Τα απομεινάρια ενός καλοκαιριού (Β΄ μέρος)
Στιγμιότυπα από έναν χαμένο πόλεμο
Δημήτριος Δούκ. Σουφλέρης
Δικηγόρος-Περιβαλλοντολόγος
Εκπρόσωπος της Εταιρίας Περιβάλλοντος Κύμης
eteriaperivallontoskimis.blogspot.com
Ήταν λοιπόν το ισοδύναμο ενός πολέμου αυτό που συνέβη στην Β. Εύβοια. Ενός πολέμου που τα είχε όλα: σκηνές ανδρείας και θάρρους, σκηνές τραγωδίας και πόνου, παιχνίδια στρατηγικής, προδοσία και αθλιότητα.
Νύχτα με τα δάση του νησιού παραδομένα στις φλόγες (φωτογρ. Αν. Μπαλτάς).
Ας δούμε μερικά από τα μικρά γεγονότα που συνθέτουν όλη αυτή την μεγάλη εικόνα. Σύμφωνα με τις διηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων αλλά και από προσωπική αντίληψη του συγγραφέα του παρόντος.
Όταν έχουμε φωτιές σε περιοχές της Κεντρικής ή Βόρειας Εύβοιας είναι σύνηθες να αντιλαμβανόμαστε πυροσβεστικά αεροπλάνα ή ελικόπτερα να πετούν επάνω από τον ουρανό της Χαλκίδας. Αυτό συμβαίνει γιατί τα αεροπορικά μέσα πυρόσβεσης αναγκαστικά περνούν περίπου πάνω από τον ουρανό της πόλης, στην πορεία τους από τις βάσεις τους στον τόπο των πυρκαγιών. Λοιπόν, σε αυτή την περίπτωση και τουλάχιστον για τις 4 πρώτες μέρες της τραγωδίας μάλλον κανένας μας δεν αντελήφθη στον ουρανό της πόλης μας κάποιο εναέριο μέσο.
Το άλλο εντυπωσιακό φαινόμενο (το γράφω φυσικά με επιφύλαξη ως προς τα συμπεράσματα που μπορεί να εξαχθούν, γιατί φυσικά δεν γνωρίζω τι μπορεί να σημαίνει) είναι ότι ενώ σε περιπτώσεις μεγάλων πυρκαγιών στο νησί, μοιάζει να αδειάζει από οχήματα ο σταθμός της ΠΥ Χαλκίδας, αυτή την φορά και πάλι κατά τις πρώτες ημέρες αρκετά οχήματα νομίζω ότι παρέμεναν εντός του σταθμού.
Και ενώ η ατμόσφαιρα της πρωτεύουσας του νησιού είχε αρχίσει να βαραίνει, με ένα φαιό ουρανό την ημέρα και καταχνιά σα να ταν χειμώνας, δεν φαίνονταν ούτε οι κοντινοί λόφοι και στάχτες σα ψιλόχιονο σκορπίζονταν μέσα στη πόλη, άρχισε η συζήτηση ότι κάτι άσχημο συνέβαινε, ότι η καταστροφή ήταν μεγάλη πολύ, ότι υπήρχε ανάγκη βοήθειας. Ο κόσμος είχε αρχίσει να προβληματίζεται. Με πήρε τηλέφωνο ένας γνωστός από το παρελθόν. Ήξερε την κάπως ιδιαίτερη σχέση μου με το περιβάλλον. Ήθελε να βοηθήσει, να πάει εθελοντής, όμως δεν έβρισκε τηλέφωνο, πρόσωπο ή φορέα για να αποτανθεί. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να τον διευκολύνω.
Μετά την 4η ημέρα της φωτιάς άρχισαν να φθάνουν στην Βόρειο Εύβοια διάφορες εθελοντικές ομάδες και ξένα σώματα Πυροσβεστών. Ανάμεσα στους Έλληνες εθελοντές και μία ομάδα του ΕΟΣ Χαλκίδας, ενταγμένη επίσημα στην Πολιτική Προστασία. Σας μεταφέρω στην συνέχεια από τις διηγήσεις τους μερικές ακόμη εικόνες από τα πεδία των μαχών που βρέθηκαν.
Στην αρχή ήταν σχεδόν μόνοι και πλήρως χωρίς καθοδήγηση από κάποιον αρμόδιο. Με ότι εξοπλισμό είχαν (τσάπες, πριόνια κλπ) προσπαθούσαν μαζί με όσους ντόπιους βρήκαν εκεί, αφού χάρις στο μέτρο της εκκένωσης ο τόπος είχε σχεδόν ερημωθεί. Οι λίγοι εναπομείναντες κάτοικοι με κλαδιά στα χέρια, αλλού με αλυσοπρίονα και τρακτέρ προσπαθούσαν να σώσουν κάποια χωριά ή να διακόψουν την πορεία της φωτιάς.
Δύο τοπικά εμπλεκόμενα πυροσβεστικά κλιμάκια λέγεται ότι έπραξαν ως ακολούθως. Στην μία περίπτωση ο υπεύθυνος δεν έβαζε το καινούργιο όχημα του στη “μάχη” για να μην το χαλάσει. Στην άλλη περίπτωση κάποιος πυροσβέστης (;) απλά ακουμπούσε νωχελικά στο καπό του υπηρεσιακού αυτοκινήτου.
Κανένα εναέριο μέσο δεν αντιλήφθηκαν οι εθελοντές τις πρώτες αυτές μέρες που ο αγώνας ήταν τόσο κρίσιμος, ίσως ακόμη και αμφίρροπος. Και κανένα οργανωμένο σχέδιο δράσης.
Η Αστυνομία περνούσε από τα χωριά και φρόντιζε για την εκκένωσή τους. Με υποχρεωτικό τρόπο τα χωριά εγκαταλείφθηκαν, άδειασαν από νέους και γερούς ανθρώπους που θα μπορούσαν να συνδράμουν στον αγώνα ελέγχου της φωτιάς. Θα μπορούσαν να βοηθήσουν κρίσιμα ως γνώστες της περιοχής. Και φυσικά θα έδιναν τον υπέρ πάντων αγώνα, αφού σε πολλές περιπτώσεις κίνητρό τους θα ήταν η σωτηρία του ίδιου τους του σπιτιού, της περιουσίας τους, του χωριού τους και του τρόπου ζωής τους.
Ας προσεχθεί στο σημείο αυτό η εξής τεράστια διαφορά από πρακτική του παρελθόντος. Όταν το 1977 η Βόρειος Εύβοια είχε ξανακαεί, τότε η Αστυνομία λειτουργούσε με εντελώς αντίθετο τρόπο. Δηλαδή περιδιάβαινε στα χωριά για να βεβαιωθεί ότι όλοι όσοι ήταν ικανοί για συμμετοχή στον πόλεμο κατά της φωτιάς δεν θα έμεναν αδρανείς. Την μαρτυρία αυτή για το τότε και το σήμερα μας την μετέφερε κάτοικος της περιοχής, μεγάλος άνθρωπος σήμερα και νεαρός 27χρονος δάσκαλος το 1977. Πόση διαφορά στους τρόπους, πόση διαφορά στις συμπεριφορές, πόση διαφορά στην Ελλάδα του 77 και την σημερινή Ελλάδα…
Οι ξένοι που ήρθαν; Ναι πράγματι είχαν άψογη εκπαίδευση, εξοπλισμό, τρόπο ενεργειών.
Και όμως δεν ήταν αυτοί που κατέστρωσαν το σχέδιο για τον περιορισμό της πυρκαγιάς προς νότον. Ήταν Έλληνες πυροσβέστες αυτοί που πραγματικά εντυπωσίασαν με τον τρόπο των ενεργειών τους, με την κατάρτισή τους, τις στολές και τον εξοπλισμό, τον επαγγελματισμό και το θάρρος. Μόνο που αυτοί οι υπέροχοι μαχητές ήρθαν αργά, μετά την Παρασκευή και ήταν λίγοι. Και όμως η συνδρομή τους ήταν καθοριστική.
Γιατί όμως; Γιατί άργησαν οι σωστοί επαγγελματίες να εμφανισθούν, γιατί τις πρώτες ημέρες όλα έμοιαζαν να κινούνται αδιάφορα, νωχελικά σχεδόν σίγουρα με κάκιστο σχεδιασμό και χωρίς γνώση του πολύπλοκου και πολυεπίπεδου αντικειμένου που λέγεται κατάσβεση και αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών; Πως μπορεί να μην υπάρχει πλήρης καταγραφή των δρόμων, των μονοπατιών, των κρουνών, των θέσεων υδροληψίας, των κατοίκων και των εργαλείων και οχημάτων τους, σε μία περιοχή που έχει μεγάλα δάση, που έχει οικονομία που στηρίζεται στο δασικό και αγροτικό οικοσύστημα και κυρίως, που έχει κατακαεί επανειλημμένως και κάθε καλοκαίρι ζεί μέσα στον κίνδυνο και την ανασφάλεια;
Και πως μπορεί να θεωρείται ότι η συντεταγμένη πολιτεία και τα αρμόδια όργανά της, πολιτικοί και κυβερνητικοί σχηματισμοί, αλλά και μόνιμες υπηρεσιακές δομές ήταν προετοιμασμένες για το καλοκαίρι και την αντιπυρική περίοδο όταν δύο περίπου μήνες πριν είχαν χαθεί 70.000 στρέμματα δάσους στα Γεράνια όρη της Αττικής (κατ΄ ουσίαν η μεγαλύτερη σε έκταση φωτιά που έγινε ποτέ στην Αττική και στο τελευταίο μεγάλο δασικό της τμήμα). Ας σημειωθεί ότι η περίεργη εκείνη φωτιά δεν έγινε με καύσωνα, άλλωστε ξεκίνησε στις 19 Μαΐου.
Και μετά την καταστροφή αυτή, στις 15 Ιουνίου υπουργοί, πυροσβεστική υπηρεσία κλπ μας διαβεβαίωναν ότι έχουν κάνει τα πάντα όσα απαιτούνται, ότι “έχει γίνει μια εξαιρετικά πρότυπη δουλειά για την αντιπυρική προστασία της χώρα μας, μια πραγματική τομή φέτος”και ακόμη ότι “με μέθοδο, οργάνωση, σχεδιασμό, προχωράμε ”1.
Τι μεσολάβησε λοιπόν και χάσαμε τελικά τον πόλεμο για άλλη μια φορά; Τι πρόδωσε τις υποσχέσεις της κυβέρνησης και της πολιτείας και διέψευσε την εμπιστοσύνη των πολιτών γκρεμίζοντας στα τάρταρα την ειρήνη και την αρμονία της φύσης των βουνών, των δασών και των χωριών του βόρειου μέρους της Εύβοιας;
Κύμη 23/8/2021
1Δείτε το ”Αντιπυρική περίοδος 2021 – Συνέντευξη Τύπου – Ο σχεδιασμός και οι δράσεις της Πολιτικής Προστασίας”, στο https://www.fireservice.gr (προσβάσιμο την 23/8/21).
Προδοσία
(Τα απομεινάρια ενός καλοκαιριού – Γ΄ μέρος)
Για να χαθεί ένας πόλεμος, εάν έχεις αρκετές δυνάμεις για την συμμετοχή του σε αυτόν, σε έμψυχο και άψυχο υλικό και εάν θεωρητικά γνώριζες το ενδεχόμενό του και επί πολλά έτη κάνεις προετοιμασία και εξάσκηση για την “κακιά την ώρα”, για να χαθεί λοιπόν ο πόλεμος θα πρέπει είτε να υστερείς εκπληκτικά σε επίπεδο στρατηγικής και σχεδιασμού είτε να προδοθείς.
Στην περίπτωση της ταλαίπωρης ελληνικής φύσης, των δασών της χώρας μας, των σπουδαίων οικοσυστημάτων που είτε ο Θεός είτε η θεά Τύχη μας έχουν προικίσει και κυρίως καθ΄ όσον αφορά την ελληνική ύπαιθρο χώρα, είναι κατά την πεποίθησή μου ξεκάθαρο ότι όχι μόνο δεν υπάρχει ουσιαστικός, ειλικρινής και εύστοχος σχεδιασμός, αλλά πολύ περισσότερο αυτό που κατά καιρούς παρουσιάζεται ως σχεδιασμός, μόνο ως υποκρισία και ανεπάρκεια πολλαπλή μπορεί να χαρακτηρισθεί. Τούτο φάνηκε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο στην βιβλική καταστροφή της Βόρειας Εύβοιας.
Όμως στο παρόν κείμενο θα παρακαμφθεί το έλλειμμα στρατηγικού σχεδιασμού αντιμετώπισης περιβαλλοντικών κρίσεων και μάλιστα δασικών πυρκαγιών. Αντιθέτως όμως θα εξετασθεί η δεύτερη συνθήκη για την ήττα. Θα εξετασθεί το ενδεχόμενο προδοσίας.
Δηλαδή τίθεται το ερώτημα: ποιος μας προδίδει και με ποιο τρόπο μας προδίδει και κατ΄ έτος κλαίμε πάνω από τα αποκαΐδια και θεωρούμε τους εαυτούς μας τυχερούς εάν τα θύματα είναι λίγα ή εάν απλά καούν εκατομμύρια στρεμμάτων και εκατομμύρια ζώων αλλά είναι περιορισμένες οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Ποιο λοιπόν είναι το πλαίσιο αυτής της προδοσίας;
Λοιπόν, ξεκινώντας από χαμηλά, όλοι προδίδουμε όλους και κυρίως τον εαυτό μας. Γιατί τι άλλο κάνουμε όταν οδηγούμε ή περπατάμε στην εξοχή και πετάμε παντού σκουπίδια; Δεν μπορούμε να σκεφτούμε1 ότι αυτά είναι το υλικό που θα βοηθήσει σε μία φωτιά, αφού πρόκειται κυρίως για πλαστικά και χαρτιά, υλικά δηλαδή εύφλεκτα;
Μέσα στο πευκοδάσος, ένα χιλιόμετρο πριν την Κύμη. Εικόνα που υπάρχει παντού στην Ελλάδα…
Προδίδουμε και κοροϊδεύουμε ακόμη περισσότερο όταν έχουμε γεμίσει την χώρα, κάθε παράδρομο και ρεματιά με παραχωματερές, όταν υποκρινόμαστε ότι έχουμε κλείσει κάθε ΧΑΔΑ στην Εύβοια και όμως έχουμε μόνο ένα ΧΥΤΑ στην Χαλκίδα2. Αλήθεια τα σκουπίδια της υπόλοιπης Εύβοιας που πάνε; Μήπως τα στέλνουμε στο διάστημα; Πως εξαφανίζονται; Τα ανακυκλώσιμα που αντί της ανακύκλωσης συναποκομίζονται από τα κοινά απορριμματοφόρα και καταλήγουν στις χωματερές δεν είναι εύφλεκτα; Όλες αυτές οι χωματερές τις φωτιές δεν τις ενισχύουν, εάν κιόλας δεν τις ξεκινούν μερικές φορές3; Επιπλέον στην περίπτωση μιας ρεματιάς, με σκουπίδια εντός της, η φωτιά όχι μόνο ενισχύεται αλλά και μεταδίδεται σε αποστάσεις και καθίσταται πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμη. Μάλιστα, σύμφωνα με αυτά που έχουμε ακούσει, στην Λίμνη (απ΄ όπου ξεκίνησε η πρόσφατη καταστροφή της Β. Εύβοιας) η φωτιά ξεκίνησε μέσα από βαθιά ρεματιά…
Και βεβαίως προδοσία είναι να έχεις πυροσβεστικά μέσα και να τα κρατάς σε απόσταση, να στέλνεις τα εναέρια μέσα στον τόπο που έχει μεγαλύτερη επικοινωνιακή βαρύτητα (πχ Βαρυμπόμπη), να μην ενημερώνεις έγκαιρα τον τοπικό πληθυσμό για τους τρόπους αντιμετώπισης της πυρκαγιάς κλπ.
Δυστυχώς όμως υπάρχουν και χειρότερα σε αυτό τον δρόμο που πήραμε και εξετάζουμε.
Γιατί εάν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, μετά από μία συγκλονιστική και απόλυτη καταστροφή (όπως στο Μάτι το 2018) με δημόσιες δηλώσεις του, κατηγορήσει μία κυβέρνηση για πλήρη ανικανότητα και υποσχεθεί κάθαρση, τιμωρία των υπαιτίων και καθολική διόρθωση, όταν όμως αναλάβει την εξουσία και παρουσιασθεί στο βήμα του ΟΗΕ (το 2019) αποδώσει τα πάντα στην κλιματική αλλαγή και ακόμη χειρότερα, όταν ως πρωθυπουργός προαγάγει σε αρχηγό της ΠΥ τον ελεγχόμενο δικαστικά αξιωματικό4 (που φέρεται να απέτυχε στην προαναφερόμενη καταστροφή) τότε αυτό δεν θα το χαρακτηρίζατε προδοσία; Προδοσία του εκλογικού σώματος, προδοσία στην διαδικασία απονομής δικαιοσύνης, προδοσία στην προετοιμασία για αντιμετώπιση του πιο κοινού, γνωστού και συνήθους προβλήματος του περιβάλλοντος και της Ελλάδος κατά την διάρκεια κάθε καλοκαιριού.
Και ακόμη βαθύτερα. Σε ένα κράτος και σε ένα νομικό σύστημα που τις περιοχές του πανευρωπαϊκού δικτύου Natura 20005, όχι μόνο δεν τις προστατεύει ικανοποιητικά όπως έχει υποχρέωση, αλλά αντιθέτως τις θεωρεί πρόσφορες για την ανάπτυξη βαριάς βιομηχανικής δραστηριότητας (πχ ΑΣΠΗΕ, δηλαδή αυτό που συνηθίζεται να αναφέρεται κατ΄ ευφημισμόν ως αιολικά πάρκα) και πλέον μπορεί να τις κατατμήσει και προσφέρει σε ακόμη περισσότερους επενδυτές και οικονομικά συμφέροντα (βλ. άρθρο 218 του ν. 4782/2021, σε συνδυασμό και με διατάξεις του ν. 4685/2020). Συνυπολογιζομένου του γεγονότος ότι οι προστατευόμενες περιοχές είναι κυρίως δάση ή δασικές εκτάσεις (πχ θαμνώδεις με μεσογειακή μακία βλάστηση), δεν είναι τούτο μία κατάφωρη προδοσία του ιδίου του Συντάγματος της χώρας που ξεκάθαρα στο άρθρο 24 παρ. 1 προβλέπει6: “Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων. Η σύνταξη δασολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον”.
Τι είδους προστασία του δάσους και των δασικών εκτάσεων υπάρχει όταν νομοθετείς τα προαναφερόμενα, μάλιστα ενώ υπάρχουν ήδη καταδίκες της χώρας από το Δικαστήριο της ΕΕ (C-849/19, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, εκδοθείσα στις 17 Δεκεμβρίου 20207). Σημειώνεται ότι το ίδιο το Σύνταγμα δίνει ορισμό του δάσους και δασικής έκτασης με ερμηνευτική δήλωση. Αυτό φυσικά σημαίνει ότι ο συντακτικός νομοθέτης αντιμετώπισε με μεγάλη περίσκεψη και φροντίδα την υπόθεση δάσος. Με την συμπερίληψή του στο κεφάλαιο με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα έδωσε τις κατευθυντήριες οδηγίες προς την Πολιτεία και τους πολίτες, προς το πολιτικό και νομικό σύστημα της χώρας. Το δικαίωμα στο περιβάλλον είναι δικαίωμα του καθενός, κάθε δασικό οικοσύστημα έχει μέγιστη αξία, η καθοριστική αρχή με την οποία πρέπει να διαχειριζόμαστε και σχετιζόμαστε με τα δάση είναι η αρχή της αειφορίας.
Εφαρμόζεται όμως η ανωτέρω συνταγματική πρόβλεψη; Τηρείται το Σύνταγμα και προστατεύεται το ατομικό μας δικαίωμα στο περιβάλλον με αυτά που συμβαίνουν στην χώρα, με τις εκκενώσεις των χωριών στις πυρκαγιές, με τις επιτρεπόμενες βιομηχανικές εγκαταστάσεις ΑΠΕ σε αναδασωτέες εκτάσεις, με τον συνεχή κατακερματισμό και παντοειδή υποβάθμιση του πλουσιότερου οικοσυστημικά τόπου της Ευρώπης;
Ή μήπως συνηθίσαμε σε αυτή την συνεχή προδοσία του τόπου μας και του εαυτού μας και έτσι απαράσκευοι και μοιραίοι οδηγούμαστε από καταστροφή σε καταστροφή;
Κύμη 2/9/2021
Δημήτριος Δούκα Σουφλέρης
Δικηγόρος
Imperial College Clean Power Professional Certificate
Επιμ/θείς στο ΕΚΠΑ στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Περιβάλλον
1Πέρα φυσικά από το τεράστιο δημιουργούμενο πρόβλημα της ρύπανσης, ενίοτε μόλυνσης και σαφώς αισθητικής υποβάθμισης που συνοδεύουν αυτή την αναισθησία και ασυνειδησία μας.
2Φυσικά το πρόβλημα δεν είναι μόνο ευβοϊκό. Είναι πανελλαδικό!
3Για παράδειγμα η πρώτη μεγάλη φωτιά για την περιοχή της Κύμης μέσα στην τελευταία 25ετία (το 1995) ξεκίνησε από την χωματερή του Δήμου. Η χωματερή παρουσιάζεται ως κλειστή πλέον, αλλά όλος ο χώρος γύρω της είναι και σήμερα γεμάτος σκουπίδια. Απλή επαναλαμβανόμενη κοροϊδία, που συμβαίνει παντού στην Ελλάδα για να μην “τρώμε” πρόστιμα από την ΕΕ. Για όσους θυμούνται λίγο παραπάνω αναφέρουμε το όνομα της υπόθεσης Κουρουπητού (υπόθ. C45/91, απόφ. ΔΕΕ της 7/4/1992).
4Πρόκειται για τον κ. Στέφανο Κολοκούρη, βλ. σχετ. το άρθρο “Αστέρια και γαλόνια μέσα από τις στάχτες”, στην ΕφΣυντ της 14/8/2021.
5Οδηγία 79/409/ΕΟΚ (για τα άγρια πτηνά) και Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (για τους οικοτόπους)
6Θ΄ Αναθεώρηση, ΦΕΚ Α’ 211/24-12-2019
