Ανάλυση
του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΥΡΗ
Τέσσερις μήνες μετά τις ευρωεκλογές και ως συνέπεια: 1) της (αυτοτελούς) δυναμικής του εκλογικού αποτελέσματος, 2) της γενικευμένης αποδοκιμασίας της εφαρμοζόμενης φορολογικής πολιτικής και 3) των πολλαπλών αστοχιών της κυβερνητικής προπαγάνδας, αναπτύσσεται ένα ισχυρό εκλογικό ρεύμα υπέρ του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η σημαντική εκλογική άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ, +5% σε σύγκριση με τον περασμένο Ιούλιο, έχει φέρει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε επίπεδα εκλογικής επιρροής της τάξης του 36%, που αντιστοιχούν σε 146 κοινοβουλευτικές έδρες (Με κάτω όριο της εκτίμησης 142 έδρες και άνω τις 150) .
Η δυναμική του αποτελέσματος των ευρωεκλογών
Το καλοκαίρι του 2009, η απόφαση του Κ.Καραμανλή να αποφύγει την ταυτόχρονη με τις ευρωεκλογές διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών αποδείχθηκε, εκ των υστέρων, σοβαρό πολιτικό σφάλμα. Η ΝΔ έχασε τις ευρωεκλογές του Ιουνίου με διαφορά 4,35%. Μόλις 4 μήνες μετά, τον Οκτώβριο του 2009, η αντικυβερνητική δυσαρέσκεια είχε μετατραπεί σε εκλογική χιονοστιβάδα, η οποία οδήγησε το ΠΑΣΟΚ σε εκλογικό θρίαμβο και το κυβερνητικό κόμμα σε συντριβή. Η μικρή διαφορά των ευρωεκλογών εκτοξεύθηκε στις βουλευτικές, σε 10,5% (43,9%-33,5%).
Την περασμένη άνοιξη, με τη χειραγώγηση (μεταφορά) της ημερομηνίας των εκλογών, την ταυτόχρονη διεξαγωγή των τοπικών εκλογών με τις ευρωεκλογές, αλλά και τα πολυάριθμα μέτρα που συρρικνώνουν και παρεμποδίζουν την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος, ενισχύοντας στην πραγματικότητα την αποχή, η κυβέρνηση πέτυχε το «φιλτράρισμα του εκλογικού σώματος» και την μερική «απόσβεση» της κοινωνικής δυσαρέσκειας, που υπό κανονικές συνθήκες θα είχε εκδηλωθεί σφοδρότερα.
Ωστόσο, στις πρόσφατες ευρωεκλογές, δεν αποφεύχθηκε τελικά ο κοινωνικός καταποντισμός της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ (έχασαν αθροιστικά 828.000 ψήφους). Γεγονός που ανέδειξε τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα, με διαφορά 3,85%. Η αξιωματική αντιπολίτευση, εξαιτίας και του φαινομένου της «ψήφου τακτικής» που υπήρξε («ψηφίζω ανεξάρτητα από ιδεολογικές προτιμήσεις αυτόν που μπορεί να βλάψει περισσότερο τον κύριο αντίπαλό μου»), κέρδισε επιπλέον την περιφέρεια Αττικής, στην οποία διαβιεί το 1/3 του πληθυσμού της χώρας.
Αναλογίες με 2009
Το εκλογικό σώμα διαπίστωσε με βάση πλέον την ίδια την πραγματικότητα και όχι τις δημοσκοπήσεις (που επηρεάζουν σαφώς περισσότερο τους πολιτικούς και τους δημοσιογράφους), ότι η αντιπολίτευση κερδίζει και η κυβέρνηση χάνει. Το φαινόμενο είναι γνωστό στην ιστορική έρευνα των εκλογών και απολύτως συμβατό με τα ελληνικά δεδομένα. Μια θεαματική ανατροπή του συσχετισμού κομματικών δυνάμεων, που πιστοποιείται σε κάποια ενδιάμεση εκλογική αναμέτρηση, λειτουργεί εν συνεχεία πολλαπλασιαστικά υπέρ του νικητή (bandwagoneffect). Είναι επομένως πολύ λογικό, κατ’ αναλογία με το 2009, να έχει λειτουργήσει υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ η δυναμική του εκλογικού αποτελέσματος των ευρωεκλογών και η διαφορά (η «ψαλίδα») να έχει διευρυνθεί, πράγματι, στο διψήφιο ποσοστό 11%, που καταγράφεται στη μέτρηση του Σεπτεμβρίου.
Θα πρέπει, ωστόσο, να τονιστεί για άλλη μια φορά, ότι το προβάδισμα του πρώτου κόμματος έχει μεν ιδιαίτερη σημασία για τις πολιτικές εντυπώσεις, αλλά καμιά για τον αριθμό των εδρών που λαμβάνει. Και τούτο, διότι, λόγω του ισχύοντος εκλογικού νόμου, το 1ο κόμμα λαμβάνει το bonusτων 50 εδρών, ακόμη και αν προηγείται με μια ψήφο. Αντιθέτως, σημασία έχει μόνον το ποσοστό που λαμβάνει το 1ο κόμμα, σε συνδυασμό με το ποσοστό των «λοιπών κομμάτων», που δεν υπερβαίνουν το κατώφλι του 3%. Όπως διακρίνεται εμφανώς στον πίνακα 1, το απαιτούμενο ποσοστό για την αυτοδυναμία του 1ου κόμματος είναι άμεσα συναρτημένο με το βαθμό του κομματικού κατακερματισμού.
Πίνακας 1: Απαιτούμενο ποσοστό για την αυτοδυναμία του 1ου κόμματος , ανάλογα με το αθροιστικό ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων.
Τα χαρακτηριστικά του ρεύματος
Σήμερα, το ισχυρό εκλογικό ρεύμα προς την αξιωματική αντιπολίτευση εμφανίζεται πολυσυλλεκτικό.
1) Ο ΣΥΡΙΖΑ κατορθώνει να συσπειρώσει και να απορροφήσει πλέον σημαντικό τμήμα της αντιμνημονιακής ψήφου, που το 2012 είχε εκφραστεί σε άλλους κομματικούς σχηματισμούς. Ένα τμήμα αυτού του εκλογικού σώματος, προσέγγισε τον ΣΥΡΙΖΑ μετά τις πρώτες εκλογές του Μαΐου 2012, αλλά απομακρύνθηκε από αυτόν στις δεύτερες του Ιουνίου, λόγω της ασφυκτικής πίεσης που δέχθηκε και της προπαγάνδας εναντίον του. Παράλληλα, ψηφοφόροι, οι οποίοι στη μετεκλογική διετία 2012-2014 και μέχρι τις Ευρωεκλογές, συνέχισαν να διατηρούν επιφυλάξεις για την κυβερνητική ικανότητα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δείχνουν σήμερα να τις υπερβαίνουν.
Η συσπείρωση της αντιμνημονιακής ψήφου στο ΣΥΡΙΖΑ καθίσταται εφικτή, αφενός λόγω της περιχαράκωσης των ΑΝΕΛ, που η ΝΔ δεν κατάφερε να «διαλύσει» στις Ευρωεκλογές και αφετέρου, λόγω του «αποκεφαλισμού» της Χρυσής Αυγής. Το σημερινό ποσοστό των ΑΝΕΛ, το οποίο υπολογίζεται σε 4% (έναντι 3,5% στις Ε2014 και 7,5% στις Β2012-Ι) έχει μεν συρρικνωθεί, αλλά υποδηλώνει σταθεροποίηση, ενώ το μειούμενο εκλογικό σώμα της Χρυσής Αυγής παραμένει στο 7,5% (έναντι 9,4% στις Ε2014 και 6,9% στις Β2012-Ι). Με βάση το αθροιστικό αρχείο των μετεκλογικών ερευνών της PublicIssue(που λόγω μεγέθους παρέχει περισσότερο ασφαλείς ενδείξεις), προκύπτει ότι οι διαρροές των ΑΝΕΛ προς τον ΣΥΡΙΖΑ αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 26% της επιρροής του 2012, δηλαδή περίπου 2 μονάδες του εκλογικού σώματος και της Χρυσής Αυγής σχεδόν 12%, δηλαδή λιγότερο από 1 μονάδα.
2) Λόγω της ανοικτής κρίσης των κομματικών σχηματισμών της Κεντροαριστεράς (ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ), στρέφεται προς τον ΣΥΡΙΖΑ και ένα διόλου ευκαταφρόνητο τμήμα της εκλογικής βάσης των δύο κομμάτων. Πρόκειται για εκλογείς στους οποίους τα αντιδεξιά αντανακλαστικά υπερισχύουν της συντηρητικοποίησης ή της υπόκλισης στα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα. Αυτοί οι ψηφοφόροι, οι οποίοι δεν φαίνεται να συγκινούνται ούτε από την πρόταση κεντρώας «αποπολιτικοποίησης» που εκπροσωπεί το ΠΟΤΑΜΙ, αντιπροσωπεύουν το 28% της επιρροής της ΔΗΜΑΡ το 2012 και το 27% της αντίστοιχης επιρροής του ΠΑΣΟΚ (αθροιστικά, περίπου 5 μονάδες του εκλογικού σώματος).
3) Η μαζική αντικυβερνητική ψήφος που εκδηλώνεται οφείλεται, για πρώτη φορά σε αυτήν την έκταση, και σε διαπαραταξιακή μετατόπιση. Οι διαρροές της ΝΔ προς τον ΣΥΡΙΖΑ αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 14% της επιρροής της ΝΔ το 2012, δηλαδή περίπου 4 μονάδες του εκλογικού σώματος.
Εξυπακούεται ότι οι εισροές του ΣΥΡΙΖΑ περιορίζονται από διαρροές προς τα άλλα κόμματα, όπως πχ. το ΠΟΤΑΜΙ και το ΚΚΕ (αθροιστικά 5% των ψηφοφόρων του 2012).
Ενφιάπολις… ή η κοινωνική απομόνωση της ΝΔ
Για να εκτιμηθούν ορθά οι προοπτικές της σημερινής πολιτικής σκηνής, θα πρέπει να συνδυαστεί η δυναμική του εκλογικού αποτελέσματος των ευρωεκλογών, που εξηγεί την μετεκλογική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, με τη διατήρηση των βαθύτατων ρωγμών που έχει υποστεί η κοινωνική υποστήριξη της ΝΔ στην μνημονιακή τετραετία και την κοινωνική απομόνωση στην οποία έχει περιέλθει.
Η αναδιανομή περιουσιών και η συγκεντροποίηση της ακίνητης ιδιοκτησίας, που προωθείται με την μνημονιακή φορολογική πολιτική, έχει φέρει τα κόμματα της συγκυβέρνησης σε ρήξη, όχι μόνον με τα λαϊκά ή τα μεσαία στρώματα, αλλά ακόμη και με τμήματα των ανώτερων, ακόμη και αστικών στρωμάτων. Η «βουβή» δεξιά διαμαρτυρία που εκδηλώθηκε ανοικτά στις ευρωεκλογές και η οποία δεν είχε ανιχνευθεί στις δημοσκοπήσεις, σε όλη της την έκταση, οφείλεται σε αυτό ακριβώς.
Μετά τον ΕΝΦΙΑ, είναι πολύ πιθανό ότι η διάρρηξη των σχέσεων εκπροσώπησής της πέρασε το σημείο μη-επιστροφής. Η κοινωνική και εκλογική διάσπαση της Δεξιάς και της ΝΔ που προκάλεσε το Μνημόνιο παραμένει στρατηγικού χαρακτήρα. Στις ευρωεκλογές, οι πολιτικοί σχηματισμοί στα δεξιά της ΝΔ (ΧΑ, ΑΝΕΛ, ΛΑΟΣ, κλπ) συγκέντρωσαν ποσοστό 17%. Ο κατακερματισμός διατηρήθηκε, η δε κοινωνική της απομόνωση εμφανίζεται ασφυκτική. Είναι χαρακτηριστικό, ότι σήμερα, η εκλογική βάση της ΝΔ αποτελείται κατά 51% από συνταξιούχους και κατά 11% από νοικοκυρές.
Η επιστράτευση της ναζιστικής ιδεολογίας, του μετεμφυλιακού αντικομμουνισμού και του εθνικισμού δεν έχουν καταφέρει να εξουδετερώσουν την αντιμνημονιακή ιδεολογία που αναπτύχθηκε στο 1/2 της παραδοσιακής εκλογικής βάσης της συντηρητικής παράταξης. Η ανασύνθεση μιας νέας δεξιάς ιδεολογίας, με βάση την θρησκεία και τον ανερχόμενο αντι-ισλαμικό άξονα, στην προοπτική μιας «χριστιανοδημοκρατίας του 21ου αιώνα» αποτελεί εγχείρημα που είναι δυνατόν να κριθεί μόνον μακροπρόθεσμα και δεν λύνει τα προβλήματα του επόμενου εξαμήνου. Σαράντα χρόνια μετά την ίδρυσή της, φαίνεται ότι και η ΝΔ βαδίζει σήμερα, με καθυστέρηση δύο ετών, στα χνάρια του ΠΑΣΟΚ.
Δημοσιεύθηκε στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ (29/9/2014)
