Οι κάτοικοι, μέσω της «Πρωτοβουλίας κατοίκων για το Δάσος Σκοπευτηρίου / Save Skopeftirio» καταγγέλλουν σοβαρές ελλείψεις σε αδειοδοτήσεις και παραβάσεις, που υποβαθμίζουν το φυσικό περιβάλλον και αλλοιώνουν την ιστορική μνήμη του χώρου.
Πριν από περίπου έναν χρόνο, ο Δήμος Καισαριανής προχώρησε στην περίφραξη τμήματος του Σκοπευτηρίου με λαμαρίνες, σηματοδοτώντας την έναρξη του έργου ανάπλασης. Σύμφωνα με τη μελέτη του έργου, προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η κοπή 40 κυπαρισσιών, η κατασκευή ανοικτού θεάτρου άνω των 800 θέσεων, η ανέγερση αναψυκτηρίου με τραπεζοκαθίσματα, καθώς και εκτεταμένες παρεμβάσεις στο ιστορικό κτίριο του Χαράματος και τα πρώην γραφεία της Σκοπευτικής.
Στις 20 Μαΐου 2024, ο Δήμος Καισαριανής προχώρησε σε κοπή 3 δέντρων, εν μέσω της αναπαραγωγικής περιόδου των πουλιών, παραβιάζοντας την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/147 και την σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση Η.Π. 37338/1807/Ε.103/1-9-2010, ενώ για την κοπή των δέντρων δεν έχει χορηγηθεί σχετική αδειοδότηση από το Δασαρχείο, καθιστώντας τις κοπές παράνομες. Οι κάτοικοι εμπόδισαν τις κοπές περισσότερων δέντρων και στη συνέχεια κινήθηκαν νομικά, κάνοντας ασφαλιστικά μέτρα, προκειμένου να διερευνηθεί αν τηρείται η νομιμότητα. Στις 3 Σεπτεμβρίου 2024, το Διοικητικό Εφετείο έκανε δεκτή, εν μέρει, την αίτηση αναστολής που κατέθεσαν οι κάτοικοι, κατά το μέρος που αφορά την κοπή των 40 δέντρων, αναστέλλοντας την εκτέλεση της οικοδομικής άδειας ως προς αυτά. Η απόφαση αυτή αναγνωρίζει στην πράξη την ορθότητα των επιχειρημάτων της Πρωτοβουλίας Κατοίκων. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 2022 ο Δήμος κατέθεσε αίτηση αντίρρησης, για να εξαιρεθεί ένα τμήμα του Σκοπευτηρίου από τον επίσημο δασικό χάρτη. Η ένσταση αυτή απορρίφθηκε από τη Δασική Υπηρεσία το 2023, επιβεβαιώνοντας ότι το συγκεκριμένο τμήμα του πάρκου διατηρεί τον δασικό του χαρακτήρα.
Το Σκοπευτήριο αποτελεί έναν ζωντανό πράσινο χώρο, που ως φυσική απόληξη του Υμηττού φιλοξενεί πλήθος ειδών ορνιθοπανίδας (έχουν καταγραφεί 54 είδη πουλιών, εκ των οποίων τα 29 είναι αναπαραγόμενα), καθιστώντας τον ένα πολύ σημαντικό καταφύγιο αστικής βιοποικιλότητας. Η κοπή 40 κυπαρισσιών -άνω των 85 ετών- συνιστά ανεπανόρθωτη περιβαλλοντική ζημιά. Επηρεάζοντας τόσο την άγρια ζωή, όσο και τους κατοίκους και χρήστες του πάρκου, καθώς τα δέντρα προσφέρουν πλήθος αναντικατάστατων οικοσυστημικών υπηρεσιών, όπως η ρύθμιση της θερμοκρασίας, η παροχή οξυγόνου, η απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, ενώ συμβάλλουν σημαντικά στην ψυχική υγεία των κατοίκων και των χρηστών του πάρκου. Εκτιμάται πως το οικονομικό αποτύπωμα ενός μόνο δέντρου αγγίζει τα 21.100,00 €, με βάση τη διεθνώς αναγνωρισμένη μέθοδο Norma Granada. Η οικολογική αξία, ωστόσο, είναι ανυπολόγιστη. Επομένως, η αντικατάσταση ενός κυπαρισσιού με έναν φαινομενικά επαρκή αριθμό νέων δέντρων, δεν ισοσκελίζει ούτε το περιβαλλοντικό, ούτε το οικονομικό αποτύπωμα. Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι σύμφωνα με τη μελέτη, μόλις το 1%, ήτοι 35.000,00 €, του συνολικού προϋπολογισμού του έργου ανάπλασης προορίζεται για το πράσινο, ενώ την ίδια στιγμή καταγράφεται κατασπατάληση πόρων σε δευτερεύουσες κατασκευές, όπως το δέντρο γυμναστικής (111.000,00 €), οι πίδακες νερού της Πλατείας των 200 (170.521,90 €), οι επιστρώσεις με γρανίτη (140.000,00 €) κ.α.
Σοβαρές καταγγελίες για παραβίαση του θεσμικού πλαισίου, που προστατεύει το ιστορικό Σκοπευτήριο Καισαριανής, φέρνει στο φως η έρευνα της «Πρωτοβουλίας Κατοίκων για το Δάσος Σκοπευτηρίου / Save Skopeftirio». Οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις παραβιάζουν ευθέως τους όρους του ΦΕΚ παραχώρησης του χώρου στον Δήμο Καισαριανής (άρθρο 44 του Ν. 4415/2016). Το ΦΕΚ ορίζει ρητά ότι το Σκοπευτήριο πρέπει να διατηρηθεί ως τόπος ιστορικής μνήμης της Εθνικής Αντίστασης και να αξιοποιείται αποκλειστικά ως πάρκο αναψυχής, ψυχαγωγίας και πολιτισμού. Απαγορεύεται η ανέγερση νέων κτισμάτων, ενώ επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση, η προσθήκη βοηθητικών χώρων επί των υφιστάμενων κτιρίων σε ποσοστό έως πέντε τοις εκατό (5%) της καλυπτόμενης επιφάνειάς τους (άρθρο 51 του Ν. 4735/2020) και μόνο με την έγκριση του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής. Επιπλέον, ο Δήμος υποχρεούται να διαχειρίζεται τον χώρο με τρόπο, που δεν αλλοιώνει τον ιστορικό του χαρακτήρα και δεν παρεμποδίζει τη χρήση του ως ιστορικό μνημείο.
Υπέρβαση ορίων και αυθαίρετες παρεμβάσεις στο ιστορικό κτίριο του Χαράματος αποκαλύπτει η μελέτη του έργου ανάπλασης. Παρότι η μελέτη κάνει λόγο για αποκατάσταση του ιστορικού κτιρίου, στην ουσία προβλέπει την κατεδάφιση και ανακατασκευή του μεγαλύτερου τμήματός του, μια παρέμβαση που απαγορεύεται ρητά από το θεσμικό πλαίσιο παραχώρησης του χώρου. Σύμφωνα με τα σχέδια της μελέτης, από τα συνολικά 515 τ.μ. του σημερινού κτίσματος διατηρείται μόνο το αρχικό πέτρινο τμήμα του κτιρίου των 75 τ.μ., ενώ όλες οι μεταγενέστερες προσθήκες, που συνθέτουν το σημερινό σύνολο του κτίσματος, κατεδαφίζονται και αντικαθίστανται από νέο κτίριο, που θα αναπτύσσεται γύρω και πάνω από το υπάρχον πέτρινο κτίσμα που διατηρείται. Το νέο κτίσμα περιλαμβάνει ισόγειο χώρο έκτασης 495,11 τ.μ., νέο όροφο 79,91 τ.μ. και νέο υπόγειο χώρο 236,66 τ.μ., ξεπερνώντας κατά πολύ το επιτρεπόμενο όριο προσθήκης που ορίζει ο νόμος, μόλις 25,75 τ.μ., δηλαδή το 5% της υπάρχουσας επιφάνειας του υφιστάμενου κτιρίου του Χαράματος. Όπως προκύπτει από τη μελέτη, οι χρήσεις του νέου ορόφου δεν περιορίζονται σε βοηθητικές λειτουργίες, όπως ορίζει το ΦΕΚ, αλλά περιλαμβάνουν νέες κύριες χρήσεις.
Επιπλέον, η μελέτη προβλέπει την ανέγερση αναψυκτηρίου στο κτίριο του Χαράματος, με τραπεζοκαθίσματα που θα επεκτείνονται περιορίζοντας τον ελεύθερο δημόσιο χώρο. Η νέα αυτή χρήση αλλοιώνει τον χαρακτήρα του Σκοπευτηρίου Καισαριανής, ενός κηρυγμένου ιστορικού χώρου. Παράλληλα, δεν διασφαλίζεται ότι ο χώρος θα παραμείνει μελλοντικά δημόσιος και ελεύθερα προσβάσιμος, ενώ υπάρχει κίνδυνος εμπλοκής ιδιωτικών συμφερόντων στη διαχείρισή του.
Σημαντική έλλειψη της μελέτης αποτελεί η παντελής απουσία πρόβλεψης για την ασφαλή απομάκρυνση και διαχείριση του επικίνδυνου υλικού αμιάντου (ελενίτ), που βρίσκεται στη στέγη του κτιρίου. Για την πραγματοποίηση οποιασδήποτε εργασίας αποκατάστασης ή ανακατασκευής κτιρίων στεγασμένων με αμιαντοτσιμέντο είναι απαραίτητη η κατάθεση σχετικού αιτήματος έγκρισης αποξήλωσης αμιάντου στην Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Αττικής και η υπογραφή σύμβασης με πιστοποιημένο συνεργείο που θα αναλάβει την αποξήλωση, την αποκομιδή και την υγειονομική ταφή του εν λόγω τοξικού υλικού. Ωστόσο, ο φάκελος της μελέτης δεν περιλαμβάνει ούτε σχετική αίτηση, ούτε σύμβαση, αντιμετωπίζοντας τον αμίαντο σαν απλό οικοδομικό υλικό. Η παράλειψη αυτή συνιστά σοβαρή παραβίαση της νομοθεσίας (άρθρο 48 Ν. 4819/2021 & Οδηγία 2008/98/ΕΚ), η οποία προβλέπει αυστηρές υποχρεώσεις για τη συλλογή και μεταφορά των τοξικών και καρκινογόνων αποβλήτων, που αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.
Παραβίαση των όρων παραχώρησης του ΦΕΚ διαπιστώνεται και στον χώρο των πρώην γραφείων της Σκοπευτικής, όπου η μελέτη προβλέπει την κατασκευή υπαίθριου θεάτρου χωρητικότητας άνω των 800 θέσεων. Στον υπαίθριο περίκλειστο χώρο των πρώην γραφείων της Σκοπευτικής, η μελέτη προτείνει μια νέα χρήση, αυτή του υπαίθριου θεάτρου, για την κατασκευή του οποίου γίνεται υποβάθμιση του εδάφους κατά ένα μέτρο και διαμόρφωση με σκυρόδεμα, που θα συνοδεύεται από την κατασκευή σκηνής. Το θέατρο, καταλαμβάνει σχεδόν ολόκληρη την επιφάνεια του υπαίθριου χώρου και υπερβαίνει το ύψος του ιστορικού μαντρότοιχου κατά ενάμισι μέτρο, υποβαθμίζοντας την ιστορική σημασία του χώρου. Η συγκεκριμένη εγκατάσταση δεν αποτελεί βοηθητική χρήση, όπως ορίζει το ΦΕΚ παραχώρησης, ενώ η υποβάθμιση και η διαμόρφωση με σκυρόδεμα αποτελεί μια δύσκολα αναστρέψιμη παρέμβαση. Επιπλέον, η απουσία ακουστικής μελέτης για την αποφυγή όχλησης, καθώς και η έλλειψη πρόβλεψης για θέσεις στάθμευσης για την εξυπηρέτηση των θεατών σε μία ήδη επιβαρυμένη περιοχή καταδεικνύουν την προχειρότητα της μελέτης. Τέλος, δεν διασφαλίζεται ότι το υπαίθριο θέατρο θα παραμείνει χώρος δημόσιας χρήσης, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο μελλοντικής εμπορευματοποίησης και αξιοποίησης του από ιδιωτικά επιχειρηματικά συμφέροντα.
Συνολικά, η προτεινόμενη μελέτη προωθεί παρεμβάσεις που υπερβαίνουν τα όρια της νομιμότητας και δεν εγγυώνται την μελλοντική δημόσια χρήση τους. Επιπλέον, το πάρκο Σκοπευτηρίου αποτελεί κηρυγμένο ιστορικό τόπο, ανεξαρτήτως αν τα κτίρια είναι ή όχι κηρυγμένα μνημεία, και εκ τούτου η οποία ανάπλαση και ανάδειξη χρειάζεται να συνάδει με την διατήρηση και την προστασία της ιστορικής μνήμης της Εθνικής Αντίστασης που χαρακτηρίζει τον συγκεκριμένο τόπο. Οι κάτοικοι διεκδικούν μια ουσιαστική και βιώσιμη ανάπλαση, η οποία να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ανθρώπων που χρησιμοποιούν καθημερινά το πάρκο, με σεβασμό προς το περιβάλλον και την ιστορικότητα του χώρου.
Η «Πρωτοβουλία Κατοίκων για το Δάσος Σκοπευτηρίου / Save Skopeftirio» καλεί τον κόσμο να στηρίξει οικονομικά τον νομικό αγώνα, ώστε το Σκοπευτήριο να παραμείνει ένας ζωντανός, ελεύθερος και βιώσιμος χώρος. Βρείτε τον σύνδεσμο του crowdfunding ΕΔΩ. [https://gogetfunding.com/save-skopeftirio-kaisariani/]
Όλα τα έσοδα του crowdfunding θα διατεθούν αποκλειστικά για την κάλυψη δικαστικών εξόδων.
