Της Kalli PapaChristou
Ήταν 23 Σεπτέμβρη του 1973 όταν ο Χιλιανός ποιητής και νομπελίστας, Πάμπλο Νερούδα ,(του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Ρικάρντο Νεφταλί Ελιέθερ Ρέγιες Μποσοάλτο), άφηνε την τελευταία του πνοή στην κλινική «Σάντα Μαρία» του Σαντιάγο στη Χιλή.
Στη διάρκεια της ζωής του βρισκόταν στο πλάι των λίγων, αγωνιζόμενος για έναν κόσμο με αξίες και χωρίς αδικία. Ο ίδιος έχει γράψει: «Αργοπεθαίνει, όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι, όποιος δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του, όποιος δε διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο…».
Σύμφωνα με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, υπήρξε «ο σπουδαιότερος ποιητής του 20ου αιώνα».
Τα έργα του είναι τα πιο πολυδιαβασμένα έργα ισπανόφωνου δημιουργού.
Στην ηλικία των 20 ετών, αποφασίζει να υιοθετήσει το ψευδώνυμο «Πάμπλο Νερούδα», από τον Τσέχο συγγραφέα και ποιητή Γιαν Νερούντα.
Το «Πάμπλο» εικάζεται πως το εμπνεύστηκε από το Γάλλο ποιητή Πωλ Βερλαίν.
Η έκδοση της δεύτερης ποιητικής συλλογής του, υπό το νέο του όνομα, χαρακτηρίστηκε ως μία από τις καλύτερες του και οι λογοτεχνικοί κύκλοι αρχίζουν να ασχολούνται ενδελεχώς με το φαινόμενο «Νερούδα».
Στα ταξίδια, τα οποία πραγματοποίησε κατά τη διάρκεια της διπλωματικής του καριέρας, έζησε από κοντά τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων και τη βία των απολυταρχικών καθεστώτων.
Γεμάτος αγανάκτηση και θυμό και μετά τη δολοφονία του φίλου του, Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, αποφασίζει να προσχωρήσει στο κομμουνιστικό κόμμα.
Το 1945 ο Πάμπλο Νερούδα λαμβάνει το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας.
Ο λόγος του πλέον αποκτάει πολιτικό ύφος και το 1950 γράφει το «Canto general» (γενικό άσμα).
Το έργο αποτελείται από 231 ποιήματα και πάνω από 15.000 στίχους, οι οποίοι αφηγούνται την ιστορία της Λατινικής Αμερικής.
Το επικό αυτό έργο μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη.
Δύο χρόνια πριν το Canto general, και συγκεκριμένα το 1948, ο Πρόεδρος Γκονσάλες Βιντέλα θέτει το κομμουνιστικό κόμμα εκτός νόμου και εκδίδει ένταλμα σύλληψης για τον Πάμπλο Νερούδα.
Ο ίδιος κρύβεται για 13 μήνες σε σπίτια φίλων, μέχρι να μπορέσει να διαφύγει στην Αργεντινή. Το 1949 καταφέρνει να φτάσει στο Παρίσι, με τη βοήθεια φίλων του, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Πάμπλο Πικάσο.
Ζει εξόριστος από το 1948 έως και το 1952, γράφοντας και ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο.
Το ταξίδι του στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν, το 1949, τον επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό.
Εκεί γνωρίζει και τον Ναζίμ Χικμέτ, όπου του διηγείται τις άθλιες συνθήκες επιβίωσης του λαού του.
Στην αυτοβιογραφία του αναφέρει χαρακτηριστικά γι’ αυτό του το ταξίδι: «Αγάπησα με την πρώτη ματιά τη σοβιετική γη και κατάλαβα ότι απ’ αυτήν, όχι μόνον προέκυπτε ένα ηθικό μάθημα για όλες τις γωνιές της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά θα προέκυπτε και το μεγάλο πέταγμα».
Το 1952, και ενώ βρίσκεται εξόριστος στην Ιταλία, ενημερώνεται ότι μπορεί να επιστρέψει στη χώρα του, όπου γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό.
Την επόμενη χρονιά (1953), του απονέμεται το βραβείο Στάλιν, ως αναγνώριση για τους αγώνες του υπέρ της Ειρήνης των Λαών, και το 1965 το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης τον ανακηρύσσει διδάκτορα.
Το 1969 το Κομμουνιστικό Κόμμα της Χιλής αποφασίζει να τον προτείνει για τη θέση του Προέδρου, ο ίδιος όμως παραχωρεί τη θέση αυτή στον Σαλβαδόρ Αλιέντε, ούτως ώστε να κατέβει η «Λαϊκή Ενότητα» με έναν υποψήφιο στις εκλογές.
Ο Αλιέντε καταφέρνει να εκλεγεί και διορίζει τον Πάμπλο Νερούδα πρέσβη στο Παρίσι, θέση την οποία θα κρατήσει μέχρι το 1972.
Το 1971 ταξιδεύει στη Στοκχόλμη για να παραλάβει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, γνωρίζοντας ήδη πως έχει καρκίνο.
Η διάκριση αυτή ξαφνιάζει, αφού ήταν γνωστό πως η Ακαδημία δε βραβεύει κομμουνιστές.
Ο ίδιος ο Νερούδα διηγείται στην αυτοβιογραφία του: «Ο γηραιός μονάρχης έμεινε περισσότερο χρόνο μαζί μου, από ότι με τους υπόλοιπους, σφίγγοντας το χέρι μου με προφανή συμπάθεια.
Ίσως θυμήθηκε τη στάση των παλαιών ευγενών της αυλής προς τους γελωτοποιούς».
Η τελευταία μεγαλειώδης εμφάνιση του πραγματοποιείται στις 5 Δεκεμβρίου του 1972 στο Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγο.
Το παρόν δίνουν 70.000 άτομα, τα οποία τον αποθεώνουν.
Το Φεβρουάριο του 1973 παραιτείται από το διπλωματικό του αξίωμα και αποσύρεται στο σπίτι του, στην Ίσλα Νέγρα.
Η κηδεία του γίνεται στο Γενικό Κοιμητήριο του Σαντιάγο, και παρά την προειδοποίηση του στρατηγού Πινοσέτ, χιλιάδες κόσμου, ανάμεσά τους και πολλοί κομμουνιστές και αριστεροί, αποχαιρετούν τον ποιητή τους.
Το νεκροταφείο ήταν κυκλωμένο από οπλισμένους στρατιώτες και ελεύθερους σκοπευτές.
Ο κόσμος τραγουδάει το «Cancion del poder popular» και τη Διεθνή, αποθεώνοντας τον Πάμπλο Νερούδα και τον Αλιέντε, και φωνάζοντας συνθήματα κατά του Πινοσέτ.
Στο τέλος της κηδείας, η αστυνομία συλλαμβάνει πλήθος εκ των παρευρισκομένων, τα ίχνη των οποίων αγνοούνται έως και σήμερα.
Το δικτατορικό καθεστώς, μέχρι και το 1990, είχε απαγορεύσει την κυκλοφορία των έργων του Νερούδα.
—————————
Αργοπεθαίνει
όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας,
επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές,
όποιος δεν αλλάζει το βήμα του,
όποιος δεν ρισκάρει να αλλάξει χρώμα στα ρούχα του,
όποιος δεν μιλάει σε όποιον δεν γνωρίζει.
Αργοπεθαίνει
όποιος έχει την τηλεόραση για μέντορα του
Αργοπεθαίνει
όποιος αποφεύγει ένα πάθος,
όποιος προτιμά το μαύρο αντί του άσπρου
και τα διαλυτικά σημεία στο “ι” αντί τη δίνη της συγκίνησης
αυτήν ακριβώς που δίνει την λάμψη στα μάτια,
που μετατρέπει ένα χασμουρητό σε χαμόγελο,
που κάνει την καρδιά να κτυπά στα λάθη και στα συναισθήματα.
Αργοπεθαίνει
όποιος δεν “αναποδογυρίζει το τραπέζι” όταν δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του,
όποιος δεν ρισκάρει τη σιγουριά του, για την αβεβαιότητα του να τρέξεις πίσω απο ένα όνειρο,
όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του, έστω για μια φορά στη ζωή του, να ξεγλιστρήσει απ’ τις πάνσοφες συμβουλές.
Αργοπεθαίνει
όποιος δεν ταξιδεύει,
όποιος δεν διαβάζει,
όποιος δεν ακούει μουσική,
όποιος δεν βρίσκει το μεγαλείο μέσα του
Αργοπεθαίνει
όποιος καταστρέφει τον έρωτά του,
όποιος δεν αφήνει να τον βοηθήσουν,
όποιος περνάει τις μέρες του παραπονούμενος για την κακή του τύχη ή για τη βροχή την ασταμάτητη
Αργοπεθαίνει
όποιος εγκαταλείπει την ιδέα του πριν καν την αρχίσει,
όποιος δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει
ή δεν απαντά όταν τον ρωτάν για όσα ξέρει
Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις,
όταν θυμόμαστε πάντα πως για να ‘σαι ζωντανός
χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη
από το απλό αυτό δεδομένο της αναπνοής.
Μονάχα με μιά φλογερή υπομονή
θα κατακτήσουμε την θαυμάσια ευτυχία.
➖Πάμπλο Νερούδα.
▪️ Πίνακας: “Pablo Neruda” by Richard Day.
