Απ’ όπου και να το κοιτάξεις, δε στρώνει. Έχουμε ένα βαρύ κοινωνικό σκηνικό γύρω μας τα τελευταία χρόνια. Και να θες να είσαι θετικός δε μπορείς. Εκτός και αν είσαι μέλος της κυβέρνησης, ή λοβοτομημένος. Ή και τα δύο, κάτι καθόλου σπάνιο στις μέρες μας. Αν είσαι ολίγον φυσιολογικός, είσαι απογοητευμένος, θυμωμένος και εξοργισμένος. Ψάχνεις από κάπου να πιαστείς, γιατί όλα τα παλιά στηρίγματα σου χάθηκαν, σαν χάρτινα καραβάκια που συνάντησαν την αληθινή θάλασσα.
Κοιτώντας γύρω σου, είδες πως το μόνο που μένει πραγματικά, είναι ο διπλανός σου που ψάχνει και αυτός από κάπου να κρατηθεί. Τον στηρίζεις, και σε στηρίζει. Και δίπλα είναι και άλλοι, και άλλοι… Στηρίζεις όποιον το χρειάζεται, και σε στηρίζουν όταν το χρειάζεσαι. Αυτή είναι η αρχή μίας πιο μεγάλης αλληλεγγύης , της κοινωνικής. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι υπάρχει κοινωνία, και δεν είμαστε απλά μαζεμένοι ιδιώτες. Γιατί η αλληλεγγύη δε μπορεί να εκφραστεί παρά μόνο από τους ανθρώπους και τις κοινότητες τους. Όσο και να το φαντασιώνονται, ούτε το κράτος, ούτε ο ιδιωτικός τομέας, έχουν καμία σχέση μαζί της, πέραν ίσως της τηλεοπτικής.
Ναι, η αλληλεγγύη είναι μία λέξη που έχεις βαρεθεί να ακούς τον τελευταίο καιρό. Και όχι γιατί δε σου αρέσει ως νόημα και πρακτική, αλλά κυρίως γιατί την έχουν κάνει πιπίλα πολλοί και διάφοροι. Είναι μία τακτική και αυτή: όταν κάτι δεν μπορείς να το πολεμήσεις, προσπαθείς να το …πάρεις με το μέρος σου. Η να φαντάζεσαι πως το έχεις, το ίδιο είναι. Έτσι και με την ιδέα της αλληλεγγύης. Το κράτος θέλει να την έχει σαν ταμπέλα σε υπουργεία, να την κλείσει σε γραφεία και μητρώα, οι αγορές θέλουν να την αξιοποιήσουν εμπορικά και η εκκλησία να την αξιοποιήσει θρησκευτικά. Όλοι θέλουν να είναι ή τουλάχιστον να φαίνονται, αλληλέγγυοι με …όλους.
Με τόσα πολλά προβλήματα σε τόσους πολλούς ανθρώπους γύρω μας, ακόμα και αν δεν έχουμε πέσει στα δύσκολα, είναι λογικό να φοβόμαστε πως όπου να’ ναι θα έρθει και η σειρά μας. Εδώ τώρα έχουμε δύο επιλογές (τουλάχιστον). Μπορούμε να κάνουμε ότι μπορούμε για να είμαστε εμείς αυτοί που θα ξεχωρίσουν και θα κερδίσουν την πολυπόθητη κάρτα μέλους της φανταστικής “μεσαίας τάξης”. Ή μπορούμε να σταματήσουμε να τρέχουμε σε αυτόν τον εξευτελιστικό αγώνα δρόμου, να συνεννοηθούμε μεταξύ μας και να φτιάξουμε μία κοινωνία που θα μας χωράει όλους, και όχι μόνο τους νικητές. Μόνο στη δεύτερη περίπτωση μπορούμε να νιώσουμε πραγματική ασφάλεια, γιατί θα ξέρουμε πως και όλοι οι υπόλοιποι θα μας στηρίξουν όταν το χρειαστούμε.
Την κοινοτική -κοινωνική αλληλεγγύη μας μπορούμε να την εκφράσουμε με διαφορετικούς τρόπους. Όταν είμαστε σε σχετικά καλή κατάσταση, μπορούμε να προσφέρουμε στην κοινότητα μας, υπηρεσίες η αγαθά. Π.χ. γιατροί στα κοινωνικά ιατρεία.
Μπορούμε να δείξουμε τη συμπαράσταση μας σε άλλες ομάδες ανθρώπων, και να ξέρουμε ότι και αυτοί θα ανταποδώσουν όταν χρειαστεί Π.χ. μια απεργία συμπαράστασης σε άλλους εργαζομένους
Αλλά η κυριότερη , πιο ξεκάθαρη και πιο αποτελεσματική μορφή αλληλεγγύης, νομίζω πως είναι οι νέες μορφές κοινωνικής δικτύωσης και οργάνωσης που γεννιούνται από τη συνεργασία ισότιμων μελών. Π.χ οι τράπεζες χρόνου, τα ανταλλακτήρια, τα τοπικά νομίσματα, δίκτυα καταναλωτών – παραγωγών, και πολλά πολλά άλλα.
Τι δεν είναι η αλληλεγγύη;
Η αλληλεγγύη δεν είναι απλά φιλανθρωπία ούτε απλά εθελοντισμός. Είναι κάτι ευρύτερο. Αν είσαι αλληλέγγυος, δε σταματάς στην προσφορά και στη βοήθεια. Μία πράξη φιλανθρωπίας είναι μία σχέση κάθετη, από πάνω προς τα κάτω, θα μπορούσες να την πεις και ιεραρχική.
Η αλληλεγγύη είναι οριζόντια .Βασίζεται στην ισοτιμία. Σήμερα δίνω εγώ, αύριο αν χρειαστώ μου δίνει κάποιος άλλος. Κανείς δεν είναι μόνος του, κανείς δεν είναι καλύτερος.
Η φιλανθρωπία δε μπορεί να λύσει τα σημερινά προβλήματα μας. Δε μπορεί να δώσει πίσω στους ανθρώπους που απέβαλε το σύστημα , την αξιοπρέπεια τους. Γιατί οι άνθρωποι, δεν χρειάζονται απλά ένα πιάτο φαΐ και ένα κεραμίδι που κάποιος θα τους χαρίσει. Πρέπει να νιώθεις χρήσιμος, να νιώθεις μέλος της ομάδας, ισότιμο, και όχι απλά να χρωστάς ευγνωμοσύνη σε κάποιους.
Με λύπη, μπορούμε να θυμηθούμε και το τελευταίο σημείωμα ενός συμπολίτη μας που έγραφε “…δε θέλω να ζω εις βάρος των φίλων μου”. Η φιλανθρωπία από μόνη της δεν είναι αρκετή. Να μην αναφέρουμε και πολλές περιπτώσεις όπου η φιλανθρωπία γίνεται απλό …lifestyle, κυριών της υψηλής κοινωνίας, ένα θέαμα που πουλάει αρκετά στα κανάλια !
Από την άλλη, η αλληλεγγύη μπορεί να εμπεριέχει την προσφορά ως άμεση ανακούφιση, αλλά δε σταματάει εκεί. Θέλει να δώσει και στον βοηθούμενο τη δυνατότητα να μπορέσει σταδιακά να είναι σε θέση να πατήσει στα πόδια του και να είναι ουσιαστικά και πρακτικά ισότιμος με τον σημερινό “ευεργέτη” του. Δίνω σε όποιον χρειάζεται τώρα, για να πάρω αν χρειαστώ αργότερα. Δεν υπάρχουν διαχωρισμοί, όλοι θα μπορούσαμε να είμαστε στη θέση του άλλου. Αν έστω και ένας άνθρωπος πεινάει και δεν έχει που να κοιμηθεί, η κοινωνία μας έχει αποτύχει. Είναι αλήθεια. Το τρένο της ατομικής διαφυγής δεν υπάρχει.
Τι γίνεται σήμερα;
Σιγά σιγά , αθόρυβα αλλά δημιουργικά, έχει δημιουργηθεί και στη χώρα μας ένα εναλλακτικό ρεύμα; κύμα; όπως θες πες το (πάντως όχι …ποτάμι) κοινωνικών και αλληλέγγυων κινημάτων. Ομάδες , δίκτυα και συλλογικότητες φτιάχνονται σε πολλές γειτονιές, πόλεις και χωριά, φτιαγμένες από την ίδια κοινωνία, δηλαδή από τα κάτω. Τα αντικείμενα τους πολλά και διάφορα, και βασίζονται αλλά και επιδιώκουν απλά πράγματα: Συμμετοχή, Ισοτιμία, Αλληλεγγύη.
Τράπεζες χρόνου, ομάδες αναδιανομής σπόρων, δίκτυα ανταλλαγών, τοπικά εναλλακτικά νομίσματα, δίκτυα παραγωγών- καταναλωτών χωρίς μεσάζοντες, κοινωνικά ιατρεία, ανοιχτές λαϊκές συνελεύσεις, ανοιχτοί χώροι, κοινόχρηστοι αγροί, και πολλά πολλά άλλα που ο ανήσυχος νους μας καταφέρνει να εφευρίσκει όταν το σύστημα μας στριμώχνει.
Πριν λίγα χρόνια πολλά από αυτά ακουγόταν ως ανέκδοτα, και όσοι συμμετείχαν φαινόταν επιεικώς γραφικοί. Σιγά σιγά, όμως όλα αυτά δε μας ακούγονται και τόσο περίεργα. Ίσως γιατί μοιάζουν σαν τη μοναδική πιθανότητα επιβίωσης της ανθρωπιάς μας. Γιατί η αλληλεγγύη δεν είναι αντίδραση, ούτε είναι ωμός θυμός, δεν είναι η επιστροφή στο “ζώο μέσα μας” ως απάντηση στην καταπιεστική εξουσία πολιτικών και μεγαλομετόχων Είναι η εξέλιξη του θυμού μας, σε μία προσπάθεια τουλάχιστον, δημιουργικής αντίστασης. Αφού οι τρόποι σας δε μας αρέσουν, θα φτιάξουμε τους δικούς μας τρόπους , και θα τους κάνουμε να δουλέψουν!
Γιατί την αλληλεγγύη πρέπει να την ορίζουμε συνεχώς, με τις πράξεις μας. Είναι κάτι παραπάνω από μία απλή θεωρία . Είναι επιλογή. Μια ιδέα που αποφασίσαμε να την κάνουμε πράξη. Μια ιδέα για έναν όμορφο κόσμο που από την στιγμή που έχουμε καταφέρει να τον οραματιστούμε , οφείλουμε να προσπαθήσουμε να τον φτιάξουμε με τα ίδια μας τα χέρια..
