«Όταν κοιτάς πολλή ώρα μέσα σε μια άβυσσο, κοιτάζει και η άβυσσος μέσα σε σένα»
Τα λόγια αυτά του Νίτσε, ενδεχομένως, σε κάποιους να γεννούν μια απορία: Πέρα από τη δυνατή λογοτεχνική έκφραση, που αυτά τα λόγια συνιστούν, ποιά μπορεί να είναι, στην πραγματική ζωή, μια τέτοια άβυσσος, που, το επίμονο και συστηματικό κοίταγμα της, μπορεί να σε βυθίσει στα σκοτάδια της;
Υπάρχει το πιο δυνατό και ποιο καίριο, ίσως, παράδειγμα που μπορεί να δοθεί. Αυτή η άβυσσος, η μητέρα όλων των αβύσσων, αφορά αυτό: την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Γιατί, τι θα αντικρύσει, αλήθεια, πέρα από την πιο σκοτεινή άβυσσο, όποιος, χωρίς τις ψευδαισθήσεις και τα αναισθητικά, που συνήθως οι άνθρωποι χρησιμοποιούν για να αντέξουν, κοιτάξει κατάματα την αλήθεια της δικής του ύπαρξης;
Δεν μπορώ να τα πω καλύτερα από τον Σοπενχάουερ:
«Ο πόνος είναι το κύριο συστατικό της ζωής»
«Οι αδιάκοπες προσπάθειες του ανθρώπου για να διώξει τον πόνο, δεν καταλήγουν παρά στο να τον κάνει να αλλάξει όψη.»
«Θα ήταν παράλογο να υποθέσουμε πως τα ατελείωτα δεινά που πλήττουν τους ανθρώπους και που προκύπτουν από ανάγκες και συμφορές συνυφασμένες ουσιαστικά με την ίδια τη ζωή, είναι άσκοπα και καθαρά συμπτωματικά. Δίχως αμφιβολία, κάθε προσωπική περίπτωση δυστυχίας μοιάζει με μεμονωμένο περιστατικό, όμως η δυστυχία γενικότερα είναι που αποτελεί τον κανόνα»
«Η παρουσία μας σε αυτόν τον κόσμο είναι η τιμωρία για την ύπαρξη μας – και ο καθένας μας τιμωρείται με διαφορετικό τρόπο»
«Σε κάθε περίπτωση, για τον άνθρωπο δεν έχει πια καμία σημασία εάν υπήρξε ευτυχισμένος ή όχι σε μια ζωή που δεν υπήρξε τίποτα παραπάνω από μια αλληλουχία φευγαλέων παροντικών στιγμών και που τώρα φτάνει στο τέλος της»
Να κοιτάξουμε προσεκτικά το τελευταίο απόσπασμα του Σοπενχάουερ. Ο Σάμουελ Μπέκετ το λέει έτσι στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» (1953):
«Γεννιούνται καβάλα σε έναν τάφο, το φως λάμπει για μια στιγμή, κι ύστερα ξανά νύχτα»
και τονίζει επιπλέον ότι δεν υπάρχει διέξοδος απ’ αυτό («Το τέλος του παιχνιδιού», 1957):
«Γεννιόμαστε καβάλα στον τάφο. Δεν υπάρχει θεραπεία γι’ αυτό»
Η άβυσσος είναι μέσα σου. Η άβυσσος είναι η ίδια η ύπαρξη σου. Αυτό που πραγματικά είσαι δεν μπορείς να το κοιτάξεις για πολύ, χωρίς να βυθιστείς στο σκοτάδι του. Όμως, οι φευγαλέες ματιές, σε αυτή την άβυσσο, ίσως είναι απαραίτητες. Και αυτή είναι η αξία της φιλοσοφίας. Προτείνει αυτές τις φευγαλέες ματιές, έτσι ώστε η σκοτεινότητα της ύπαρξης να αποκτήσει διαύγεια (ο διαυγής γνόφος) και να βοηθήσει τον άνθρωπο, ώστε το φευγαλέο φως που συνιστά η ζωή του να είναι όσο το πιο δυνατό γίνεται.
Θα επιμείνω στο κορυφαίο που σε αφορά.
Ο θάνατος δεν αφορά μόνο τους άλλους, όπως συνήθως θέλουν να το αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι, και δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός. Σε αφορά προσωπικά και είναι το μόνο απόλυτα σίγουρο από αυτά που σε αφορούν. Συνειδητοποίησε το και, μέχρι αυτό το μοναδικό αναπόφευκτο γεγονός να συμβεί, με αφορμή αυτή τη συνειδητοποίηση, προσπάθησε να κάνεις τη ζωή σου σύμφωνα με τον ακόλουθο κανόνα:
Να ζήσω με τέτοιο τρόπο, ώστε, αν συμβεί να ξαναζήσω, να επιθυμώ να ζήσω την ίδια ζωή.
Εδώ, θέλω να παραθέσω μια φράση που αποδίδεται στον Ζαν – Πωλ Σαρτρ:
«Μόνο αυτός που δεν τραβάει κουπί έχει χρόνο να ταρακουνήσει τη βάρκα»
Η ερμηνεία που δίνω σε αυτή τη φράση, σε σχέση με το θέμα που συζητάμε:
Αν θέλεις να ταρακουνήσεις την ύπαρξη σου και να κάνεις όχι τη ζωή που σου υπαγορεύει η συνήθεια, οι κοινωνικές νόρμες και η γνώμη των άλλων, και μόνο έτσι θα ζήσεις σύμφωνα με τον κανόνα που αναφέρθηκε προηγουμένως, συνειδητοποίησε, καταρχήν, ότι σε έχουν να τραβάς αδιάκοπο κουπί για την επιβίωση σου, έτσι ώστε να μην προλαβαίνεις να σκεφτείς, αλλά και να έχεις την ενέργεια, να ταρακουνήσεις τη βάρκα της ύπαρξης σου.
Αυτή η τελευταία διαπίστωση, άμα το συλλογιστούμε, οδηγεί στην πολιτική. Μια τέτοια αντίληψη καθιστά τη πολιτική σαν μια υπαρξιακή απαίτηση. Τώρα, μπορείτε να καταλάβετε καλύτερα τη γελοιότητα του συνηθισμένου πολιτικού βίου, των κομμάτων και των επαγγελματιών πολιτικών. Το τσίρκο όλων αυτών που, κατά βάθος, το μόνο που επιθυμούν για σας είναι να τραβάτε το κουπί στη βάρκα και ποτέ να μην λάμψει το φως της ύπαρξης σας.
Γι αυτό και το επόμενο κείμενο θα έχει σχέση με την πολιτική και μάλιστα με εξαιρετικά πρακτικό τρόπο. Θα δείτε, τότε, πόσο διαφορετικά αντιμετωπίζονται τα πολιτικά ζητήματα όταν η πολιτική θεωρείται, στην ουσία της, σαν υπαρξιακή απαίτηση.
