ΓΙΑΤΙ ΚΛΕΙΝΕΙ ΤΟ ΜΠΕΓΙΡΙ
ένας αναγκαίος απολογισμός
η βιογραφία…
Από το Σεπτέμβριο του 2012 επιχειρήσαμε να δημιουργήσουμε έναν εκόμα αυτοδιαχειριζόμενο χώρο εργασίας στην πόλη του Ρεθύμνου. Με τον ενθουσιασμό, της πρόσφατης τότε, δημιουργίας του Χαλικουτιού να μας εμπνέει προσπαθήσαμε να διευρύνουμε τη δραστηριότητα του συνεταιρισμού αυτή τη φορά στον κλάδο του αλληλέγγυου εμπορίου . Οι στόχοι μας λίγο-πολύ γνωστοί, η δημιουργία ενός εργασιακού χώρου, ο οποίος θα λειτουργεί βάσει των αρχών της οριζοντιότητας και της αντιιεραρχίας μεταξύ των εργαζομένων, ενώ παράλληλα θα αποτελεί σημείο προώθησης αγαθών αλληλέγγυου εμπορίου, αγαθών παραγμένων από κολεκτιβοποιημένα εγχειρήματα του πρωτογενή και μεταποιητικού τομέα, συνεταιρισμούς, χειροτέχνες και ντόπιους αγρότες. Έτσι δημιουργήσαμε το Μπεγίρι.
Παράλληλα μέλη της αρχικής ομάδας του Μπεγιριού και άνθρωποι με τους οποίους μοιραζόμαστε την ίδια αγωνία γύρω από τον κομβικό πρωτογενή τομέα αισθανθήκαμε αρκετά ασφαλείς για ένα παράλληλο βήμα: τον πειραματισμό πάνω στην ιδέα ενός αυτοδιαχειριζόμενου αγρού στον αδελιανό κάμπο. Με στόχο τον βιοπορισμό, την άμεση τροφοδοσία του μπακάλικου και όχι μόνο, τη συσσώρευση γνώσης και εμπειρίας, οι πειραματισμοί έκλεισαν τον κύκλο τους στην εκπνοή του θέρους του 2014. Δύο χρόνια γεμάτα.
Πίσω στο Μπεγίρι τώρα: εξαρχής γνωρίζαμε πως μπαίναμε σε ένα αρκετά δύσκολο δρόμο. Με δεδομένη την απειρία μας, προσπαθήσαμε να στελεχώσουμε το εγχείρημα με τις λιγότερες δυνατές εκπτώσεις στις αρχές μας. Είδαμε από πρώτο χέρι πόσο σκληρό είναι το εμπορικό κομμάτι, οι διαπραγματεύσεις για την καλύτερη δυνατή ποιότητα, η διαρκής αναζήτηση αγαθών και προμηθευτών, η συνεχής παρακολούθηση της αγοράς και όλα αυτα χωρίς να παραμελούνται οι προσπάθειες για τη διάδοση των αρχών του αντιιεραρχικού συνεργατισμού.
η αυτοκριτική…
Κάνοντας λοιπόν την αυτοκριτική μας, συμπεραίνουμε ότι φανήκαμε ελλιπείς ως προς τον αντικειμενικό σκοπό του εγχειρήματος: τη δημιουργία δηλαδή ενός βιώσιμου οικονομικά εμπορικού καταστήματος, που δεν βασίζεται στις τυπικές εμπορικές σχέσεις με τους παραγωγούς αλλά τους συσπειρώνει γύρω από την ιδέα του τρόπου λειτουργίας του, της πραγματικής ουσίας του αλληλέγγυου εμπορίου και εν τέλει της αυτοδιαχείρισης των αναγκών της πλειοψηφίας του κόσμου που πλήττεται βάναυσα από την λυσσαλέα επίθεση των ελίτ.
Η απειρία μας (όπως προαναφέρθηκε) και η κάπως πηγαία άρνηση μας απέναντι σε αυτό τον κλάδο, ήταν δύο βασικοί ανασταλτικοί παράγοντες. Δεν μπορέσαμε να βρούμε χρυσές τομές στις αντιφάσεις του συγκεκριμένου επαγγέλματος και της ιδεολογικής μας ιδιοσυγκρασίας, με πιο απλά λόγια αποτύχαμε να γίνουμε έμποροι. Είναι όμως απαραίτητο για την επιβίωση ενός τέτοιου εγχειρήματος να μεταλλαχθείς λίγο ή πολύ σε έμπορο; Για τους υπομονετικούς θα απαντήσουμε το ερώτημα αυτό παρακάτω.
Πολύ σημαντικός και αντικειμενικός παράγοντας υπήρξε η οικονομική κατάσταση της πλειοψηφίας του κοινωνικού συνόλου. Όσο και αν προσπαθήσαμε, πολλές φορές εις βάρος μας οικονομικά, δεν καταφέρουμε να αντιπαλέψουμε τιμολογιακά τη βιομηχανική παραγωγή. Τα προϊόντα στο Μπεγίρι ήταν σίγουρα άριστα σε ποιότητα, σίγουρα παρουσίασαν μια ενδιαφέρουσα ποικιλία μιας και πολλά από αυτά προέρχονταν από διάφορα μέρη του πλανήτη και σίγουρα ήταν ακριβά. Από την πλευρά μας, όσο και αν προσπαθήσαμε να κρατήσουμε το δικό μας κέρδος (για μεροκάματα και πάγια έξοδα) στο ελάχιστο δυνατό, οι τιμές σε αρκετά προϊόντα παρέμεναν υψηλές σε σχέση με τα μεροκάματα της λαϊκής οικογένειας που έχουν πια πατώσει. Εδώ ίσως βρίσκεται και το κλειδί της ιστορίας μας.
Τι προοπτικές είχαμε; Να αλλάξουμε όλα τα προϊόντα και να βάλουμε κονσέρβα; Ίσως ναι, αν θέλαμε να εργαζόμαστε σε ένα απλά βιοποριστικό εγχείρημα. Αλλά όπως προείπαμε, το μπακάλικο έχει ήδη πάρει θέση πολιτική απέναντι στη διαχείριση, την παραγωγή και την κατανάλωση της τροφής. Με λίγα λόγια, αν το ξανανοίγαμε πάλι τις ίδιες επιλογές θα κάναμε υπέρ των μικρών και αλληλέγγυων παραγωγών, υπέρ των γυναικείων συνεταιρισμών, υπέρ της Ήβης και του Γιάννη από το νησί.
Αυτό που σίγουρα δεν θα κάναμε ξανά (και αυτό αποτελεί δυστυχώς πολύ όψιμη διαπίστωση) θα ήταν με δύο λέξεις η φετιχοποίηση του αλληλέγγυου εμπορίου και κατά συνέπεια του παραγωγού. Για να γίνει πραγματικότητα ένα εγχείρημα αλληλέγγυου εμπορίου προϋποθέτει το σαφή προσδιορισμό του ρόλου τριών πλευρών που στην περίπτωσή μας αποτελούν έναν αδιαίρετο κόσμο: τους από τα κάτω, δηλαδή α. τον παραγωγό β. το μπακάλικο γ. τον καταναλωτή.
Το Μπεγίρι- όπως και πολλά παρόμοια εγχειρήματα (δίκτυα διανομών κ.ά ) δεν διαπραγματεύτηκε σχεδόν ποτέ τις τιμές με τους δίκαιους παραγωγούς ή δεν κατάφερε να τους κάνει σαφές το νόημα της αλληλεγγύης ως προς τα συμφέροντα της τάξης μας. Έτσι με αρχικές τιμές τοτέμ είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι τελικές τιμές των προϊόντων θα απευθύνονται σε καταναλωτές με φουσκωμένες τσέπες εν καιρώ κρίσης ή υποψιασμένους τουρίστες. Ως εγχείρημα δεν στοχεύσαμε ποτέ ηθελημένα ούτε σε καταναλωτές με πολλά λεφτά ούτε σε περαστικούς τουρίστες. Όμως στον αντίποδα δεν τολμήσαμε και να συζητήσουμε εκ βαθέων και με τις δύο πλευρές για τον πραγματικό ρόλο του μπακάλικου στην τοπική κοινωνία.
Κατά συνέπεια ζημιωθήκαμε όλοι: οι παραγωγοί που εξακολουθούσαν να δίνουν τα προϊόντα τους σε αρχικές τιμές ίδιες με αυτές του σούπερ μάρκετ, το μπακάλικο που προσπάθησε να κρατήσει τον γήινο χαρακτήρα της τελικής τιμής αλλά δεν κατάφερε να επιβιώσει και κυρίως οι καταναλωτές που παρά τις καλές προθέσεις αδυνατούσαν να αγοράσουν τα βασικά είδη διατροφής από το Μπεγίρι. Αν και ήταν πασιφανές τον τελευταίο καιρό ότι ο κόσμος που μας ενδιαφέρει (τα πληττόμενα λαϊκά στρώματα) αγόραζε ολοένα και λιγότερο από το μπακάλικο, η στήριξη όλων όσοι μπαινόβγαιναν στο μπακάλικο ήταν πραγματικά συγκινητική: είναι αυτή η αξιοπρέπεια που φωλιάζει στην καρδιά ανθρώπων που έχουν καταλάβει ότι κρατούν ακόμη γερά το πιο πολύτιμο πράγμα που τους έχει απομείνει. Σε όλους αυτούς αφιερώνουμε το πλεόνασμα των δυνάμεών μας από δω και στο εξής.
Εγχειρήματα σαν το Μπεγίρι , αν θέλουν να είναι συνεπή με τους στόχους που έχουν θέσει και αν πραγματικά θέτουν τους εαυτούς τους στη σωστή όχθη της ταξικής θάλασσας πρέπει τουλάχιστον να διαπραγματεύονται με τους παραγωγούς τις τιμές , όχι τους σκοπούς. Ξέροντας πόσο σημαντικό είναι αυτό το βήμα μπορούμε να βρούμε λύσεις έτσι ώστε αυτά τα προϊόντα να είναι προσιτά. Διαφορετικά σπρώχνουμε ακόμη πιο βαθιά του συντρόφους μας στους διαδρόμους των σούπερ μάρκετ και της ανέχειας. Έτσι μόνο το αλληλέγγυο εμπόριο θα ξεκινάει από τα κάτω και θα καταλήγει κυρίως στους από τα κάτω. Έτσι μόνο τα εγχειρήματα αλληλέγγυας οικονομίας δεν θα γίνουν άλλη μια εναλλακτική του συστήματος, μια συγκολλητική ύλη στις ρωγμές του.
Εργαζόμενοι/ες στο συνεταιρισμό «το Κιβώτιο»
