H Ψυχολόγος Τερέζα Βαλαβάνη μιλάει για το περιστατικό που συνέβη στην πατρίδα της την Κρήτη και συγκλόνισε όλη την Ελλάδα στο enallaktikos.gr και στον Γιώργο Ιγνατίου
«Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου» – Μήνυση κατά παντός υπευθύνου
Πριν λίγες μέρες χάθηκε μια γυναίκα 56 ετών, η οποία υποστηριζόταν από μηχάνημα, επειδή σταμάτησε η λειτουργία του λόγω διακοπής του ρεύματος από τη ΔΕΗ, διότι δεν μπορούσε να πληρώσει το ρεύμα. Ο θάνατός της ήταν μαρτυρικός επειδή σταδιακά έχανε τη δυνατότητα να αναπνέει. Όλα αυτά έγιναν σε μια κοινωνία που διακρίνεται για τις ευαισθησίες της σε θέματα ανθρωποκεντρικά, στα Χανιά της Κρήτης. Το ερώτημα είναι η κοινωνία δεν ήξερε την κατάσταση αυτής της γυναίκας; Δεν ήξερε η γειτονιά το πρόβλημά της και ζούσε απομονωμένη; Ή ήξερε και δεν έδωσε ουσιαστικές λύσεις;
Τι μπορεί να σχολιάσει κανείς για το γεγονός πως χάνει τη ζωή της μια γυναίκα, επειδή δεν μπορεί να πληρώσει το ρεύμα;
Μια γυναίκα χάνει την ζωή της λόγο ενός απλήρωτου λογαριασμού 24 του Ιούλη του 2014, στην επέτειο των 40 χρόνων από την μεταπολίτευση. Η γυναίκα αυτή, που ονομαζόταν Ευτυχία, συμπατριώτισσα και συνομήλικη μου, αφού γεννηθήκαμε με λίγες μέρες διαφορά στον ίδιο τόπο, είναι για μένα μια γυναίκα της «διπλανής πόρτας». Ταυτίζομαι μαζί της, γίνεται αδελφή μου και νοιώθω ότι οφείλω να συνομιλήσω μαζί της, έστω σε μια γνωριμία μετά θάνατο. Κι εμένα ήρθε η Δ.Ε.Η. τον Ιούλιο να μου κόψει το ρεύμα. Εγώ προς το παρόν στάθηκα πιο τυχερή. Μπόρεσα να βρω χρήματα για ένα διακανονισμό, έδωσα παράταση στην αγωνία των τελευταίων μηνών, ότι θα μπορούσα να βρεθώ δίχως ρεύμα. Η Ευτυχία στάθηκε πιο άτυχη. Βρέθηκε παραπληγική, κατάκοιτη στο κρεβάτι και απόλυτα εξαρτημένη από 3 μηχανήματα για να μπορεί να αναπνεύσει, μετά από ζωή σκληρή, 20ετή αμυατροφική σκλήρυνση, ταυτόχρονα αγώνα επιβίωσης καλλιεργώντας τη γη, να θρέψει 3 γιούς, όπως η ίδια αναφέρει σε μια προφητική επιστολή προς τον τύπο, κραυγή θυμού, διαμαρτυρίας και έκκλησης για βοήθεια προς την τοπική κοινωνία των Χανίων την Άνοιξη, λίγους μήνες πριν πεθάνει. Της είχαν μόλις κόψει την σύνταξη του Ο.Γ.Α. Δεν μπορούσε να πληρώσει την θεραπεία της. Γιατί όλο αυτό μου θυμίζει Καιάδα, το χρονικό ενός προαναγγελθέντα θανάτου;
Που αποδίδετε το γεγονός πως αυτό συνέβη σε μια Κοινωνία, που υπάρχει αυτό που λέμε αλληλεγγύη ή θεωρείτε πως λόγω της κρίσης περνάμε σε ένα άλλο στάδιο, στο «σώζων ευατόν σωθήτω»;
40 χρόνια μετά την μεταπολίτευση η ελπίδα για την αναβίωση της Δημοκρατίας μετά από μια 7ετή δικτατορία έχει δώσει τη θέση της στην αποδοχή της ήττας. Σε μια άνευ όρων παράδοση της ζωής μας σαν πολίτες σ’ ένα τυραννικό καθεστώς, που δεν χρειάζεται τανκς, βασανιστές και λογοκρισία. Αφού λειτουργεί με τεχνολογική ακρίβεια μετατρέποντας μας από νοικοκυραίους σε χρεώστες, από περήφανο μεσογειακό ιστορικό λαό σε ραγιάδες-υπόδουλους. Τ’ αφεντικά μας τώρα πλέον είναι οι τράπεζες, τα ταμεία, η εφορεία, η Δ.Ε.Η. Αντί να μας εξυπηρετούν, να μας διευκολύνουν την ζωή, μας έγιναν τσιμπούρια. Μας πίνουν το αίμα και ποτέ δεν χορταίνουν. Ζούμε για να πληρώνουμε λογαριασμούς και χαράτσια. Και μόλις έχουμε πάρει μια ανάσα, έρχεται το επόμενο «ραβασάκι», το επόμενο χτύπημα κάτω από την ζώνη. Ένα δαιμονικά ευφυές σχέδιο, που επιτρέπει να κρατάς έναν ολόκληρο λαό υποδουλωμένο χωρίς αλυσίδες, φυλακές, στρατόπεδα, εξορίες. Να τον αποδεκατίζεις χωρίς να τον στήνεις στο απόσπασμα. Οι άνθρωποι κάνουν την χάρη στο σύστημα να αυτοκτονούν από μόνοι τους. Οι καρκίνοι, τα καρδιακά επεισόδια, τα αυτοάνοσα, οι εξαρτήσεις από ουσίες αποδεκατίζουν τους πιο ευάλωτους, τους πιο αδύναμους. Η αφρόκρεμα της διανόησης, οι εξειδικευμένοι νέοι επιστήμονες εγκαταλείπουν την χώρα, αφήνοντας πίσω τους έναν νέο «Καιάδα Α.Ε.». Με αυτούς τους ρυθμούς η κατάληψη της Ελλάδας προχωρά αμαχητί και εάν δεν υπάρξει αντίδραση σε λίγα χρόνια θα μετατραπούμε σε μια «έρημη χώρα». Όμως ας μην ξεχνάμε ότι η όποια κρίση σε προσωπικό ή σε κοινωνικό επίπεδο είναι η μεγάλη μας ευκαιρία για εξέλιξη, για αποκάλυψη του κρυμμένου δυναμικού μας. Η κρίση αναδεικνύει τον ευλογημένο εαυτό μας, την ανθρωπιά μας, μπορεί να μας μεταμορφώσει εξίσου σε άγρια θηρία, που θα κατασπαράξουν το ένα το άλλο. Δεν υπάρχει τίποτα καθεαυτό κακό ή καλό. Υπάρχει η ικανότητα μας για διάκριση και επιλογή. Η ελεύθερη βούληση μας ακόμα και κάτω από αυτές τις ακραίες υπνωτικές συνθήκες λειτουργεί και είμαστε συν-υπεύθυνοι για κάθε απόφαση και κάθε επιλογή.
Στην ελληνική κοινωνία, είδαμε πρόσφατα να γίνονται διαμαρτυρίες, κινήσεις, ζυμώσεις για το που και θα φτιαχτεί γήπεδο ή για αδικίες που αφορούν ποδοσφαιρικές ομάδες. Όταν δεν γίνονται ανάλογες κινήσεις για ανθρώπους που χάνονται επειδή δεν μπορούν να πληρώσουν το ρεύμα τους, αυτό δεν αποτελεί παθογένεια της Κοινωνίας;
Πως το έλεγαν οι Ρωμαίοι; Δώστε στον λαό «άρτο και θεάματα». Και τα θεάματα ήσαν τότε μονομαχίες μέχρι θανάτου στην αρένα και χριστιανοί-μάρτυρες που τους τρώγαν τα λιοντάρια. Παρόμοια κι εδώ σ’ εμάς, τώρα που ο «άρτος ο επιούσιος» γίνεται πανάκριβος, παρόλα αυτά οι καφετέριες γεμίζουν ασφυκτικά, ενώ ανοίγουν ταυτόχρονα νέες επιχειρήσεις του είδους. Παράδοξο φαινόμενο για εποχή κρίσης…Αναρωτιέμαι μήπως οι Νεοέλληνες θα έκαναν επανάσταση μόνο εάν τους απαγόρευαν τον φραπέ, το αλκοόλ, το τσιγάρο, την τηλεόραση και το ποδόσφαιρο. Θα πρέπει να μελετήσουμε βαθύτερα αυτές τις κινητήριες δυνάμεις που μας περιβάλουν, είναι πανίσχυρες και διαμορφώνουν συνειδήσεις. Ο καφές σαν ξυπνητήρι, το αλκοόλ για κέφι, το τσιγάρο σαν ηρεμιστικό, η τηλεόραση για παρέα και φαντασιακή ζωή, το ποδόσφαιρο για εκτόνωση. Μια κοινωνία που έχει γαλουχηθεί μέσα από τέτοια πλαίσια εξαρτήσεων, μπορεί να επιδείξει κοινωνική αλληλεγγύη; Σίγουρα έχει κλείσει σε μεγάλο ποσοστό την πόρτα της στον ξένιο Δία. Η πλειοψηφία αδιαφορεί και προσπερνά. Η κατάκοιτη τετραπληγική που πέθανε από ασφυξία βρίσκεται «ευτυχώς» στην διπλανή πόρτα, οι αυτόχειρες στα δελτία ειδήσεων, τ’ ακρωτηριασμένα παιδάκια στην Γάζα. Και σ’ αυτήν την μαζική ύπνωση και αδιαφορία συνεργεί η καταξιωμένη πολιτική της γηραιάς Αλβιόνας, «διαίρει και βασίλευε». Αντί να συσπειρωθούμε όλοι μαζί μήπως και σώσουμε το πλοίο που βουλιάζει, επιδιδόμαστε με ζήλο σαν καλοί αρουραίοι σε αμοιβαίες δαγκωματιές, διακρίσεις, ανταγωνισμούς, έριδες. Τρώμε τις σάρκες μας, δαιμονοποιούμε αυτόν που θεωρούμε διαφορετικό από μας, σε όλη την γκάμα από τον μετανάστη έως τον φασίστα. Βέβαια μέσα σε όλον αυτόν τον ορυμαγδό υπάρχουν μεμονωμένα άτομα και μικρές ομάδες που αντιδρούν, που αντιστέκονται. Μέσα από αλληλεγγύη, εθελοντισμό, ακτιβισμό, κοινωνικά συσσίτια, ιατρεία, φροντιστήρια, πυρήνες ανθρωπιάς.
Πριν λίγες μέρες είχαμε φαινόμενα συνδικαλιστών, που αποστολή τους έχουν να προτάσσουν το γενικό καλό των εργαζομένων, να διορίζουν στα «μουλωχτά» τα παιδιά τους. Μήπως και αυτό καταδεικνύει πως είμαστε σε μια εποχή με ακραία εκφυλιστικά φαινόμενα;
Ο συνδικαλισμός στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης έχει γίνει συνώνυμο του ιδιωτικού ωφελιμισμού, του καρεκλοκενταυρισμού και της προδοσίας των έννομων συμφερόντων των εργαζομένων. Είναι φυσικό σε εποχή κρίσης, που επικρατεί ούτως ή άλλως ο νόμος της ζούγκλας, να μην έχει την δυνατότητα να εξυγιανθεί, αλλά αντιθέτως να λειτουργεί σαν ακόμα πιο κακόφημη συντεχνιακή μαφία, σαν μεταστατικό καρκίνωμα. Η κοινωνία της μεταπολεμικής, μετεμφυλιακής Ελλάδας, σαράντα χρόνια μετά την μεταπολίτευση, είναι ένας ασθενής οργανισμός που πάσχει από «αυτοάνοσο» νόσημα. Ας μου επιτραπεί η «διάγνωση» της «πνευμονικής ίνωσης», νόσημα κατά το οποίο ο ίδιος ο οργανισμός καταστρέφει τις κυψελίδες, τα πνευμονία του, την αναπνευστική του ικανότητα. Η Ευτυχία Π., η τετραπληγική Χανιώτισσα που πέθανε από ασφυξία κατά την διακοπή του ρεύματος από την Δ.Ε.Η. εκπροσωπεί κατά την παρούσα περίοδο την κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας. Φτωχή, άρρωστη, αποδυναμωμένη, ατροφική, κατάκοιτη, ασφυκτιούσα. Ο ασθενής είναι η κοινωνία μας, είμαστε εμείς. Θα ακολουθήσουν και άλλοι πολλοί θάνατοι και άλλα πολλά φαινόμενα στην κατρακύλα της κοινωνικής παρακμής, εάν δεν επέλθει εγκαίρως ένα συλλογικό κύμα αφύπνισης, συσπείρωσης και αντίστασης, κάτι αντίστοιχο με το Ε.Α.Μ. κατά την γερμανική κατοχή.
Διαρκώς βλέπουμε νέες πολιτιστικές παρεμβάσεις στην Ελλάδα, αλλά και στην Κρήτη, όπως με τις περιηγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους που κάνετε. Τελικά, μήπως αυτές οι πολιτιστικές παρεμβάσεις ανακυκλώνονται γύρω από κάποιους και δεν δημιουργούν ένα γενικότερο κλίμα, που θα τιθασεύσει τα άγρια ένστικτα, αυτά που δεν μας τιμούν, με αποτέλεσμα να κλιμακώνονται φαινόμενα, όπως αυτά που περιγράψαμε παραπάνω;
Είμαι εμπνεύστρια και πρόεδρος του νεοσυσταθέντα συλλόγου «Συνομιλώντας με τον Μινωικό Πολιτισμό» εδώ στο Ηράκλειο της Κρήτης. Μαζί με άλλους ευαισθητοποιημένους φίλους, όπως τον αρχαιολόγο δρ. Αντώνιο Βασιλάκη, μέσα από μαθήματα, επισκέψεις στη φύση, σε μουσεία, αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους, εργαστήρια καλλιτεχνών και χειροτεχνών, εικαστικές εκθέσεις κ.α. δράσεις, αποσκοπούμε να φέρουμε σε συνειδητή επαφή και συνδιαλλαγή το ευρύ κοινό με τον πλούτο αυτής της άγνωστης πολιτιστικής κληρονομιάς. Μέχρι τώρα διαπιστώσαμε, ότι οι άνθρωποι ανταποκρίνονται με ευγνωμοσύνη, συμπεριφέρονται σαν «διψασμένοι» γι’ αυτές τις γνώσεις και εμπειρίες, που φαίνεται να τους εμπλουτίζουν και να τους βοηθούν να γίνουν καλύτεροι. Μέσα από τις συναναστροφές δημιουργούνται φυσικά και δυναμικά εντάσεων, οι άνθρωποι εκτονώνουν γκρίνιες, θυμούς, φόβους και άγχη, νευρωσικά συμπλέγματα, επικοινωνούν, συνδιαλέγονται, συναλλάσσονται, γνωρίζουν, συμπαθούν και εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο. Η επαφή και η τριβή με την φύση, την ανθρωπιά, τον πολιτισμό και την πνευματικότητα αποτελούν κινητήριες δυνάμεις, απαραίτητες για τον εξανθρωπισμό της κοινωνίας μας. Ιαματικές πηγές για τα εκφυλιστικά φαινόμενα, μήτρες ζωής και εξέλιξης για τους νέους ανθρώπους με νέες αξίες που χρειάζεται να ξεπηδήσουν μέσα από τα ερείπια της κρίσης, φορείς ελπίδας και αλλαγής. Ο Προμηθέας δεν θυσιάστηκε, δεν μαρτύρησε αλυσοδεμένος στον Καύκασο, για να ξανακλέψουν το ιερό πυρ κάποιοι αυτόκλητοι «σωτήρες» από την ανθρωπότητα. Μας περιβάλει άφθονη δωρεάν ενέργεια, όπως πολύ τεκμηριωμένα περιγράφει το ντοκιμαντέρ THRIVE και δεν απέχει μακριά η μέρα που θα μπορέσει να γίνει κτήμα όλων μας. «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω». Αν σταματήσουμε όλοι μαζί να πληρώνουμε λογαριασμούς, φόρους και χαράτσια, το αδηφάγο σύστημα που μας περιβάλει θα καταρρεύσει. Στέκει σε ξυλοπόδαρα. Κρυμμένα πίσω από τις ανασφάλειες, τις ενοχές, τους φόβους μας. Εμείς γινόμαστε οι πατερίτσες του, το υποβαστάζουμε για να μην καταρρεύσει. Εμείς είμαστε ο ρυθμιστικός παράγοντας. Ή εκείνο εάν συνεχίσουμε να του χαρίζουμε την δύναμη μας.
Υποσημείωση:
Αυτό το κείμενο αφιερώνεται στην αδελφή μου της «διπλανής πόρτας», στην 56χρονη Ευτυχία, που με το μαρτυρικό της θάνατο, άνοιξε άθελα της για μας έναν δρόμο αλληλεγγύης, επικοινωνίας και αντίστασης.
Τερέζα Βαλαβάνη
ψυχολόγος-εικαστικός-συγγραφέας
