“Τι πειράζει κι αν υπάρχει υπεραλίευση; Εγώ τρώω ψάρια ιχθυοτροφείου”.
Κι όμως πειράζει. Αφού, το 30% των ψαριών παγκοσμίως χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη για τροφή ψαρικών υδατοκαλλιέργειας. Επομένως, η κατανάλωση εκτρεφόμενων ψαρικών στηρίζεται σε ένα υγιές κι όχι υπεραλιευμένο, θαλάσσιο οικοσύστημα.
Οι ελεύθεροι πληθυσμοί ψαριών αποτελούν μέρος του θαλάσσιου αυτού οικοσυστήματος και η μείωση ή εξαφάνισή τους δεν αποτελεί μόνο πρόβλημα επιβίωσης για εκατομμύρια ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες , αλλά και πρόβλημα για τη συνολική ισορροπία της θάλασσας επηρεάζοντας όλους τους θαλάσσιους οργανισμούς, ακόμα και τα πουλιά.
Και βέβαια, το ζήτημα δεν είναι μόνο τι περνά από το πιάτο μας, αλλά η υγεία των θαλασσών συνολικά. Γι’αυτό η Ελλάδα πρωτοπορεί στη χάραξη νέου βιώσιμου προτύπου υδατοκαλλιέργειας για την τσιπούρα και το λαυράκι.
Οι επιπτώσεις και οι ευκαιρίες της υπεύθυνης υδατοκαλλιέργειας
Οι υδατοκαλλιέργειες είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο σύστημα παραγωγής τροφίμων στον κόσμο. Για πολλούς από εμάς η κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα καλλιεργούμενα είδη, με πιο αγαπημένα στην Ελλάδα την τσιπούρα και το λαυράκι.
Ιχθυοκαλλιέργεια: η καλλιέργεια ψαριών
Υδατοκαλλιέργεια: η καλλιέργεια ψαριών, οστράκων και γαρίδων
Ψάρια αλιείας: Ελεύθεροι πληθυσμοί ψαριών που ψαρεύονται με μια ποικιλία μεθόδων (δίχτυα, παραγάδια, τράτες, γριγρί).
Ψάρια υδατοκαλλιέργειας: Ψάρια που εκτρέφονται σε ελεγχόμενες εγκαταστάσεις (π.χ. κλουβιά), με χρήση ζωοτροφών (άλλων ψαριών ή φυτικών/ζωικών τροφών).Η ραγδαία ανάπτυξη του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας ωστόσο δεν έχει συμβεί χωρίς επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Ασθένειες
Οι ιοί και τα παράσιτα που αναπτύσσονται στα εκτρεφόμενα είδη παρουσιάζουν σημαντική απειλή και για τους ελεύθερους πληθυσμούς ψαριών.
Τροφή
30% των ψαριών παγκοσμίως αλιεύονται ως τροφή (ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια) για τα ψάρια και θαλασσινά υδατοκαλλιέργειας. Ο κλάδος θα πρέπει σταδιακά να μειώσει την εξάρτηση τροφής από παράγωγα ψαριών, ώστε να μην ασκείται επιπλέον πίεση στις θάλασσές μας.
Αποδράσεις
Εκτρεφόμενα είδη που δραπετεύουν ανταγωνίζονται με τα ελεύθερα ψάρια ή διασταυρώνονται μαζί τους, αλλοιώνοντας τη γενετική τους ταυτότητα.
Ρύπανση θρεπτικών συστατικών
Η συσσώρευση από τα υπολείμματα των τροφών και τα απόβλητα των ψαριών μπορεί να οδηγήσει στη μείωση του οξυγόνου στο νερό και άρα την υποβάθμιση του θαλάσσιου οικοσυστήματος
Θαλάσσιοι οικότοποι και είδη / Ισορροπία θαλάσσιας ζωής
Η τοποθέτηση κλωβών κοντά σε ευάλωτους θαλάσσιους οικοτόπους όπως πχ λιβάδια ποσειδωνίας μπορεί να προκαλέσει σοβαρή υποβάθμιση στους συγκεκριμένους οικοτόπους ενώ η αλληλεπίδραση με είδη όπως η φώκια, τα δελφίνια και τα θαλασσοπούλια μπορεί να οδηγήσει στον τραυματισμό ή/και το θάνατο τους.
Oι επιπτώσεις της υδατοκαλλιέργειας στους πληθυσμούς των ψαριών, τα θαλάσσια οικοσυστήματα, την ποιότητα του νερού και την κοινωνία μπορεί να είναι σημαντικά και μετρήσιμα μειωμένες, όταν εφαρμόζονται υπεύθυνες πρακτικές.
Η δράση μας στην Ελλάδα
Για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις ξεκινήσαμε μαζί με την ΑΒ Βασιλόπουλος και την ΝΗΡΕΥΣ Α.Ε. ένα πρόγραμμα που έχει σαν στόχο την βελτίωση των πρακτικών τριών μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας τσιπούρας και λαυρακιού του Νηρέα στο Αλιβέρι, τον Αστακό και την Ναύπακτο.
Το πρόγραμμα «Βελτίωσης υπεύθυνης υδατοκαλλιέργειας» (Aquaculture Improvement Project) υλοποιείται με βάση τα διεθνή πρότυπα της οικολογικής πιστοποίησης Aquaculture Stewardship Council (ASC) και θα είναι προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις των συγκεκριμένων μεσογειακών ειδών .
Το ASC είναι ένας ανεξάρτητος, διεθνής οργανισμός πιστοποίησης σε σχέση με την υπεύθυνη διαχείριση των επιπτώσεων της υδατοκαλλιέργειας στο περιβάλλον και τον άνθρωπο. Μέχρι σήμερα, το ASC διαθέτει πρότυπα για 7 διαφορετικά εμπορικά είδη, μεταξύ των οποίων ο σολομός και οι γαρίδες, ενώ μέρος της πρωτοποριακής προσπάθειάς μας στην Ελλάδα είναι να συνεισφέρουμε στη δημιουργία σχετικού προτύπου για τις καλλιέργειες τσιπούρας και λαυρακιού.
Το όραμά μας είναι η Ελλάδα να μπει στον χάρτη της υπεύθυνης υδατοκαλλιέργειας, να βελτιώσει τις περιβαλλοντικές της επιδόσεις σε αυτόν τον σημαντικό εξαγωγικό τομέα, και να καταστήσει την χώρα μας πρότυπο για την Μεσόγειο.
