17.7 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΑΠΟΨΕΙΣΗ περιοχή της Ηλιούπολης την αρχαία περίοδο | Του Πάνου Τότσικα

Η περιοχή της Ηλιούπολης την αρχαία περίοδο | Του Πάνου Τότσικα

Πάνος Τότσικας, Αρχιτέκτονας, Ερευνητής Τοπικής ιστορίας        

Η ύπαρξη ενός μικρού ανοιχτού – ανοχύρωτου οικισμού στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα ο Δήμος Ηλιούπολης  από την κλασσική περίοδο (500-330 π.Χ) πρέπει να  θεωρείται βέβαιη.

Ο οικισμός πρέπει να βρίσκονταν στην περιοχή του σημερινού Αγίου Νικολάου, όπου επί Τουρκοκρατίας υπήρχε το τσιφλίκι Καρά. Όπως αναφέρει ο Α. Milchhoefer που επισκέφθηκε το 1883 την περιοχή «…σήμερα έχει μόνο πολλούς τάφους από το περιεχόμενο των οποίων ο σημερινός ιδιοκτήτης  (Αλεξ. Σκουζές) και ακόμη περισσότερο, ο πρώην ιδιοκτήτης, ο Ναύαρχος Ι. Σωτηριάδης, έχουν κάνει ενδιαφέρουσες συλλογές». (Βλ. A. Milchhofer, “Karten von Attica”)

Στο «Ετήσιο Δελτίο» της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα το 1947 ο F.H. Stubbins αναφέρεται σε «δύο αγγεία μυκηναϊκής κεραμικής από την περιοχή Καρά, τα οποία πιθανώς είναι από ένα τάφο».

Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Κ. Συριόπουλο (1968), στο Ashmolean Museum της Οξφόρδης βρίσκονται δύο αγγεία της Υστεροελλαδικής εποχής ΙΙ , από την θέση Καρά, σημερινή Ηλιούπολη.

Είναι πολύ πιθανόν τα αγγεία αυτά να είναι τα ίδια τα οποία αναφέρει ο F.H. Stubbins το 1947 και να προέρχονταν από τις συλλογές του Αλεξ. Σκουζέ ή του Ι. Σωτηριάδη, στις οποίες αναφέρεται ο Milchhoefer, το 1883…».

Στον «Άτλαντα των Μυκηναϊκών Τοποθεσιών», ο R. Hope Simpson αναφέρει ότι τα μυκηναϊκής εποχής αγγεία, βρέθηκαν (ενδεχομένως σε τάφο) επί της δυτικής πλευράς του Υμηττού, στην περιοχή του Προφήτη Ηλία της σημερινής Ηλιούπολης.

Σύμφωνα με την έκθεση πραγματογνωμοσύνης  για την οριοθέτηση του «κτήματος Καρά» που πραγματοποίησε το 2009 ο τοπογράφος μηχανικός Δημήτρης Κοντοστάθης, στην περιοχή της σημερινής Ηλιούπολης, με βάση τους Χάρτες Kaupert (1875 – 1878), εντοπίζονται 6 αρχαία ερείπια (αναφέρονται συγκεκριμένα σημεία-οδοί) και 118 διάσπαρτοι αρχαίοι ταφικοί τύμβοι, εκ των οποίων οι 100 εντοπίζονται στους πρόποδες του Υμηττού όπου δεν υπάρχουν καλλιέργειες. Ακόμη, υπάρχουν δύο αρχαίοι ταφικοί τύμβοι στην πεδινή περιοχή του κτήματος Καρά, όπου εμφανίζονται καλλιέργειες, (δημητριακά, αμπέλια, κηπευτικά, δενδροκομικές καλλιέργειες και αλώνια)

 

Παρουσία στρατιωτών του Πτολεμαίου Β΄.

Κατά την διάρκεια του Χρεμωνίδειου Πολέμου (266 – 263 π.Χ.) είναι βέβαιο ότι έφτασαν μέχρι τη σημερινή Ηλιούπολη, στρατιώτες του Πτολεμαίου Β΄ της Αιγύπτου. Αυτό συνάγεται από ένα πλήθος ευρημάτων, τα οποία αναφέρονται σε κείμενο της αρχαιολόγου κ. Ειρήνης Βαρούχα – Χριστοδουλοπούλου (1954). Μεταξύ των ευρημάτων, υπάρχουν χρυσά, αργυρά και χάλκινα νομίσματα, βέλη, βλήματα σφενδονών, αμφορείς, ακόμη και μία επιτύμβια στήλη –πιθανώς Πέρση μισθοφόρου- με το όνομα ‘ΑΡΤΑΣΤΙΣ’.

Η ακριβής θέση στρατοπέδευσης των στρατιωτών του Πτολεμαίου δεν είναι εξακριβωμένη. Το βέβαιο είναι ότι έφτασαν μέχρις εδώ, ξεκινώντας από το νησί του Πατρόκλου, κοντά στο Σούνιο, όπου αποβιβάστηκαν και διασχίζοντας αντίστροφα το λεγόμενο «Μονοπάτι του Αιγέα», να έφθασαν μέχρι την περιοχή του σημερινού Αγ. Νικολάου στην Ηλιούπολη, όπου βρίσκονταν οικισμός και ενδεχομένως κάποια καλλιεργούμενη έκταση.

Είναι πολύ πιθανόν, οι στρατιώτες των Πτολεμαίων, να στρατοπέδευσαν λίγο ψηλότερα στις πλαγιές του Υμηττού πάνω από την σημερινή Ηλιούπολη, μεταξύ του υψώματος που βρίσκεται πάνω από την οδό Νεύτωνος και του λόφου πάνω από τον Προφήτη Ηλία όπου υπήρχε αρχαίο λατομείο και ενδεχομένως λατρευτικός χώρος.

 

Αρχαιολογικός χώρος στην περιοχή του Προφήτη Ηλία

Με αίτηση μου προς την Β’ Εφορεία του Υπουργείου Πολιτισμού (αρ.πρ.1908/27.3.2000) ανέδειξα το ζήτημα  που αφορά την ύπαρξη ενός χώρου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στον Δήμο Ηλιούπολης όπως το αρχαίο λατομείο στον Υμηττό, πάνω από τον Προφήτη Ηλία:

«…Τα τελευταία χρόνια, στο τμήμα του ορεινού όγκου του Υμηττού που εφάπτεται του Δήμου Ηλιούπολης έχουν σημειωθεί μια σειρά καταστροφικές πυρκαγιές, οι οποίες έχουν ουσιαστικά αναιρέσει τον δασικό χαρακτήρα του βουνού, μετατρέποντάς το σε ένα γυμνό τοπίο. Οι προσπάθειες αναδάσωσης που γίνονται όλα αυτά τα χρόνια δεν έχουν φέρει μέχρι σήμερα τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Η εξαφάνιση ωστόσο των δασικών χαρακτηριστικών στο τμήμα αυτό του Υμηττού συνέβαλλε στο να αποκαλυφθούν κάποια ενδιαφέροντα ευρήματα, τα οποία πιστευω ότι αίζει να διερευνηθούν λεπτομερώς από την υπηρεσία σας.

Συγκεκριμένα:  Κοντά στο εξωκλήσι «Προφήτης Ηλίας» του Δήμου Ηλιούπολης, πάνω από τον υφιστάμενο δασικό δρόμο Καρέα – Ηλιούπολης- Αργυρούπολης, υπάρχουν λαξευμένοι βράχοι, αρχαία λατομεία, σπήλαιο με ίχνη ανθρώπινης παρουσίας από τος κλασσικούς ή ελληνιστικούς χρόνουςκαι πιθανώς είσοδος αρχαίου μεταλλείου. Η περιοχή στην οποία αναφέρομαι, οριοθετείται στο τοπογραφικό διάγραμμα της Γ.Υ.Σ που σας επισυνάπτω σε κλίμακα 1:5000 μεταξύ των ισοϋψών +300μ και +400μ. Επίσης σας επισυνάπτω φωτογραφίες της συγκεκριμένης περιοχής…καθώς και σχετικά δημοσιευματα από τοπικό έντυπο της Ηλιούπολης, όπου προτείνεται η διαμόρφωση ενός «Χώρου για τη Μνήμη και την Φύση» στην περιοχή αυτή του Υμηττού, πάνω από την Ηλιούπολη…»

Το Υπουργείο Πολιτισμού απάντησε μερικά χρόνια αργότερα, (αρ.πρ.7998/13.2.2007), ότι από την αρμόδια Β’ Εφορεία Αρχαιοτήτων  «…θα κινηθεί η διαδικασία της κήρυξης ενός αρχαιολογικού χώρου στον Υμηττό…».

Η  Β΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων, τον Ιανουάριο του 2009, στα πλαίσια της τροποποίησης του από 31.8.1978 Π.Δ  «περί προστασίας του Υμηττού», πρότεινε την κήρυξη αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή του αρχαίου λατομείου «Β-ΒΑ του Προφήτη Ηλία Δήμου Ηλιούπολης , 550μ Ν-ΝΑ πέρατος Λεωφόρου Σοφοκλή Βενιζέλου». Η προτεινόμενη οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου προσδιορίζεται περίπου στην ίδια έκταση και στο χώρο  που υπέδειξα με σχεδιάγραμμα που συνοδεύει την από 1908/27.3.2000 αίτησή μου.

Εν τέλει, ο χώρος του αρχαίου λατομείου στον Υμηττό, οριοθετήθηκε σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση Α1/Φ43/44570/1842/11.5.2019 του Υπουργείου Πολιτισμού που αφορά «Προσωρινή οριοθέτηση αρχαιολογικών χώρων εν όψει πρότασης του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας για την τροποποίηση του από 31.8.1978 Π.Δ προστασίας του Υμηττού (ΦΕΚ 544 Δ’/1978)».

Τέλος, με υπόμνημα που κατέθεσα τον Ιανουάριο του 2020 προς την παρούσα δημοτική αρχή, επανέφερα την πρότασή μου και επισήμανα την  αναγκαιότητα ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος του τόπου μας με προτεραιότητα το αρχαίο λατομείου στον Υμηττό και τη δημιουργία ενός «Χώρου για τα Μνήμη και τη Φύση». Μέχρι σήμερα δεν  έχω λάβει καμία απάντηση…

……………………………………………………………………………………………………………………………

*Στο κείμενο περιλαμβάνονται εκτεταμένα αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Εδώ κάποτε…Συμβολή στην ιστορία της Ηλιούπολης», εκδόσεις ΚΨΜ, 2005

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ
Captcha verification failed!
Η βαθμολογία χρήστη captcha απέτυχε. Παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας!
echo ‘’ ;