Ένας αυτομορφωτικός κύκλος σπουδών:
- για την μετατροπή της ευαισθησίας σε απειλή
- για την έξοδο από το καθημερινό πογκρόμ του θετικισμού
- για την υπεράσπιση του διαχρονικού εαυτού
- για την επανασύνδεση της μόρφωσης με τη διαίσθηση
- για την εξουδετέρωση της περιρρέουσας αψυχιάς
- για το πρόταγμα του λυρισμού έναντι στην κυριαρχία
- για το φούντωμα της ποιητικής υγείας και την επαναμάγευση της ζωής
- για την μετατροπή της πόλης σε ένα εμπνευστήριο
- για την καλλιέργεια της εξαίρεσης έναντι του κανόνα
- για τη διάχυση του ποιητικού ιού
ΜEΘΟΔΟΣ
Η απουσία θεσμικού ελέγχου, γεγονός που μεταφράζεται σε απουσία πνευματικής γραμμικότητας, μας παρέχει την δυνατότητα του πειραματισμού πάνω στην διαδικασία παραγωγής μιας νέας μορφής γνώσης, μέσω της απόρριψης φλύαρων τυπολογιών, καταστατικών και αυστηρής προκαθορισμένης ύλης. Αφήνουμε χώρο λοιπόν στην ανελεγξιμότητα ή και την εκτροπή, όσο πιστεύουμε πως υπάρχουν ακρογωνιαίοι λίθοι, που θωρακίζουν τη μέθοδο.
Το εν λόγω θωράκισμα επιτυγχάνεται με την παρουσία τριών κατευθυντήριων αξόνων τους οποίους και παραθέτουμε:
ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΩΤΟΣ
Ο Φιλοσοφικός Ρεμβασμός
Ο Άγγελος Σικελιανός σε ένα ποίημά του είχε συλλάβει και αναφερθεί στη γεγονοτική στιγμή που ένα αεράκι πέφτει στον κάμπο και από το απαλό τρίχωμα του προβάτου καθαρίζεται η βρωμιά του. Αυτή είναι μια εικόνα εγγενής στη φύση, απολύτως κατανοητή και απλοϊκή για την ύπαρξή της. Αυτή η απλοϊκότητα έχει αναχθεί σε πολυπλοκότητα, αν όχι αορατότητα, για τον άνθρωπο των ημερών μας διότι απόλεσε την ποιότητα του βλέμματός του. Οι συνθήκες της ζωής του υποβάθμισαν την έννοια της παρατήρησης. Λιγόστευσαν τα αντανακλαστικά της εμπειρίας. Οι αισθήσεις έχουν ατονήσει, έχουν απονεκρωθεί, αγνοούμε τις λεπτομέρεις που μας περιβάλλουν. Οτιδήποτε δεν έχει ένα αντίκρυσμα χρηστικό υποβιβάστηκε από την κυρίαρχη ηθική σε ευτέλεια, σε ρομαντισμό, αποκαλείται ευθυνοφοβία. Έτσι ο στοχασμός μας έγινε σχεδόν αφύσικος, μηχανοποιημένος, τουριστικός. Θάλασσα, ηλιοβασίλεμα και φεγγαράδα. Δεν πάει παραπέρα ο ρεμβασμός. Ας προσπαθήσουμε να τον ξεθαρρέψουμε, να τον τονώσουμε, να τον κάνουμε πιο αιχμηρό, οραματικό, φαρμακερό.
Ο φιλοσοφικός ρεμβασμός, ο πιο κεντρικός από τους τρεις άξονες της μεθόδου, είναι μια έννοια κλειδί για το Ρομαντικό Πανεπιστήμιο. Ο χαρακτήρας της είναι περιπατητικός και εκκινεί από την ποιητική εμψύχωση του εαυτού καταλήγοντας στην ποιητική πρόσληψη της ιστορίας. Στόχος της είναι η αναζήτηση των συναισθηματικών ιδεών που έπονται της θεωρητικής ιστορίας. Είναι πολύτιμες και γενεσιουργές ιδέες που εφορμούν από το ρεμβαστικό συναίσθημα, και βρίσκονται υπό την επήρεια του νιωσίματος. Γεννιούνται από εμάς τους ίδιους. Αφορούν μόνο εμάς. Αναδύονται από εμάς κατά τη διάρκεια βαθιάς παρατήρησης. Να κατανοήσεις το πολλαπλό παρόν σου συναισθηματικά, να μεταμορφώσεις αδιάψευστα τον λογικό κόσμο σε ποίηση, να συλλάβεις το προτσές σε ποιητικό σχήμα, είναι η αναντίρρητη κατάκτηση των ιδεών. Η βίωση της γνώσης σφραγίζεται στη μεταφορά της στον κόσμο της παρομοίωσης. Όποια γνώση δεν δύναται να γίνει παρομοίωση είναι γνώση αχρείαστη. Η ποιητική σκέψη είναι ο αφέτης που πυροβολεί και θέτει σε κίνηση τα πεδία των επιστημών.
Κάθε θεωρητική κατασκευή είναι περιττή αν δεν μπορεί να βρει έκφραση στον φυσικό κόσμο, ο οποίος σε μας γίνεται κατανοητός ως ένα ιερό πεδίο εξάσκησης της φαντασίας μας. Η έννοια του φιλοσοφικού ρεμβασμού ελέγχεται από ένα υπερπέραν υποψιών που καλούν να γεννηθούν. Κάθε υποψία είναι γνώση υπαρκτή στο βαθμό που κινητοποιεί τον υποψιασμένο να αισθανθεί την έκσταση. Η διάψευση της υποψίας ανοίγει τον δρόμο μιας νέας υποψίας, μιας νέας εκδοχής. Το κρίσιμο παιχνίδι της εκδοχολογίας φαντάζει ατέλειωτο. Η λογική δεν ελέγχει την διαδικασία στο βαθμό που η διαίσθηση επιμένει να ποντάρει. Άλλωστε αλήθεια δεν υπάρχει στο μέτρο που το ψέμα δεν είναι περισσότερο επιζήμιο.
«ό,τι νικήσαμε στον πολιτισμό το χάσαμε στην ύπαρξη»
Γι’ αυτό και η γνώση που πρεσβεύουμε δεν βασίζεται σε τετελεσμένα εγχειρίδια. Ούτε βρίσκεται κάπου καλά κρυμμένη. Για την ακρίβεια δεν υπάρχει καν γνώση να μεταβιβάσουμε και δεν επιθυμούμε άλλους σωτήρες στη ζωή μας. Μόνος μας εαυτός, η καλλιέργεια της εμπιστοσύνη μας σε αυτόν. Μόνη μας γνώση, η ποιητική πρόσληψη του κόσμου. Μόνο μας σύμμαχος ο απροσδόκητος ρεμβασμός. Μόνη μας βεβαιότητα, η υποψία.
Και πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε: η έννοια του ρεμβασμού δεν βρίσκεται σε εξάρτηση με αυτό που αποκαλούμε ομορφιά, καθότι μπορεί να γίνει καθοριστικός και γενεσσιουργός σε οποιαδήποτε θέα κι αν αντικρύζει. Συχνά, όσο πιο περιορισμένο το εύρος της θέας, τόσο περισσότερο φαρμακερός. Άλλες φορές, πιο προοδευμένες, δεν απαιτεί ούτε καν τα μάτια μας ανοιχτά. Θέλουμε να διεισδύσουμε στα πολλαπλά στρώματα της πραγματικότητας, να αναζητήσουμε ίχνη πίσω από το περίβλημα του παρόντος, να φτάσουμε σε ένα καινούργιο ξέφωτο.
Για να γίνουμε πιο παραδειγματικοί όσον αφορά τον ρεμβασμό, δεν ενδιαφερόμαστε για τα γραφικά πόμολα των νεοκλασσικών σπιτιών της οδού Πατησίων. Θέλουμε να χτυπήσουμε τα πόμολα, να δούμε την πόρτα να ανοίγει, επιθυμούμε να κατοικήσουμε μια νέα προσωπική, συναισθηματική γνώση απαντώντας σε ερωτήματα που δεν έχουν ακόμη τεθεί.
«Είμαστε η πιο ανίκανη γενιά να επιβιώσει μέσα σε ένα δάσος»
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Ι
Ένα καθαρά ενδεικτικό και φευγαλέο ερώτημα της στιγμής, που όμως μπορεί να συμπυκνώσει τις διαθέσεις των λεγομένων και των πρακτικών μας, και έχει τις δυνατότητες να παράξει μια ελάχιστη, μα καθόλα νέα γνώση, είναι το εξής: έτρωγε λουλούδια ο προϊστορικός άνθρωπος; αυτό είναι ένα ερώτημα που δεν έχει ξανατεθεί. Το θέτουμε εδώ τόσο σε συμβολικό επίπεδο όσο και σε πιο πρακτικό. Ως προς τη συμβολική του σημασία θα τονιστεί η στερεότυπη εικόνα που επικρατεί για τον άνθρωπο της προϊστορίας στην εποχή μας, η οποία συχνά φτάνει στα όρια της κατασυκοφάντησής του, γεγονός που αφαιρεί την δυνατότητα να κατανοήσουμε το μεγαλείο της επιβίωσής του αλλά και την αναγκαιότητα της καθημερινής του μάχης για ευρηματικότητα ώστε να μπορέσει να επιβιώσει. Θα εξετάσουμε λεπτομερώς τους λόγους που συμβαίνει αυτό. Πάντως η υποτιμητική αυτή αντίληψη δημιουργεί μια αδυνατότητα ως προς την κατανόηση πως υπάρχει μια ακολουθία μεταξύ ημών και του προιστορικού ανθρώπου, θαρρείς πως πρόκειται για έναν άνθρωπο όχι προγονικό μα κάποιο πλάσμα αποκομμένο από την ιστορία της ανθρωπότητας. Ως αποτέλεσμα, και η κατανόηση της ευρύτερης ιστορίας πνίγεται μέσα στη στρεβλότητα.
Ως προς την πρακτική σημασία του ζητήματος, θα εξασκηθούμε πάνω στην έννοια της εκδοχολογίας. Αφου παραθέσουμε τα ελάχιστα διατροφικά δεδομένα της εποχής, αλλά και τις συνθήκες της προϊστορικής ζωής που έχουν αναδυθεί από τα αρχαιολογικά ευρήματα, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημά μας. Αυτό θα συμβεί ποντάροντας ναι μεν διαισθητικά, προσπαθώντας να μπούμε στον ψυχισμό ενός μακρινού παρελθόντος αλλά και βασισμένοι σε επιχειρήματα ιστορικού εύρους. Μέσα λοιπόν από την ποιητική διαδικασία, και με αφορμή ένα συμβολικό ερώτημα, θα εξασκηθούμε σε ένα ιστορικό φαντασιοκόπημα. Οπωσδήποτε ο τόπος διεξαγωγής της συγκεκριμένης συνεύρεσης είναι κομβικής σημασίας για την ποιότητα της συναισθηματικής γνώσης που θα παραχθεί. Και δεν είναι άλλος από μια εκ των δεκάδων σπηλιών που υπάρχουν στους αθηναϊκούς λόφους και μπορούν να μας μαρτυρήσουν πολλά από τα ανομολόγητα αλλοτινών καιρών.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ II
Η συγγραφή ενός νεόκοπου λεξικού που θα καταπιαστεί σε επίπεδο ορισμών με την συγγραφή και την κατάθεση νέων συναισθημάτων που προκύπτουν μέσα από τις πρακτικές μας. Η ποιότητα της διεισδυτικής παρατήρησης/περιπλάνησης σε συνδυασμό με το απροσδόκητο άφημα στο ποιητικό βάθος φιλοδοξούμε να μας γεννήσει τις προϋποθέσεις ενός γενεσιουργού συναισθηματικού στοχασμού προς τα μέσα μας. Με τον τρόπο αυτό θα τολμήσουμε μια αισθητή λεκτική ανανέωση στην περιορισμένη και βασική γκάμα των υπάρχουσων συναισθημάτων, των οποίων οι λέξεις από την φθορά τους έχουν χάσει τα συγκινητικά τους φορτία. Φυσικά το συγκεκριμένο εγχείρημα εκκινεί από ένα λογοτεχνικό παιχνίδισμα το οποίο όμως θα στηρίζεται σε στοιχεία πραγματολογικά και μένει να κριθεί αν ο αποδραστικός ρεμβασμός που ευαγγελιζόμαστε ενέχει χρησιμότητα τόσο σε προσωπικό όσο και κοινωνικό επίπεδο. Μένει να κριθεί αν έχει την ικανότητα να βελτιώσει την έκφραση του παροντικού μας λόγου.
ΑΞΟΝΑΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ
Πρακτική εξάσκηση
Πρόκειται για διερευνητικές και καινοτόμες ασκήσεις γραφής που βρίσκονται έξω από τα παραδοσιακά πεδία διδασκαλίας καθότι βασίζονται σε έναν πειραματισμό που δεν θέλει να διατρανώσει την διαφορετικότητά του. Μας ενδιαφέρει το έκκεντρο και όχι το εκκεντρικό. Συνεκδοχικά, ο πειραματισμός δεν αποτελεί αυτοσκοπό, ούτε ενδιαφερόμαστε για την παραγωγή μιας αυτόματης γραφής ή κάτι παρόμοιο. Ο πειραματισμός έγκειται στην κατασκευή ενός άμοιαστου συγγραφικού περιβάλλοντος το οποίο θα ασκεί την κατάλληλη επιρροή για την απελευθέρωση των έμπνεων δυνατοτήτων του υποκειμένου. Το ποιητικό παραγόμενο ελέγχεται τόσο από τον στοχασμό του συγγραφέα όσο και από το περιβάλλον που ασκεί τον μαγνητισμό του. Δουλειά μας είναι να παράξουμε τις κατάλληλες συνθήκες για την χειραφέτηση της έμπνευσης και την αναβάθμιση της φαντασίας. Ακόμη και η αναλαμπή μιας ποιητικής ιδέας ή η λεγόμενη ξαφνική σκέψη που σε βρίσκει κατακέφαλα βρίσκεται σε συνάρτηση με το περιβάλλον στο οποίο τοποθετείσαι, με τη θέα που αντίκρυσες λίγο πριν, με τη σημειολογία της γεωγραφίας. Δεν μας απασχολούν οι κατευθύνσεις που παίρνει η έμπνευσή σου παρά μόνο η αυτοκυριαρχία σου πάνω σε αυτήν, όποια και αν είναι, απ’ όπου κι αν αντλεί τις θεματικές της. Η ποίηση είναι η φυσική επιστήμη που μελετά το θαύμα. Ας διεισδύσουμε. Εκεί που η έκσταση κάνει χειραψία με την πειθαρχία γεννιέται η δυναμική ποίηση.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Συγγραφή ζωγραφικών ποιημάτων. Τα ονομάζουμε έτσι γιατί θα παράγονται κοιτώντας ένα γυμνό μοντέλο στο χώρο.
Η έμπνευση δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια διαδικασία παγώματος του ιστορικού χρόνου και μιας στιγμιαίας αποτύπωσης της κοινωνικής γεωγραφίας που μας περικλείει. Για να αποθανατιστεί λεκτικά ο ιστορικός χρόνος χρειάζεται ο δημιουργός μια απόσταση από αυτόν, να βγει στιγμιαία εκτός της ιστορικής του ζώνης έτσι ώστε να την παρατηρήσει εν ολοκληρία, όπως ακριβώς συμβαίνει με το νέφος των Αθηνών, που όταν είσαι εντός του απλώς το αισθάνεσαι, μα γίνεται εικόνα απτή και συμπαγής ως πέπλο θανάτου όταν το αντικρύζεις από τα βουνά της Σαλαμίνας. Την στιγμή που βρίσκεσαι μέσα στην κοινωνία θα καταφέρεις να αποτυπώσεις πειθήνια στο χαρτί σου μια επίκαιρη αυτοαναφορά. Βγαίνοντας από αυτήν την προσωρινότητα, και κουβαλώντας πάντα το βίωμά σου, δημιουργείς το μοναδικό κι η αναφορά σου βρίσκεται υπό την κρίση των εποχών. Η ανιστορική ποίηση δεν ζει πάνω από τρεις γενιές. Το βάθος της έμπνευσης, όσο αφαιρετικά κι αν εκφράζεται, ελέγχεται διαρκώς και βρίσκεται σε εξάρτηση με το μέγεθος της ιστορικής θέας που έχεις υπό την εποπτεία σου. Ο ακρογωνιαίος λίθος οφείλει να έχει γνώση όλου του οικοδομήματος. Πώς όμως μπορεί να ελεγχθεί ένας τόσο τεράστιος όγκος πληροφοριών που μορφοποιεί την ιστορία, έστω κι αν στην δικιά μας περίπτωση ο όρος ιστορία να περιοριστεί στην ιστορία των τεχνών; Δεν μπορεί και ούτε αποτελεί σκοπό μας. Αντιθέτως, η αγνόηση αυτών των λεπτομερειών είναι που μας ενδιαφέρει. Μέσω της διαβολής της πληροφοριακής και εγκυκλοπεδικής ιστορίας θα γνωρίσουμε την πραγματική ιστορία. Η αμφιβολία για την παραδοσιακή ιστορία με τρόπο εμπεριστατωμένο και έκκεντρο είναι το πέρασμα στην πολυπόθητη εποπτεία του ιστορικού γίγνεσθαι. Δεν είναι εύκολο να βρεθούν τα περάσματα που οδηγούν έξω από την ιστορία και σε λυτρώνουν από τα στερεότυπα της επίκαιρης σκέψης. Σκοπός μας είναι να καλλιεργήσουμε αυτά τα περάσματα, να τα οικειοποιηθούμε, ακόμη και να τα γεννήσουμε αν χρειαστεί. Πρόκειται για περάσματα που οι ιστορικοί δεν επιθυμούν να τα διασχίσουν ή για να το πούμε ευγενικά κάνουνε τα στραβά μάτια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ, για την δικιά μας γεωγραφία, στέκει το εγχείρημα της Αυτόνομης Σχολής Καλών Τεχνών το 1890 στην περιοχή των Εξαρχείων για την οποία δεν έχει απασχολήσει ούτε έναν ιστορικό του τόπου μας. Ανάλογα παραδείγματα στρεβλής αντιμετώπισης της ιστορίας υπάρχουν πολλά (ποιο φανερωμένο γεγονός δεν έχει σκοπό να συσκοτίσει το αντίζηλό του;) και σε αρκετά από αυτά θα επιχειρηθεί η ανασύστασή τους από εμάς, μελετώντας τις ίδιες τις πρωτογενείς πηγές. Η πρόσβαση και η μελέτη αυτών των πηγών σηματοδοτούν τα Θεμεθλα της αυτομόρφωσης. Την πρωταρχική πηγή της έμπνευσης που αναβλύζει το ατσάλι που θα σε θωρακίσει έναντι μιας καθημερινότητας προπαγανδιστικής που λατρεύει τη λήθη.
«Οι εξουσίες θέλουν να διαβάζουμε την ιστορία, όχι να τη γράφουμε»
Προς τη λήξη της μεθόδου ο κάθε συμμετέχοντας θα καταθέτει στο Ρομαντικό Πανεπιστήμιο ένα μεστό κείμενο δοκιμιακού χαρακτήρα, που θα αφορά τα αποτελέσματα της προωθητικής έρευνας που θα έχει επιλέξει ύστερα από συζήτηση και συνενόηση μαζί μας. Το πόνημα αυτό θα χρησιμεύει ως ένα καινούργιο πεδίο γνώσης και αυτομόρφωσης για τους επόμενους συμμετέχοντες, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια ιδιόχειρη και αλληλοδιδακτική βιβλιοθήκη στο Πανεπιστήμιό μας.
Αντί για την εκπόνηση προσωπικής εργασίας προσφέρεται η δυνατότητα συμμετοχής σε μία έρευνα συλλογικού χαρακτήρα, η στοιχειοθεσία της οποίας προϋποθέτει ομαδική δουλειά.
Ως πρώτη συλλογική και κατεπείγουσα εργασία ορίζεται από το Πανεπιστήμιο η εξής: «Από το αντάρτικο πόλης ως τα διαγγέλματα του Πρωθυπουργού: η εργαλειοποίηση του ποιητικού λόγου στη δημόσια σφαίρα».
