Το σκοτάδι και ο ψυχρότερος καιρός φέρνουν μαζί τους και πιο μελαγχολικά συναισθήματα. Τι είναι, τελικά, αυτό που κάνει τους ανθρώπους πιο ευαίσθητους στην εποχική συναισθηματική διαταραχή και ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι αντιμετώπισης;
Πολλοί από εμάς, με την αλλαγή της θερινής ώρας σε χειμερινή, μπορεί να νιώθουμε πιο μελαγχολικοί. Αυτό το αίσθημα μπορεί να γίνει αισθητό ως έλλειψη ενέργειας, μειωμένη ευχαρίστηση για δραστηριότητες και ανάγκη για περισσότερο ύπνο από το κανονικό. Για περίπου 6% του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου και μεταξύ 2-8% σε άλλες χώρες όπως ο Καναδάς, η Δανία και η Σουηδία, τα συμπτώματα αυτά είναι τόσο σοβαρά ώστε οι άνθρωποι δεν μπορούν να εργαστούν ή να λειτουργήσουν κανονικά. Υποφέρουν από μια ιδιαίτερη μορφή κατάθλιψης, που προκαλείται από τις αλλαγές στις εποχές, η οποία ονομάζεται εποχική συναισθηματική διαταραχή.
Εκτός από τα καταθλιπτικά επεισόδια, η εποχική συναισθηματική διαταραχή χαρακτηρίζεται από διάφορα συμπτώματα, όπως χρόνια υπνηλία και ακραία όρεξη για υδατάνθρακες που οδηγεί σε αύξηση βάρους. Επειδή είναι αντίθετη από την καταθλιπτική διαταραχή, όπου οι ασθενείς υποφέρουν από διαταραγμένο ύπνο και απώλεια όρεξης, η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή έχει μερικές φορές χαρακτηριστεί λανθασμένα ως μια “ελαφρύτερη” εκδοχή της κατάθλιψης, αλλά στην πραγματικότητα είναι απλά μια διαφορετική εκδοχή της ίδιας ασθένειας.
“Οι άνθρωποι που πάσχουν πραγματικά από την εποχική συναισθηματική διαταραχή είναι εξίσου ασθενείς, όπως εκείνοι με καταθλιπτική διαταραχή”, λέει η Brenda McMahon, ερευνήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. «Θα έχουν μη εποχιακά καταθλιπτικά επεισόδια, αλλά η εποχιακή έξαρση είναι η πιο κοινή.”
Μια θεωρία για την ύπαρξη της συγκεκριμένης διαταραχής σχετίζεται με την εξέλιξη των ειδών. Περίπου το 80% των ανθρώπων που πάσχουν είναι γυναίκες, ιδιαίτερα εκείνες που βρίσκονται στην πρώιμη ενηλικίωση. Στις ηλικιωμένες γυναίκες, το συναίσθημα της εποχιακής κατάθλιψης μειώνεται σημαντικά και ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό το μοτίβο συνδέεται με τους κύκλους συμπεριφοράς των προγόνων μας.
“Επειδή επηρεάζει τόσο μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού σε μια ήπια έως μέτρια μορφή, πολλοί επιστήμονες που ασχολούνται με αυτό τον τομέα πιστεύουν ότι η εποχική συναισθηματική διαταραχή είναι ένα υπόλοιπο από το παρελθόν μας, που σχετίζεται με τη διατήρηση της ενέργειας”, λέει ο Robert Levitan, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.
«Πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια, κατά την εποχή των παγετώνων, αυτή η βιολογική τάση επιβράδυνσης του οργανισμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα ήταν χρήσιμη, ειδικά για τις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, επειδή η εγκυμοσύνη χρειάζεται πολλή ενέργεια. Αλλά τώρα ζούμε σε μια 24ωρη κοινωνία, που μας αναγκάζει να είμαστε ενεργοί όλη την ώρα, γεγονός ενοχλητικό”.
Υπάρχει μια σειρά βιολογικών συστημάτων που πιστεύεται ότι εμπλέκονται, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τα κύρια συστήματα νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, οι οποίοι συνδέονται με το κίνητρο, την ενέργεια και την οργάνωση των 24ωρων κιρκαδιανών ρυθμών μας.
“Γνωρίζουμε ότι η ντοπαμίνη και η νορεπινεφρίνη παίζουν κρίσιμο ρόλο όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο ξυπνούμε το πρωί και πώς ενεργοποιούμε τον εγκέφαλο”, λέει ο Levitan. Μία συγκεκριμένη ορμόνη, η μελατονίνη, η οποία ελέγχει τους κύκλους ύπνου και αφύπνισης, θεωρείται ότι βρίσκεται σε “καθυστερημένη φάση” στα άτομα με σοβαρή εποχιακή κατάθλιψη, που σημαίνει ότι εκκρίνεται σε λάθος στιγμές της ημέρας.
Ένα άλλο σύστημα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος σχετίζεται με τη σεροτονίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που ρυθμίζει το άγχος, την ευτυχία και τη διάθεση. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι το σύστημα σεροτονίνης μπορεί να διαμορφώνεται απευθείας σε σχέση με το φως. Το φυσικό φως του ήλιου εκπέμπεται σε διάφορα μήκη κύματος και είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε φως στο μπλε άκρο του φάσματος. Όταν τα κύτταρα στον αμφιβληστροειδή, στο πίσω μέρος του ματιού μας, νιώσουν αυτό το μπλε φως, μεταδίδουν ένα σήμα σε ένα μικρό κόμβο στον εγκέφαλο που ονομάζεται υπερχιασματικός πυρήνας, ο οποίος ενσωματώνει διαφορετικές αισθητικές εισόδους, ελέγχει τους κιρκαδικούς ρυθμούς μας και συνδέεται με έναν άλλο κόμβο ο οποίος ονομάζεται πυρήνας της ραφής, που αποτελεί την προέλευση όλων των νευρώνων της σεροτονίνης σε ολόκληρο τον εγκέφαλο. Όταν το χειμώνα δεν υπάρχει φωτισμός, αυτό το δίκτυο δεν ενεργοποιείται αρκετά. Σε ιδιαίτερα ευαίσθητα άτομα, τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο μειώνονται σε τέτοιο βαθμό ώστε να αυξάνεται η πιθανότητα ενός καταθλιπτικού επεισοδίου.
Η σεροτονίνη μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες σε σχέση με τους άνδρες. «Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της οιστραδιόλης, της κυρίαρχης αναπαραγωγικής γυναικείας ορμόνης και του μεταφορέα σεροτονίνης», λέει η McMahon. “Τα κυμαινόμενα επίπεδα οιστραδιόλης κατά τη διάρκεια ορισμένων φάσεων, όπως η εφηβεία ή μετά τον τοκετό, μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο παραγωγής της σεροτονίνης”.
Για όσους βρίσκονται στο φάσμα της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής, υπάρχουν διαθέσιμες ποικίλες θεραπείες: η πιο δημοφιλής είναι η φωτοθεραπεία με τεχνητό φως για την τόνωση των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου. Ωστόσο, για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να πρέπει να συνδυαστεί με αντικαταθλιπτική θεραπεία.
με πληροφορίες από Guardian.com – Μετάφραση – επιμέλεια: Βιβή Συργκάνη, enallaktikos.gr
