Ένα ομιχλώδες πρωί μιας Δευτέρας του Μαΐου 2016, 14 μηχανικοί και δημόσιοι υπάλληλοι συγκεντρώθηκαν στην Alexanderplein στο Άμστερνταμ – μια πολυσύχναστη διασταύρωση κοντά στο κέντρο της πόλης με τρεις γραμμές τραμ – όπου πολλοί άνθρωποι περπατούν, οδηγούν και όπως σε κάθε ολλανδική πόλη, κάνουν ποδήλατο. Με αρκετή νευρικότητα έστρεψαν τον διακόπτη, και όλα τα φανάρια της διασταύρωσης έπαψαν να λειτουργούν.
Αυτό το πιλοτικό έργο προέκυψε από την ταχεία ανάπτυξη της ποδηλασίας σε ορισμένες γειτονιές του Άμστερνταμ. Σχεδόν το 70% όλων των μετακινήσεων στο κέντρο της πόλης γίνεται με ποδήλατο και χρειάζεται περισσότερος χώρος για τα δίκτυα που εξυπηρετούν τους ποδηλάτες.
Οι συγκοινωνιολόγοι αποκλίνουν πλέον από τα τυποποιημένα εγχειρίδια σχεδίασης για να ικανοποιήσουν αυτήν την ανάγκη. Μεταξύ των παρεμβάσεων που πραγματοποιούνται είναι η αφαίρεση των προστατευτικών εμποδίων, η αλλαγή στους σηματοδότες, η μείωση των ορίων ταχύτητας για τα αυτοκίνητα και η δημιουργία περισσότερον διαδρομών “αποκλειστικά για ποδήλατα”.
Ωστόσο, η απενεργοποίηση των φωτεινών σηματοδοτών σε μια πολυσύχναστη διασταύρωση για αρκετές ημέρες, ακόμη και στο Άμστερνταμ, πυροδότησε αντιδράσεις και έντονη συζήτηση μεταξύ μηχανικών και πολιτικών.
“Χρειάστηκαν οκτώ μήνες για να προγραμματιστεί αυτή η παρέμβαση”, λέει ο πρώην διευθυντής του προγράμματος για τα ποδήλατα στο Άμστερνταμ, Iris van der Horst. “Χρειάστηκε να προσεγγίσουμε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας και της υπηρεσίας δημόσιων μεταφορών. Η κάθε πλευρά ήταν δύσπιστη και ήθελε να διασφαλιστεί ότι η ασφάλεια πεζών, οδηγών και ποδηλατών δεν θα διαταραχθεί. “
Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης αλλαγής στη στρατηγική κινητικότητας σε όλη την πόλη, ώστε να γίνει ακόμη πιο φιλική για τους ποδηλάτες και τους πεζούς. Αυτό σημαίνει περιορισμό της κυκλοφορίας για τα ιδιωτικά οχήματα.
“Ο δημόσιος χώρος του Άμστερνταμ είναι περιορισμένος”, λέει ο αντιδήμαρχος κυκλοφορίας, Pieter Litjens, ο οποίος τελικά ενέκρινε το πιλοτικό έργο. “Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με αυτούς που χρησιμοποιούν τον δημόσιο χώρο”.
Οι αρχές της πόλης μέτρησαν τον αντίκτυπο της παρέμβασης μέσω μιας τεχνικής μελέτης, αξιολογώντας την ασφάλεια, τις πιθανές συγκρουσιακές καταστάσεις και τη ροή της κυκλοφορίας. Επιπλέον, το Αστικό Ποδηλατικό Ινστιτούτο μελέτησε τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά, τις αντιλήψεις και την καθημερινότητα των πολιτών.
Τις εβδομάδες πριν από την απενεργοποίηση των φωτεινών σηματοδοτών, συνολικά 200 ποδηλάτες ερωτήθηκαν για την εμπειρία τους κατά τις πρωινές και βραδινές μετακινήσεις τους. Η πλειονότητα έβρισκε τη διασταύρωση δυσλειτουργική και έκανε καταγγελίες όπως: “είναι χαοτική”, “Κανείς δεν υπακούει στα φανάρια”, “Τα φώτα είναι όλα πράσινα ταυτόχρονα”.
Όταν ρωτήθηκαν αν τα φανάρια ήταν απαραίτητα, περίπου το ένα τρίτο απαντήσε «απολύτως ναι», μόνο το 5% δήλωσε «απολύτως όχι» και η πλειονότητα ήταν αναποφάσιστη. Ήταν σαφώς μια ερώτηση που ποτέ δεν είχαν σκεφτεί.
Όταν τα φανάρια απενεργοποιήθηκαν, περίπου 150 ποδηλάτες ερωτήθηκαν για τη νέα κατάσταση στην κυκλοφορία. Όπως διαπιστώθηκε, περίπου το 60% δήλωσε ότι η κατάσταση της κυκλοφορίας είχε βελτιωθεί.
Όλοι οι ερωτηθέντες διαμαρτυρήθηκαν λιγότερο για την διασταύρωση και μίλησαν περισσότερο για την ανθρώπινη αλληλεπίδραση. “Οι άνθρωποι δείχνουν μεγαλύτερη προσοχή”, είπε ένας ποδηλάτης. “Είναι εκπληκτικό το γεγονός πως ρυθμίζουμε τον εαυτό μας”, ανέφερε μια νεαρή γυναίκα. “Είναι λίγο τρομακτικό, αλλά δεν χρειάζετε να σταματάμε και κανείς δεν είναι γκρινιάρης”, είπε ένας έφηβος. Αλλά κανείς δεν μπορούσε πραγματικά να εξηγήσει περισσότερα για το γιατί ή πώς.
Η συμπεριφορά ήταν αισθητά διαφορετική. Οι περισσότεροι ποδηλάτες επιβράδυναν καθώς πλησίαζαν τη διασταύρωση και επικοινωνούσαν με τους άλλους ποδηλάτες και οδηγούς αυτοκινήτων χρησιμοποιώντας τα μάτια, χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου. Πραγματοποιήθηκαν πολύ περισσότερες… διαπραγματεύσεις – αλλά δεν έλειψαν και οι προστριβές.
Η νέα κατάσταση ανάγκασε τους ανθρώπους να αλληλεπιδράσουν με το περιβάλλον τους. Έπρεπε να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και να προσαρμοστούν. Αντί να στηρίζονται στα φανάρια, βασίζονται στις ικανότητές τους να συνεννοούνται με τους άλλους. Αυτή η προσαρμογή απαιτεί χρόνο και είναι μια πολύπλοκη γνωστική διαδικασία: οι εγκεφαλικοί νευρώνες λειτουργούν με υπερωρίες, οι αισθήσεις αυξάνονται και πολλαπλά επίπεδα πληροφοριών πρέπει να ξεπεραστούν.
Αυτή η αλληλεπίδραση και η “διαπραγμάτευση σε κίνηση” μπορεί να ακούγεται αγχωτική, όπως επεσήμαναν ορισμένοι ερωτηθέντες, αλλά τι είδους άγχος είναι αυτό; Η ποδηλασία ενδυναμώνει τους μυς μας, και αυτό είναι καλό για την υγεία μας. Τι συμβαίνει αν αυτός ο τύπος άγχους είναι καλός για να εξασκείται και το μυαλό μας;
Με την πάροδο του χρόνου, οι ποδηλάτες γίνονται πιο επιδέξιοι στην επίλυση αυτού του παζλ. Σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, φάνηκε η επιτυχία του πιλοτικού έργου. Ήταν τόσο επιτυχημένο που επεκτάθηκε και μετά από λίγους μήνες αφαιρέθηκαν εντελώς οι φωτεινοί σηματοδότες.
“Αυτό το πιλοτικό έργο έδειξε ότι η λιγότερη ρύθμιση μπορεί να οδηγήσει σε υπεύθυνους και σε εγρήγορση οδηγούς, ποδηλάτες και πεζούς”, δήλωσε ο Litjens.
Πράγματι, η καθυστέρηση μειώθηκε και η ασφάλεια δεν επηρεάστηκε. Αλλά αναμφισβήτητα, η σημαντικότερη επιτυχία του έργου ήταν ότι οι άνθρωποι άρχισαν να αλληλεπιδρούν με τους άλλους ανθρώπους, προσαρμόζοντας τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ο σχεδιασμός των διασταυρώσεων και των δρόμων εν γένει με βάση τον άνθρωπο μπορεί να είναι ένα εργαλείο για την αύξηση της αλληλεπίδρασης, της συνοχής ακόμη και του κοινωνικού κεφαλαίου.
με πληροφορίες από Guardian/ επιμέλεια-μετάφραση: enallaktikos.gr
