Με μεγάλη ανησυχία η WWF παρακολουθεί τις εξελίξεις στο χώρο της εκπαίδευσης. Πρόκειται για το σχέδιο του ΥΠΠΕΘ σχετικά με τις Νέες Δομές Υποστήριξης του Εκπαιδευτικού Έργου.
Συνοπτικά, ο σχεδιασμός προβλέπει τη δημιουργία νέων δομών: ενός Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕ.Κ.Ε.Σ.), ενός Κέντρου Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ.) καθώς και τη μετεξέλιξη των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε Κέντρα Αειφορίας (Κ.Ε.Α.). Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο επίπεδο της Σχολικής Μονάδας και των Ομάδων ‘Ομορων Σχολείων που ορίζουν οι Διευθύνσεις Εκπαίδευσης.
Ενώ η πρόθεση είναι σωστή, στην πράξη φαίνεται ότι επιτυγχάνεται ακριβώς το αντίθετο: «Η σταδιακή αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος, ως βασικό στοιχείο της μεταρρυθμιστικής πολιτικής, αποτελεί εναλλακτική λύση για τον εκδημοκρατισμό του με την ενίσχυση της εφαρμογής συμμετοχικών μοντέλων στην οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης» (σελ. 3 του κειμένου της πρότασης).
Αυτό που παρατηρούμε είναι πως συγκεντρώνονται περισσότερες αρμοδιότητες στα όργανα σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων. Το κυριότερο όμως είναι πως υποβαθμίζεται ο ρόλος των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, των Υπευθύνων Σχολικών Δραστηριοτήτων και των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Αυτοί οι θεσμοί υπηρετούν εδώ και 25 χρόνια την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στα σχολεία μας με ιδιαίτερα αξιόλογα αποτελέσματα.
Εμείς ως WWF, συντασσόμαστε πλήρως με τις θέσεις και απόψεις που εκφράζει το κορυφαίο όργανο του χώρου, η Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕΕΚΠΕ). Οι θέσεις αυτές, αλλά και βασικές προτάσεις από τους Υπεύθυνους Αγωγής Υγείας, Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Πολιτιστικών Θεμάτων, κοινοποιήθηκαν στο Υπουργείο σε ανοιχτή επιστολή.
Είναι γεγονός ότι όσο επιτυχημένος και να είναι ένας θεσμός, δεν είναι δυνατό να μένει αμετάβλητος σε μια εποχή που όλα αλλάζουν. Ωστόσο, όπως διατυπώνεται και στην επιστολή, η μετάβαση πρέπει να γίνει ομαλά, με στόχο την υλοποίηση του οράματος για το Αειφόρο Σχολείο. Υπάρχει τεράστια εμπειρία από τους ανθρώπους που υπηρέτησαν για τόσα χρόνια την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.
Σε συνδυασμό, μάλιστα, με όλη την υποστηρικτική δομή, αποτελούν ένα σημαντικό κεφάλαιο που χρειάζεται να μελετηθεί σε βάθος. Οι υπεύθυνοι στις κατά τόπους Διευθύνσεις συντονίζουν προγράμματα στα σχολεία, προσφέρουν επιμόρφωση με τις πιο πρωτοποριακές μεθόδους, και μαζί με τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μαθαίνουν σε μικρούς και μεγάλους να βλέπουν, να παρατηρούν, να αλληλεπιδρούν και να αντιλαμβάνονται τη λειτουργία των οικοσυστημάτων έξω, στη φύση. Είναι πολύ σημαντικό να ληφθεί υπόψη αυτή τους η συνεισφορά πριν υποβιβαστεί ο ρόλος τους.
Το ζητούμενο είναι η μετάβαση προς ένα Αειφόρο Σχολείο. Όμως, τόσο το ανθρώπινο δυναμικό, όσο και η γεωγραφική εμβέλεια των νέων Κέντρων Αειφορίας δεν μπορούν να ανταποκριθούν εύκολα σε κάτι τέτοιο. Προκειμένου να εναρμονιστεί η έννοια της αειφορίας σε όλα τα σχολεία, προαπαιτείται η ουσιαστική σύνδεση όλων των προγραμμάτων που υλοποιούνται στα σχολεία (για το περιβάλλον, τον πολιτισμό, την υγεία κ.ο.κ.).
Παραθέτουμε, παρακάτω, τα σημεία της πρότασης που θεωρούμε πως χρειάζονται περαιτέρω σκέψη και διαβούλευση.
Απώλεια του τοπικού χαρακτήρα της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
«Με την Παιδαγωγική Αυτονομία των σχολικών μονάδων μεταφέρονται αρμοδιότητες ως προς τη λήψη αποφάσεων σε περιφερειακό επίπεδο και στο πλαίσιο αυτό:
α) προβλέπεται ο συντονισμός των δομών υποστήριξης με στόχο την αποτελεσματική οργάνωση της επιστημονικής-παιδαγωγικής καθοδήγησης των σχολικών μονάδων,
β) κάθε εκπαιδευτική περιφέρεια προσαρμόζει τις εκπαιδευτικές πολιτικές που εκπορεύονται από το ΥΠΠΕΘ στις ανάγκες και ιδιαιτερότητες των σχολικών της μονάδων» (σελ. 5 του κειμένου πρότασης).
Με αυτή τη ρύθμιση (Υπουργείο Παιδείας → Περιφέρεια → Σχολική μονάδα) χάνεται η τοπικότητα της συμβουλευτικής και πολιτικής χάραξης που κάλυπταν οι Υπεύθυνοι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (και Πολιτιστικών Θεμάτων- Αγωγής Υγείας) και οι Υπεύθυνοι Σχολικών Δραστηριοτήτων των κατά τόπους Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Γραφειοκρατία
Η στελέχωση και λειτουργία των Περιφερειακών Κέντρων Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕΚΕΣ) περιγράφεται ως εξής:
«Το ΠΕΚΕΣ στελεχώνεται από Περιφερειακούς Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου και Επιμόρφωσης, ανά κλάδο και ειδικότητα, με αυξημένα ακαδημαϊκά και διοικητικά προσόντα, οι οποίοι επιλέγονται από το Συμβούλιο Επιλογής. Με απόφαση του ιδίου Συμβουλίου Επιλογής ένας εκ των Περιφερειακών Συντονιστών ορίζεται Οργανωτικός Συντονιστής. Οι Οργανωτικοί Συντονιστές των ΠΕΚΕΣ έχουν άμεση επικοινωνία με το ΙΕΠ και το ΥΠΠΕΘ κατά περίπτωση» (σελ. 9 του κειμένου).
Θεωρούμε ότι ενισχύεται η γραφειοκρατία και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος καθυστερήσεων στη λήψη αποφάσεων, αν ακολουθείται μία παρόμοια διαδρομή (ΠΕΚΕΣ → Οργανωτικός Συντονιστής → ΥΠΠΕΠΘ → ΙΕΠ). Στην εξίσωση αυτή προστίθενται και τα ΚΕΣΥ (Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης) και τα ΚΕΑ (Κέντρα Εκπαίδευσης για την Αειφορία). Εδώ χρειάζεται να τονίσουμε ξανά τον κίνδυνο απώλειας του τοπικού χαρακτήρα της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης/Εκπαίδευσης για την Αειφορία.
Υποστελεχωμένα και υπερφορτωμένα ΚΕΑ
«Τα Κέντρα Εκπαίδευσης για την Αειφορία (ΚΕΑ) είναι η μετεξέλιξη των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) και σε αυτά ενσωματώνονται οι αρμοδιότητες των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών Θεμάτων και Σχολικών Δραστηριοτήτων. O ρόλος των ΚΕΑ διαφοροποιείται και η θεματολογία τους διευρύνεται, ώστε να αποτελέσει ένα ολοκληρωμένο διεπιστημονικό πεδίο με μεγαλύτερη έμφαση σε όλους κλάδους που σχετίζονται με την εκπαίδευση για την αειφορία.» (σελ. 13 του κειμένου της πρότασης).
Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να υποβαθμιστεί, ως θέμα, το περιβάλλον δεδομένου ότι τα ΚΕΑ: «(…) στελεχώνονται τουλάχιστον από δύο (2) εκπαιδευτικούς Δευτεροβάθμιας και δύο (2) Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, εκ των οποίων τουλάχιστον ένας (1) εξ αυτών να είναι κλάδου ΠΕ60 ή ΠΕ70. Επίσης, τουλάχιστον ένας εκ των ανωτέρω εκπαιδευτικών είναι ειδικότητας Πληροφορικής (ΠΕ19-20).»
Από τους πέντε εκπαιδευτικούς ο ένας είναι ειδικότητας Πληροφορικής. Απομένουν οι υπόλοιποι να διεκπεραιώσουν το διοικητικό έργο του ΚΕΑ και τα προγράμματα Περιβάλλοντος, Υγείας, και Πολιτισμού. Επομένως χάνεται, για αυτά τα κέντρα, ο αποκλειστικός προσανατολισμός στην επαφή με τη φύση και τα οικοσυστήματα και η κατανόηση της έννοιας της αειφορικής διαχείρισής τους. Τα ΚΕΑ, ήταν διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα, μακριά, συνήθως από τα αστικά κέντρα. Είχαν επομένως τον πολύ συγκεκριμένο ρόλο να παρέχουν βιωματική εμπειρία στο πεδίο. Τώρα, αναλαμβάνοντας να ενσωματώσουν τον ρόλο Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών Θεμάτων και Σχολικών Δραστηριοτήτων, θα καλούνται να καλύψουν μια ευρύτερη θεματολογία για ένα μεγάλο αριθμό σχολείων.
Το νέο σύστημα οφείλει να καλλιεργεί κριτικά και σφαιρικά σκεπτόμενους πολίτες που είναι ικανοί να αναλάβουν δράση σε τοπικό επίπεδο, αναλογιζόμενοι και τις παγκόσμιες εξελίξεις. Αυτό είναι το ζητούμενο και σίγουρα θα είχαμε δρόμο να διανύσουμε ώσπου να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, ακόμη και αν δεν άλλαζε τίποτα στις υφιστάμενες δομές. Αλλά τα βήματα πρέπει να είναι προς τα εμπρός και όχι προς τα πίσω.
Συντασσόμαστε, λοιπόν, με την πρόταση της ΠΕΕΚΠΕ για ουσιαστικό διάλογο με το Υπουργείο Παιδείας, έναν διάλογο που ξεκίνησε με καλές προθέσεις, συμμετείχαμε μάλιστα και εμείς επί του αείμνηστου Γιάννη Παντή ως Γενικού Γραμματέα στο Υπουργείο Παιδείας, αλλά φαίνεται πως έμεινε ημιτελής. Ας σημειωθεί ότι η διαβούλευση που ξεκίνησε στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας ήταν αδιαφανής καθώς τα σχόλια που υπέβαλλαν οι συμμετέχοντες δεν παρέμεναν φανερά στην ιστοσελίδα. (Η διαβούλευση φαίνεται ότι ήδη έκλεισε, καθώς η ιστοσελίδα αυτή είναι ανενεργή.)
