Δάση εναντίον όλων…Όλοι εναντίον των Δασών! Του Ορέστη Κολοκούρη
Οι καταστροφικές πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού αποκάλυψαν σε όλους πόσο απροετοιμαστη ήταν η πολιτεία για την αντιμετώπιση τους ιδιαίτερα στον τομέα την προληψης. Στη συνέχεια ο δημόσιος διάλογος μετακύλησε γρήγορα με βιαστικές συνεπαγωγες στο ζήτημα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και στην κλιματική κρίση, είτε για να προβληθεί η εναντίωση στην κυβερνητική πολιτική και σε έργα που σχεδιάζονται είτε για να δικαιολογηθούν οι εγκληματικές ευθύνες της κυβέρνησης. Και ενώ το ζήτημα της προστασίας και διαχείρισης της φύσης μόνο μπορεί να χάσει από αυτού του είδους τις απλουστευτικες προσεγγίσεις, εντύπωση προκαλεί ότι απουσιάζει από το δημόσιο διάλογο η πιο προφανής πτυχή του ζητηματος, δηλαδή η νομική κατοχύρωση των εκτάσεων με δασικό χαρακτήρα.
Το σύνταγμα της Ελλάδας, το 1974 προχώρησε με μια πρωτοποριακή λογική στην – σχεδόν – απολυτη προστασία τους με το άρθρο 24 και εξασφάλισε με το άρθρο 117 μια ακόμη μεγαλύτερη προστασία στις εκτάσεις που κηρυσσονται αναδασωτεες. Αυτή η λογική απόλυτης προστασίας ήρθε σε αντίθεση με μικρά ή μεγάλα συμφέροντα τις επόμενες δεκαετιες, με αποτέλεσμα – μεταξύ άλλων- να μη συμπληρωθει ποτε με το καλύτερο εργαλείο προστασίας των δασών, δηλαδή το δασολογιο, η σύνταξη του οποίου αποτελεί συνταγματική υποχρέωση. Παράλληλα μια σειρα δασοκτονοι και αντιπεριβαλλοντικοί νόμοι της τελευταίας δεκαετίας έχουν πετύχει με τη δικαιολογία του εθνικού συμφέροντος που προβλέπεται από το σύνταγμα την χαλάρωση της προστασίας του δασικού πλούτου για κάθε είδους “επενδυτικές ευκαιρίες” (εξορυκτικες, ενεργειακές, τουριστικές) κανονικά και με το νόμο, γεγονός εξάλλου που όσο σκανδαλώδες και καταστροφικό είναι για την προστασία του φυσικού μας πλούτου άλλο τόσο αθώοποιητικό είναι για την οποία σύνδεση με περιστατικά εμπρησμού.
Επίσης διαχρονικά τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα επιδίωξαν πολλές φορές να αναθεωρήσουν το άρθρο 24 του Συντάγματος, τα τελευταία 20 χρόνια, βρίσκοντας πάντα το οικολογικό κίνημα απέναντί τους. Η σημερινή κυβέρνηση, που ήρθε έχοντας προβάλει ως πολιτικό αίτημα την αναθεώρηση του άρθρου 24 εκ νέου, προχώρησε στη συνέχεια με τον περίφημο περιβαλλοντοκτονο νόμο (4685/20) Χατζηδάκη μια σειρά νομικές ρυθμίσεις ενάντια στην νομική προστασία των δασων (Άρθρα 48 έως 55) με στοχο τον εύκολο αποχαρακτηρισμό εκτάσεων από τους δασικούς χάρτες (επιτροπές αμφισβητήσεων με πλειοψηφία ιδιωτες μη ειδικούς στα δασικά, οριζοντια εξαίρεση από τους δασικούς χάρτες περιοχών που είχαν παράνομες και/ή παρατυπες πράξεις αποχαρακτηρισμου της διοικησης, διαδικασία νομιμοποίησης των οικιστικων πυκνωσεων ενώ είχαν ήδη κριθεί αντισυνταγματικες, αναστολή κατεδαφίσεων για 30 χρονια αυθαιρέτων με τελεσιδικες αποφάσεις δικαστηρίων για την κατεδάφιση τους κλπ.). Η ανάρτηση των δασικών χαρτών λίγους μήνες μετά έκανε φανερό το βαθμό ανικανότητας της κυβέρνησης αφού σε αντίθεση με την πολιτική της βούληση, δεν στάθηκε ικανό να αναμορφωθούν οι δασικοί χάρτες εντάσσοντας όλες αυτές τις παράνομες νομιμοποιήσεις, ενώ ο οριζόντιος τρόπος αντιμετώπισης του ζητήματος την έφερε αντιμέτωπη με τις ριζικές αλλαγές στην ύπαιθρο των τελευταίων 70 ετών. Αποτέλεσμα ήταν οι μαζικές αντιδράσεις στις οποίες απάντησε με το μόνο τρόπο που θα μπορούσε να απαντήσει, περαιτέρω οριζόντιες αφαιρέσεις δασικών περιοχων, περιορισμό των αρμοδίων υπηρεσιών από τη δυνατότητα προσφυγής υπέρ του δημοσίου κοκ, ενώ έθεσε υπό αμφισβήτηση και τους ήδη κυρωμενους δασικούς χάρτες. Με αυτό το νέο πακέτο αντιδασικων ρυθμίσεων υπέρ πάσης φύσεως ιδιοκτητών, έδωσε ένα σαφές πολιτικό μήνυμα ότι τα δάση δεν προστατεύονται νομικά ούτε από μικροσυμφεροντα, οπλιζοντας ενδεχομένως τα χέρια πιθανών εμπρηστών ιδιαίτερα σε περιοχές όπου υπάρχουν ήδη κυρωμενοι δασικοί χάρτες (δυτικη Αττική), κουλτούρα δασικών πυρκαγιών για βόσκηση, και μεγάλο ποσοστό ιδιωτικών δασών.
Και ενώ ο δασικός πλούτος απειλείται από ένα κράτος που δεν βρίσκει οικονομική χρησιμότητα για να τα προστατεύσει και μεγαλα και μικρά συμφέροντα βρίσκουν πεδίο κερδοσκοπίας και/η οικειοποίησης τους, ένα αναπτυσσόμενο μεταοικολογικό κίνημα με εμμονικη στοχοπροσήλωση μονοθεματικα στα ενεργειακά θέματα και αδυναμία να αντιληφθούν την πολυπλοκότητα των ζητημάτων διαχείρισης της φύσης στρεβλωνουν τη συζήτηση προχωρώντας σε μια προπαγανδιστικη εκστρατεία ανάδειξης ενόχων ενώ ταυτόχρονα τμήματα του συντάσσονται με συμφέροντα που εναντιώνονται στην ολοκλήρωση των δασικών χαρτών για τους δικούς τους (ωφελιμιστικούς λόγους) προτασσοντας το στρεβλο σύνθημα “πίσω από τους δασικούς χάρτες βρίσκεται το κράτος των επενδυτών”.
Είναι γεγονός ότι δασικές πυρκαγιές αποτελούσαν πάντοτε γεγονότα που οδηγούσαν σε μια σύντομη αφύπνιση της κοινής γνώμης σχετικά με την ανάγκη της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτό ήταν άσχετο με τις αιτίες- εξάλλου και τότε και τώρα ήταν διαδεδομένη η πεποίθηση ότι πυρκαγιά = κακόβουλος εμπρησμός. Το οικολογικό κίνημα το αξιοποίησε στο παρελθόν γι αυτό το λόγο, όπως εξάλλου όλες τις καταστροφές ανάλογου μεγέθους (Τσερνομπιλ- Φουκοσίμα- azf/ Τουλούζη) χωρίς να προκαλούνται διαφωνίες για το γιατί και το πως. Σήμερα το “κίνημα κατά των ανεμογεννητριών” κάνει το ίδιο με μια απλοποιημένη μορφή, δηλαδή δασικές πυρκαγιές = επιχειρηματικά συμφέροντα αναγωγή που ταιριάζει και στην αφήγηση που έχει αναπτυχθεί ενάντια στα μεγάλα συμφέροντα που βρίσκονται “πίσω από όλα”. Το πρόβλημα είναι κάπου εδώ, το 2007-2009 που αναπτύχθηκε το πανελλαδικό κίνημα για την υπεράσπιση των δασών (πάρνηθα, πελοπόννησος, πεντέλη) το πολιτικό αίτημα που προέκυψε ήταν γενικό “προστατεύστε το δάσος” ενώ σήμερα πιο ειδικό “κάτω οι επενδύσεις στο δάσος” κάτι που περιορίζει τη συζήτηση και εκλαμβάνεται από πολλούς ειδικούς στη διαχείριση του περιβάλλοντος ως μπάλα στην εξέδρα, καθώς αγνοούνται μια σειρά λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε τέτοιας έκτασης φυσικές καταστροφές όπως οι διάχυτες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, η εγκατάλειψη των δασών και η πλημμελής δασοπροστασία, η κλιματική αλλαγή που κάνει συχνό το φαινόμενο και ήταν και η συνταγή καταστροφής το 2007 και σήμερα δηλαδή το τρίπτυχο βροχές- ξηρασία- άνεμος.
Όμως θα ήταν λάθος να αγνοήσουμε ορισμένες ουσιαστικές αλλαγές που έγιναν την περασμένη δεκαετία και τροφοδοτήσαν – δικαιολογημενα- αυτό το σύνθημα. Μιλάμε για τα κατ εξαίρεση χωροταξικά, την χαλάρωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και ειδικότερα της δασικής νομοθεσίας και της νομοθεσίας για τις προστατευόμενες περιοχές, καθώς και την ανάπτυξη σειράς επενδύσεων εξόρυξης, ενέργειας και τουριστικών υποδομών εντός των δασών και δασικών εκτάσεων. Αλλαγές που πρέπει να διεκδικήσουμε να ανατραπούν.
Ένα είναι το – δυσάρεστο- συμπέρασμα το ζήτημα των δασικών πυρκαγιών αντί να ενώνει τον κόσμο που ασχολείται με την περιβαλλοντική προστασία, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε πριν 10 χρόνια… το χωρίζει. Φοβάμαι ότι έχουμε μια επιβεβαίωση του παλιού καλού ρητού του Κ. Μαρξ “η ιστορία επαναλλαμβάνεται…μονάχα ως φάρσα.” Δεδομένου δε ότι φαίνεται ότι επικρατούν οι αιτιάσεις και η στρατηγική αυτου του μεταοικολογικού κίνηματος που κυριαρχοντας στο δημόσιο διάλογο η οικολογική ευαισθησία, μας θυμίζοει τον Άντονυ Κουιν στο Βαραβα, που αφού αρνήθηκε πολλές φορές τον Χριστό στο τέλος της ταινίας επιχειρεί να συμβάλλει στον εμπρησμό της Ρώμης γιατί απλά άκουσε ότι τη φωτιά τη βάζουν οι χριστιανοί!
Την ίδια στιγμή, πάνω στις στάχτες 1,5 εκ. στρεμματών η κυβέρνηση ανοίγει ανενόχλητη την πλατφόρμα δηλώσεων αυθαιρέτων όπου “Δικαίωμα για να υποβάλουν αίτηση έχουν και όσοι ενδιαφερόμενοι έχουν υποβάλει αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος του δασικού χάρτη, αντιρρήσεις, αίτηση ακυρώσεως ή οποιοδήποτε άλλο διοικητικό ή ένδικο βοήθημα, με το οποίο αμφισβητούν ότι η ιδιοκτησία τους έχει δασικό χαρακτήρα.”
Ορέστης Κολοκούρης,
Γεωγράφος – Περιβαλλοντολόγος
