ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Οίκτος. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Ανατριχιαστικό! Στην διάρκεια συμποσίου στην Ρώμη, τον καιρό που τιμητής ήταν ο καθ’ υπερβολήν αυστηρός σε ζητήματα ηθικής τάξεως Κάτων ο Πρεσβύτερος, ο Λεύκιος Κοΐντιος, μέλος της Συγκλήτου, ο οποίος είχε διατελέσει ύπατος, άκουσε κάποια στιγμή τον νεαρό εραστή του, καθώς, ξαπλωμένος δίπλα του, του ψιθύριζε κολακείες που πάνω στο κρασί του προκαλούσαν ευχαρίστηση μεγάλη, να του λέει ότι, για να βρεθεί μαζί του, προτίμησε να μην πάει στην αρένα να παρακολουθήσει το ειδεχθές μεταξύ μονομάχων θέαμα και να δει να σφάζεται άνθρωπος, κάτι που, επειδή δεν το είχε δει ποτέ ως τότε στην ζωή του, επιθυμούσε διακαώς να απολαύσει.
Ο Λεύκιος ανταπέδωσε την φιλοφρόνηση στον νεαρό εραστή του λέγοντάς του να μην του στενοχωριέται. Κι αφού διέταξε να φέρουν μπροστά τους έναν αιχμάλωτο και να σταθεί δίπλα του ο υπηρέτης με το τσεκούρι στο χέρι, ρώτησε τον ερωμένο του αν εξακολουθούσε να θέλει να δει να σφάζεται άνθρωπος και, όταν του απάντησε αυτός καταφατικά, έκανε νεύμα στον δήμιο να κόψει τον λαιμό του αιχμαλώτου. Και το πιο απογοητευτικό; Ουδεμία τιμωρία υπέστη ο Λεύκιος για την αποτρόπαια πράξη του. Η απόφαση του Κάτωνος να αποπεμφθεί ο Λεύκιος από την Σύγκλητο για ό, τι έκανε χάριν του ερωμένου του ανακλήθηκε ύστερα από λαϊκή απαίτηση. Φρόντισε, βλέπεις, ο Λεύκιος μετά την ποινή που του επιβλήθηκε να προκαλέσει, θεατρικώ τω τρόπω, τον οίκτο του λαού. Ο κόσμος, εκφράζοντας την συμπάθειά του προς τον Λεύκιο με φωνές και χειρονομίες, ζητούσε επιμόνως την αποκατάστασή του, πράγμα που τελικά και έγινε με την επιστροφή του εκδιωχθέντος στην θέση του μεταξύ των επισήμων της Συγκλήτου –για να επιβεβαιωθεί, έτσι, το ρηθέν υπό του Νίτσε, πως ο οίκτος δεν είναι παρά μέσον επιβολής, ένας αποτελεσματικός τρόπος να αποκτήσεις την δύναμη που θέλεις.
Ο οίκτος δεν είναι συστατικό της φύσης του ανθρώπου –όπως, ας πούμε, το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, το οποίον είναι παρόν στην κάθε ανθρώπινη ύπαρξη ανελλιπώς, την κάθε στιγμή, σε οποιαδήποτε κατάστασή της. Τα παιδιά, όντα ανεπιτήδευτα στις πονηριές της κοινωνικής συμβίωσης, δεν έχουν οίκτο –είναι ανελέητα. Οι πρωτόγονοι, ζώντας στην φύση και όχι στην κοινωνία, δεν έχουν οίκτο –είναι ανελέητοι. Ο οίκτος, υπό την όποια σημασία του –είτε ως συμπάθεια είτε ως περιφρόνηση προς τον άλλο– αναδείχθηκε στην πορεία του ανθρώπου προς τον πολιτισμό και χαράχθηκε εκεί σαν ο ένας από τους δυο δρόμους προς την κυριαρχία. Όταν ο άλλος δρόμος, εκείνος της διεκδίκησης και της αρπακτικότητας, οδηγεί σε αδιέξοδο, προσφέρεται, εναλλακτικά, ο οίκτος, τον οποίο μπορείς, αδίστακτα, αν το αντέχει η αξιοπρέπειά σου, να επικαλεστείς.
