στην προσφυγική κρίση, συνάντησα πολλούς εθελοντές που παρουσίαζαν συμπτώματα του συνδρόμου της εξουθένωσης. Τα λόγια δύο εθελοντών από το νησί της Λέσβου είναι χαρακτηριστικά:
«Μια μέρα βοηθούσα στην κυριολεξία 14 συνεχόμενες ώρες, καθώς οι βάρκες έρχονταν συνεχώς και δεν μπορούσες να πάρεις ανάσα. Όταν τελικά βράδιασε και προσπάθησα να οδηγήσω προς το σπίτι, με πήρε ο ύπνος πάνω στο τιμόνι και παραλίγο να τρακάρων. Το χειρότερο όμως ήταν όταν ξάπλωνα στο κρεβάτι. Εκεί μου ερχόντουσαν όλες οι εικόνες μια προς μια στο μυαλό και ζήτημα αν κοιμόμουν 2-3 ώρες. Ένιωθα ότι είχα καεί στην κυριολεξία».
«Από ένα σημείο και μετά έβλεπα τις βάρκες και τα έκανα όλα μηχανικά. Δεν σκεφτόμουν τίποτα και ένιωθα λες και είχα ένα τεράστιο κενό μέσα στο κεφάλι μου.»
Αυτές είναι μόνο δύο μικρές μαρτυρίες απ όσα μου αφηγήθηκαν εθελοντές που βοήθησαν με όλη τους την ψυχή σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και μας δείχνουν πόσο σημαντική και απαραίτητη είναι η υποστήριξη αυτών των ανθρώπων καθόλη τη διάρκεια της πολύτιμης προσφοράς τους.
Την υποστήριξη αυτή μπορούν να παρέχουν πρωτοβουλίες όπως είναι το CoachActivism Program. To πρόγραμμα αυτό παρέχεται pro-bono και απευθύνεται σε όλους τους εθελοντές που δουλεύουν με πρόσφυγες. Με τη βοήθεια έμπειρων επαγγελματιών (coaches), ειδικά προετοιμασμένους για αυτή τη δουλειά τους προσφέρεται την η εξατομικευμένη στήριξη που χρειάζονται, έτσι ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν και να διαχειριστούν όλες τις καταστάσεις που δημιουργούνται κατα τη διάρκεια της εθελοντικής τους προσφοράς. Αυτή είναι η τρίτη χρονιά που συνεχίζεται το πρόγραμμα και οι έως τώρα αξιολογήσεις έδειξαν ότι οι εθελοντές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα κατάφεραν να αποφύγουν να εκδήλώσουν τα συμπτώματα του συνδρόμου της εξουθένωσης ή να τα ξεπεράσουν αποτελεσματικότερα και βελτίωσαν την απόδοσή τους.
Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν και να αναπτύσσονται τέτοιες πρωτοβουλίες που βοηθούν τους πραγματικούς στυλοβάτες της προσφυγικής κρίσης.
References
https://www.facebook.com/CoachActivism/
Lockhart, D. (2016). Volunteer Burnout: Symptoms, Signs and Solutions. Ontario: Webinar Series For Arts.
Musick, M. A. & Wilson, J. (2003). Volunteering and Depression: The role of psychological and social resources in different age groups. Social Science and Medicine, p.267.
