του Marc Lazar (*)
Υπάρχουν πολλά μαθήματα που μπορεί κανείς να διδαχθεί από τις εκλογές στην Ιταλία. Τουλάχιστον πέντε από αυτά, όμως, δεν αφορούν μόνο την Ιταλία, αλλά και την Ευρώπη.
Το πρώτο μάθημα είναι ότι η μεταρρυθμιστική Αριστερά της Ιταλίας δεν θα μπορούσε παρά να πληγεί κι αυτή από τον «ιό» που πλήττει όλη την Αριστερά της δυτικής Ευρώπης.
Το δεύτερο μάθημα αφορά τη μετριοπαθή Δεξιά, που στην Ιταλία οργανώθηκε γύρω από το κόμμα «Φόρτσα Ιτάλια». Όπως συνέβη όμως και σε άλλες χώρες, αυτό το είδος της Δεξιάς έχει υποστεί μια σοβαρή ήττα.
Το τρίτο μάθημα είναι το πιο σημαντικό: οι εκλογές της 4ης Μαρτίου δείχνουν ότι η Ιταλία αποτελεί περισσότερο από ποτέ ένα εργαστήρι λαϊκισμών. Tα κινήματα αυτά αναδεικνύουν τις αντιθέσεις και τους ανταγωνισμούς ενός λαού, τον οποίο οι ελίτ θεωρούν αντίθετα ενιαίο και ομοιογενή. Οι ελίτ αντιλαμβάνονται την κοινωνία στη βάση ενός απλού σχήματος, απαλλαγμένου από αλλογενή χαρακτηριστικά. Γι’αυτές, υπάρχουν μόνο απλές λύσεις και όχι πολύπλοκα προβλήματα. Και στις περισσότερες περιπτώσεις, τα προβλήματα αυτά καλείται να τα λύσει ένας χαρισματικός ηγέτης.
Η Ιταλία έχει γνωρίσει μια μεγάλη ποικιλία λαϊκισμών. Με διάφορες πορείες. Υπάρχει ο λαϊκισμός του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, που σχεδόν προανήγγειλε τον λαϊκισμό του Ντόναλντ Τραμπ, και μετά τις εκλογές της Κυριακής αρχίζει να βγαίνει από τη σκηνή, διατηρώντας μόνο μερικούς πιστούς στον Βορρά. Υπάρχει ο λαϊκισμός της Λέγκας, που τη δεκαετία του ’90 είχε περιφερειακά χαρακτηριστικά αλλά έκτοτε έχει μεταμορφωθεί στα πρότυπα του Εθνικού Μετώπου της Μαρίν Λεπέν. Την περασμένη Κυριακή, η Λέγκα του Βορρά έγινε Λέγκα του Βορρά και του Κέντρου, αλλά δεν μπόρεσε να αποκτήσει ρίζες στον Νότο. Η δυναμική της όμως είναι ισχυρή, χάρις στις θέσεις της κατά των μεταναστών και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Υπάρχει τέλος ένας λαϊκισμός που δεν μπορεί να ταξινομηθεί με βάση τις υπάρχουσες κατηγορίες των ευρωπαϊκών λαϊκισμών: το Κίνημα των Πέντε Αστέρων υπερασπίζεται θέσεις αριστερές, δεξιές και οικολογικές. To κόμμα αυτό συνδυάζει τη δημοκρατική οριζόντια δομή μέσω του Διαδικτύου και την κάθετη δομή της ηγεσίας του, που έχει πάντα απόλυτη προτεραιότητα. Ο Λουίτζι Ντι Μάιο άλλαξε το DNA του κινήματός του προκειμένου να το καταστήσει αξιόπιστο και αποδέχεται πλέον τη πιθανότητα συγκρότησης συμμαχιών προκειμένου να κυβερνήσει.
Oι λαϊκιστές της Λέγκας και του Κινήματος των Πέντε Αστέρων έχουν πραγματικές διαφορές. Εχουν όμως και κοινά σημεία. Και το σημαντικότερο κοινό τους σημείο είναι η μεγάλη δυσπιστία απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η Λέγκα και τα Πέντε Αστέρια υποθάλπουν και τροφοδοτούν τον ευρωσκεπτικισμό των Ιταλών. Και αυτό είναι το τέταρτο μάθημα των ιταλικών εκλογών. Ενας στους δύο ψηφοφόρους επέλεξε ένα κόμμα αντίθετο προς την ΕΕ, ενώ το Δημοκρατικό Κόμμα και η λίστα Μπονίνο, που πραγματοποίησαν μια εκστρατεία υπέρ της Ευρώπης, υποστηρίχθηκαν από ένα ποσοστό μικρότερο του 25%. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι παράγοντες που έπαιξαν ρόλο. Σε κάθε περίπτωση, όμως, τα αποτελέσματα είναι αξιοσημείωτα.
Μια τελευταία σκέψη: η δυναμική των λαϊκιστών δεν θα σταματήσει σε αυτές τις εκλογές. Η παρουσία τους και η δύναμή τους θα αλλάξουν τα ίδια τα θεμέλια των δημοκρατιών μας, γιατί επιβάλλουν στην πολιτική ατζέντα τα θέματά τους, το στιλ τους, τον δικό τους τρόπο άσκησης πολιτικής και την ιδέα ότι ο κυρίαρχος λαός είναι παντοδύναμος. Στις 4 Μαρτίου, η Ιταλία ίσως να μπήκε σε μια νέα φάση της δημοκρατίας, την οποία αποκαλώ λαοκρατία.
(*) Ο Μαρκ Λαζάρ είναι γάλλος ιστορικός και κοινωνιολόγος
(Πηγή: La Repubblica) via ΑΠΕ-ΜΠΕ
