Με σύνθημα «Κάτω τα Χέρια από τα Σπίτια μας» εγκαινιάστηκε στις αρχές Οκτωβρίου η καμπάνια της Πανευρωπαϊκής Πλατφόρμας Δράσης για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Πόλη, προγραμματίζοντας ενημερωτικές δράσεις σε δεκάδες πόλεις.
Το νήμα, που ενώνει ακτιβιστές, ενοικιαστές και κατοίκους, από τη Βουδαπέστη και το Βερολίνο ως την Αθήνα και το Βελιγράδι, είναι η πεποίθηση ότι η στέγη αποτελεί πάνω από όλα ανθρώπινο δικαίωμα, όχι αντικείμενο κερδοσκοπίας και εκμετάλλευσης.
Στην Ελλάδα, όπου το άλλοτε εφικτό όνειρο της ιδιοκατοίκησης τείνει να μετατραπεί σε εφιάλτη για χιλιάδες υπερχρεωμένα νοικοκυριά, κι ενώ οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί βρίσκονται προ των πυλών, τα κινήματα για το δικαίωμα στη στέγη βρίσκονται σε αναβρασμό.
«Με τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και η κυβέρνηση, που επιδιώκει να κάνει μορατόριουμ με τράπεζες, δεν θα έχει κανένα εργαλείο για να το ελέγξει» δηλώνει στην efsyn.gr η Τόνια Κατερίνη, πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ και μέλος της Πρωτοβουλίας «Πλειστηριασμοί Στοπ», υπογραμμίζοντας την ανάγκη οριζόντιας προστασίας της πρώτης κατοικίας, όπως συνέβαινε με σχετικό νόμο το 2010-2013.
Η κρίση στα ζητήματα στέγης άρχισε να γίνεται αισθητή το 2010, αφού όπως μας λέει είχαν προηγηθεί «δύο δεκαετίες υπέρμετρου δανεισμού, που οδήγησαν τις τιμές των ακινήτων σε αύξηση, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φούσκα, με τα κέρδη των κατασκευαστικών εταιρειών να φτάνουν από 30% στο 200%».
Για το φαινόμενο της υπερχρέωσης, σημειώνει ότι, με βάση έρευνα της Τραπέζης της Ελλάδος, σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν 1 εκατομμύριο νοικοκυριά με οφειλές σε τράπεζες ή στο Δημόσιο, ενώ για την αστεγία εξηγεί ότι, σύμφωνα με μελέτη του ΙΝΕ ΓΣΕΕ, περίπου 20.000 άτομα βρίσκονται στον δρόμο.
«Επιπλέον, μεγάλης κλίμακας είναι η άδηλη αστεγία, με τις εκτιμήσεις να υπολογίζουν πάνω από 900.000 ανθρώπους σε επισφάλεια στέγης, οι οποίοι είτε απειλούνται με έξωση λόγω οφειλών σε ενοίκια είτε ζουν σε συνθήκες μη ικανοποιητικής στέγης, σύμφωνα με τα διεθνή κριτήρια. Μένουν ή σε σπίτια που είναι ακατάλληλα, έχουν προβλήματα ενέργειας, χωρίς ρεύμα και θέρμανση, που είναι μικρά, αλλά σε αυτά κατοικούν πολλοί άνθρωποι, ή σε προσωρινή στέγη, φιλοξενούνται δηλαδή σε ιδρύματα και ξενώνες».
Ερχεται στεγαστικό πρόβλημα
Γι’ αυτούς τους λόγους η πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ προειδοποιεί για μία «ante portas υφαρπαγή της περιουσίας, με χαρακτηριστικά όμως υπέρ του κεφαλαίου. Παρά το υψηλό επίπεδο ιδιοκατοίκησης, η Ελλάδα θα βρεθεί μπροστά σε στεγαστικό πρόβλημα, εάν μέσα στα επόμενα χρόνια δεν γίνουν συγκεκριμένες κινήσεις».
Αλλωστε, το τσουνάμι των «κόκκινων» δανείων παραμένει, αφού στον τροποποιημένο νόμο Κατσέλη μπορούν να προσφύγουν άτομα «από ένα εισόδημα και κάτω, με το όριο να είναι άκαμπτο. Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και όσοι οφειλέτες έχουν υπαχθεί με μία δόση στο όριο των δυνατοτήτων τους, μετά δεν μπορούν να ανταποκριθούν».
Αναφορικά με την απουσία στρατηγικής κοινωνικής κατοικίας, μετά και την κατάργηση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας το 2012, η ίδια αναφέρει ότι πλέον «μόνη πολιτική στα ζητήματα στέγης αποτελεί ένα μικρό επίδομα ενοικίου από 70 έως 150 ευρώ, λεφτά που πέφτουν σε μία μαύρη τρύπα, εάν ο ενοικιαστής δεν έχει να συμπληρώσει το ποσό, από προγράμματα που πάνε χαμένα».
Προτείνει ότι θα μπορούσε να διατεθούν «τα χρήματα για να επισκευάσουμε κάποια από τα χιλιάδες άδεια σπίτια και να τα διαθέσουμε σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη κατά προτεραιότητα».
Το μεγάλο απόθεμα άδειων κτιρίων ή διαμερισμάτων σε πολυκατοικίες σε υποβαθμισμένες ή λιγότερο υποβαθμισμένες περιοχές συνιστά τον δεύτερο σημαντικό τομέα, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει πεδίο παρέμβασης για την κοινωνική κατοικία.
«Μας δίνουν ορίζοντες για να συζητήσουμε είτε για εντελώς καινούργια συνεταιριστικά εγχειρήματα είτε νέους τρόπους οργάνωσης μέσα σε ήδη υπάρχουσες συλλογικότητες, ώστε να περάσουμε σε δράσεις που αφορούν στοχευμένα τη στέγαση ή βελτίωση των στεγαστικών συνθηκών» λέει η κ. Κατερίνη.
Πώς θα κερδηθεί το στοίχημα της σύνδεσης του προσωπικού προβλήματος με μια συλλογική διεκδίκηση;
«Υπάρχει έλλειψη κουλτούρας, ώστε να μπορεί κανείς να μεταβεί από την κατάσταση κατοικίας-εμπόρευμα σε μία κοινού κοινωνικού αγαθού. Ωστόσο πολύς κόσμος έχει καταλάβει ότι το μοντέλο ευημερίας των προηγούμενων χρόνων δεν μπορεί να επανέλθει. Κι αυτό αποτελεί τη βάση να οικοδομηθεί μια καινούργια νοοτροπία, αρκεί αυτή να μπορεί να υπερασπίζεται πραγματικά, συλλογικά, δημοκρατικά οράματα κι όχι να είναι με κάποιο τρόπο εξάρτημα μόνο μιας στρατηγικής που δίνει διεξόδους σε δύσκολα προβλήματα».
Μια τέτοια διαφορετική νοοτροπία ανιχνεύουν πρωτοβουλίες που γεννήθηκαν μέσα στην Αθήνα της κρίσης, όπως η «Co-Hab Athens», που προτείνουν εναλλακτικές μορφές κατοίκησης και αλληλέγγυας συνύπαρξης στις γειτονιές, προτάσσοντας μορφές συλλογικής διαβίωσης.
