Του Γιώργου Τσιάρα
Από: efsyn.gr
Θυμάμαι σαν τώρα την πρώτη φορά που είδα τον Φιντέλ να μιλά στην κουβανέζικη τηλεόραση. Ηταν Ιούλιος του 2000, η Αβάνα ήταν γεμάτη κάθιδρους ξένους τουρίστες, σαν και του λόγου μου, κι εγώ δεν ήξερα ακόμα καλά τα ισπανικά, ζοριζόμουν με την τραγουδιστή κουβανική διάλεκτο, που απέχει παρασάγγας από τα όλο «θου» και «θου» καστιγιάνικα της Μαδρίτης, κι ακόμη περισσότερο με δυσκόλευε η μακρόσυρτη, στομφώδης, αλλά ρέουσα σαν νεράκι εκφορά του «κομαντάντε εν χέφε».
Ηταν ήδη γερασμένος, με κάτασπρα γένια, κουρασμένος από σαράντα χρόνια απόλυτης σχεδόν εξουσίας, αλλά δεν μπορούσα να ξεκολλήσω τα μάτια και τ’ αυτιά μου από την εξίσου γέρικη, ασπρόμαυρη, σοβιετικής κατασκευής τηλεόραση. Τι ρήτορας!
Για πάνω από δύο ώρες -για τα δικά του μέτρα, πολύ λίγο- μιλούσε στον λαό του ο «Λίδερ Μάξιμο», εκτός κειμένου, ως συνήθως.
Ηταν, θυμάμαι, 26 Ιουλίου, η επέτειος από την αποτυχημένη έφοδο στον στρατώνα της Μονκάδα, που έριξε τον σπόρο για τα κατοπινά ανδραγαθήματα των «μπαρμπούδος» και τον θρίαμβο της επανάστασης το 1959 – και ο Κάστρο βρήκε ευκαιρία να επιτεθεί ξανά στις ΗΠΑ του Κλίντον, να «τα χώσει» για το στραγγαλιστικό εμπάργκο και τον «φρέσκο» ακόμα τότε αμερικανικό νόμο Χελμς-Μπάρτον, που έσφιγγε ακόμη περισσότερο τον βρόχο στον λαιμό των Κουβανών.
Τον άκουγε η συνταξιούχος σπιτονοικοκυρά μου, η γλυκύτατη κυρία Νίλντα, και όλο κι άναβε:
Ο άντρας της, ήρωας κι αυτός της επανάστασης, που παράτησε τις σπουδές του στις ΗΠΑ για να πολεμήσει τον Μπατίστα, αργοπέθαινε δίπλα της, γιατί η «δημοκρατική» Αμερική απαγόρευε την εξαγωγή στην Κούβα ενός φαρμάκου της Pfizer, που θα μπορούσε να παρατείνει τη ζωή του.
Εφυγε, τελικά, μετά δύο χρόνια, όπως έζησε – όρθιος, χωρίς παράπονα και περιττές γκρίνιες.
Μια ερωτική σχέση
Τότε μόνο, εκεί στο ξεφτισμένο νεοκλασικό της συνοικίας Κόλι, μπροστά στην τηλεόραση με τα κυριλλικά γράμματα, άρχισα να καταλαβαίνω για πρώτη φορά πόσο δυνατός ήταν ο δεσμός αυτού του μεγάλου επαναστάτη με τον βασανισμένο λαό του, πόσο ερωτική, εν τέλει, ήταν η σχέση με τους πολλαπλά καταπιεσμένους, αλλά περήφανους και απροσκύνητους υπηκόους του.
Αλλά και πόσο το εμπάργκο των Αμερικανών, που σχεδιάστηκε ήδη από το 1960 για να τον ρίξει, γύρισε τελικά μπούμερανγκ για τους σχεδιαστές του, ατσαλώνοντας το (ολοένα και πιο αυταρχικό) καθεστώς και λειτουργώντας σαν ασπίδα για όλα τα στραβά της κουρασμένης επανάστασης.
Και ήταν πολλά τα στραβά: Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και το κόψιμο του ομφάλιου λώρου που κρατούσε ζωντανή την Κούβα, το νησί πέρασε την periodo especial, την «ειδική περίοδο», μια δεκαετία σχεδόν μαύρης φτώχειας και πραγματικής πείνας – αναγκάζοντας τελικά τον Κάστρο να βάλει νερό στο ρούμι του και να επιτρέψει το σταδιακό «άνοιγμα» της χώρας στον τουρισμό και τα ξένα επενδυτικά κεφάλαια.
Ενα «άνοιγμα» στα ξένα δολάρια, τα «φούλας» στην αργκό, που φυσικά δεν ήρθαν μόνα τους: μαζί τους ήρθε στο νησί η ανισότητα μεταξύ των όσων είχαν δολάρια και όσων είχαν μόνο πέσος, τα πάσης φύσεως λαθρεμπόρια και «νταραβέρια», η πορνεία, τα ναρκωτικά, η μαύρη αγορά, η εκτεταμένη διαφθορά των μεσαίων στελεχών της κομματικής γραφειοκρατίας…
«Θα νικήσουμε!»
Ο Φιντέλ τα ήξερε όλα αυτά, όπως ήξερε πως με τα ανοίγματα στους Δυτικούς, το «τζίνι» του καπιταλισμού και της ταξικής ανισότητας είχε βγει οριστικά από το μπουκάλι και δεν θα ξανάμπαινε ποτέ.
Αλλά δεν το έβαλε κάτω, ούτε έχασε ποτέ πραγματικά την αγάπη του λαού του, όπως συνέβη με τόσους και τόσους ηγέτες πριν από αυτόν.
«Σομπρεβιβίμος εν λας ναρίσες δελ ιμπέριο», συνήθιζε να λέει – «Επιζήσαμε, μέσα στα ρουθούνια της αυτοκρατορίας». «Θα νικήσουμε!», τους έλεγε – και αυτοί τον πίστευαν, γιατί ήταν το σύμβολο για όλα όσα πέτυχαν, γιατί ήταν ώς το τέλος ένας από αυτούς.
«Εγώ δεν είμαι κομμουνιστής», μου έλεγε το φιλαράκι μου ο Βικτόρ, ένας πιτσιρικάς πρώην παλαιστής, «χωμένος» ώς τα μπούνια στο κοντραμπάντο, «αλλά είμαι “φιντελίστα” ώς το μεδούλι»!
Γνώρισα πολλούς σαν κι αυτόν τα επόμενα χρόνια, στα διαδοχικά ταξίδια μου στη Μεγαλόνησο της Επανάστασης, που άλλαζε μπροστά στα μάτια μου – παιδιά που άκουγαν χιπ χοπ, φορούσαν αμερικανικά ρούχα, ονειρεύονταν μια αλλιώτικη, πιο ελεύθερη ζωή, με ταξίδια και ίντερνετ και κινητά τηλέφωνα και καλοπληρωμένες δουλειές, αλλά ταυτόχρονα ένιωθαν περήφανα για τον τόπο τους και τον λαό τους, και θα πολεμούσαν ξανά για την ανεξαρτησία του, αν χρειαζόταν.
Οταν, βέβαια, τους ρωτούσα «τι θα γίνει όταν πεθάνει ο Φιντέλ;», όλοι τα μασούσαν, όλοι μου έλεγαν «θα δούμε»…
Και τώρα ο Κάστρο, ο «Ελ Σιντ» της επανάστασης, πέθανε – λίγες μέρες μετά την εκλογή στο τιμόνι των ΗΠΑ του ακροδεξιού Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει ορκιστεί να καταργήσει τα διστακτικά βήματα συνεννόησης με την Κούβα που επιχείρησε ο Ομπάμα.
Και πέθανε, νομίζω, πικραμένος, όχι τόσο για την έλευση του Τραμπ όσο για τη διαδοχική κατάρρευση μιας ολόκληρης σειράς από αριστερές κυβερνήσεις στη Λατινική Αμερική, που αφήνει ξανά την Κούβα πάντερμη απέναντι στις επιθέσεις -και τα δολάρια- του μεγάλου γείτονά της.
Ειδικά ο πρόωρος θάνατος του καλύτερου «μαθητή του», του Βενεζουελάνου ηγέτη Ούγκο Τσάβες, υπήρξε βαρύτατο πλήγμα για τον Φιντέλ, που είχε πιστέψει πως είχε βρει στο πρόσωπό του τον ιδανικό συνεχιστή της πολιτικής του, τον νέο κληρονόμο του Μπολίβαρ και του Χοσέ Μαρτί.
Πόσο, όμως, να αντέξει κι αυτός; Δέκα χρόνια τώρα ακροβατούσε μεταξύ ζωής και θανάτου, κλέβοντας μήνες και χρόνια από τον Χάρο. Τώρα, έφυγε – και ο κόσμος μας δεν θα είναι πια ο ίδιος.
Αντιός, κομαντάντε.
«Σομπρεβιβίμος εν λας ναρίσες δελ ιμπέριο», συνήθιζε να λέει – «Επιζήσαμε, μέσα στα ρουθούνια της αυτοκρατορίας». «Θα νικήσουμε!», τους έλεγε – και αυτοί τον πίστευαν, γιατί ήταν το σύμβολο για όλα όσα πέτυχαν, γιατί ήταν ώς το τέλος ένας από αυτούς.
