Μερικές ματιές στην οδυνηρή εργασιακή πραγματικότητα που βιώνουμε

Από το κείμενο αυτό εμείς οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες του κλάδου μας ίσως και να μη μάθουμε κάτι παραπάνω από αυτό που ήδη άλλωστε βιώνουμε στους χώρους δουλειάς μας, αλλά και συνολικά στη ζωή μας. Ίσως βέβαια ενημερωθούμε για το τι τρέχει και σε κάποιον άλλο εργασιακό χώρο του κλάδου και για το τι ιδιαίτερα ζητήματα αντιμετωπίζουν οι συνάδελφοι και οι συναδέλφισσές μας εκεί. Κι αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό. Η βασική ουσία όμως βρίσκεται στο να εντοπίσουμε την κοινή φύση της πολυμέτωπης επίθεσης που δεχόμαστε όλοι εμείς. Επίσης, βρίσκεται και στο να αντιληφθούμε ότι είναι προς το συμφέρον μας και ότι έχουμε τη δύναμη στα χέρια μας να βάλουμε ένα φρένο σε όλη αυτήν την κατρακύλα.

Η κρίση του συστήματος καλά κρατεί και, όπως εδώ και τόσα χρόνια γίνεται αντιληπτό, εμείς είμαστε αυτοί που σηκώνουμε το κύριο βάρος. Κι έρχονται από πάνω και οι εργοδότες μας (οι οποίοι δεν παραλείπουν να προβάλλονται ως «άνθρωποι του πνεύματος», που δήθεν κόπτονται για τον πολιτισμό και τη γνώση και όχι για την «τσέπη» τους) να μας ζητήσουν «να συναισθανθούμε την δυσκολία της περίστασης» (…για τους επιχειρηματίες),  «να κάνουμε υποχωρήσεις» ή ακόμα και «να βάλουμε πλάτη όλοι μαζί». Κι αυτό, ενώ εμείς δεν μοιραστήκαμε ποτέ μαζί τους τα όποια κέρδη των όποιων περασμένων «καλών καιρών». Επίσης, κατά τα τελευταία χρόνια, η επίθεση των εργοδοτών μας είδαμε να οξύνεται και μέσα και από την απόσχιση μεγάλου μέρους αυτών από τις προϋπάρχουσες εργοδοτικές ενώσεις και τη σύσταση της ΕΝΕΛΒΙ. Η τελευταία μάλιστα επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό και στην ίδια την αμφισβήτηση του Συλλόγου μας ως το συλλογικό συνδικαλιστικό όργανο των εργαζομένων του κλάδου μας.

Δεν προσδοκούμε βέβαια κάποια ειρήνευση ανάμεσα στον κόσμο της τάξης μας και τον κόσμο των εργοδοτών, των κεφαλαιοκρατών, των κυβερνώντων και των κάθε είδους εγχώριων και διεθνών φορέων της οικονομικής-πολιτικής εξουσίας. Η σχέση ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους είναι εκ φύσεως συγκρουσιακή. Και από τη σύγκρουση αυτή είναι που καθορίζεται η εργασιακή και κοινωνική πραγματικότητα. Το σχέδιο της διαχρονικής επίθεσης στα εργατικά συμφέροντα και δικαιώματα μας επιτείνεται ολοένα και περισσότερο μέσα από τον ασταμάτητο καταιγισμό των διαφόρων μνημονιακών -και όχι μόνο- αντεργατικών και αντικοινωνικών νόμων. Παράλληλα, έχει επιβληθεί ένα καθεστώς εργοδοτικής και κρατικής τρομοκρατίας και αυταρχικότητας, καθώς κι ένα κλίμα φόβου, απογοήτευσης και μοιρολατρίας. Εν τω μεταξύ, μπροστά μας έχουμε ένα νέο κύμα επίθεσης στα εργατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματά μας.

Έτσι, έχουμε καταλήξει όλοι μας να είμαστε ολοένα και πιο φτηνοί ως εργατικό δυναμικό, πολλοί από εμάς χωρίς δουλειά και ακόμα περισσότεροι στην ανέχεια. Οι μισθοί έχουν πετσοκοπεί. Και είναι αρκετές οι πιέσεις που δεχόμαστε και για μεγαλύτερες μειώσεις. Ενώ πρόσφατα για αρκετούς από εμάς έχει μπει στη ζωή μας μέχρι και η πληρωμή με κουπόνια! Σε κάποιες περιπτώσεις παίζουν «μαύρες» (υποτιμημένες βέβαια) αποδοχές, ενώ οι υπερωρίες δεν πληρώνονται ως τέτοιες στους περισσότερους χώρους δουλειάς (ή δεν πληρώνονται και καθόλου). Η Συλλογική Σύμβαση Εργασίας στον κλάδο του βιβλίου, όπως και σε τόσους άλλους κλάδους, έχει καταργηθεί. Μάλιστα, αυτό αποτέλεσε ένα από τα καλύτερα μνημονιακά δωράκια προς τους εργοδότες μας. Κι αυτό γιατί, πέρα από το ότι τους εξασφάλισε μικρότερο εργατικό κόστος, μέσα από αυτό πόνταραν στην υποχώρηση της συλλογικής εργατικής συνείδησης και στην αποσυσπείρωση του Συλλόγου μας. Σε πολλές επιχειρήσεις του κλάδου έχουν επιβληθεί ατομικές συμβάσεις, όπως άλλωστε και το καθεστώς της εκ περιτροπής εργασίας. Οι νέοι συνάδελφοι προσλαμβάνονται με μισθούς πείνας, για 490€, αλλά και για 410€, όσοι είναι κάτω των 25 ετών. Και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου παλιότεροι συνάδελφοι απολύονται, προκειμένου να προσληφθούν στη θέση τους νέοι με τέτοιες απολαβές. Επίσης, ανά περιόδους, άνεργοι -νέοι κυρίως- συνάδελφοι απασχολούνται καλύπτοντας μεν πάγιες ανάγκες, αλλά μέσω των διαφόρων επιδοτούμενων προγραμμάτων προσωρινής απασχόλησης-υπερεκμετάλλευσης  (βλ. voucher ή πρακτική άσκηση). Την ίδια ώρα, ολοένα και αυξάνεται η φορολογία και οι κρατήσεις από το μισθό (με πιο πρόσφατη αυτή που προέκυψε από την ψήφιση του πρόσφατου ασφαλιστικού τερατουργήματος), περικόπτονται οι κοινωνικές παροχές και διογκώνεται το κόστος ζωής.

Και η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δυσχερής καθώς και στον κλάδο μας καλά κρατεί το καθεστώς της απλήρωτης εργασίας. Σε πάρα πολλούς συναδέλφους οφείλονται μισθοί άνω του ενός έτους, ενώ σε πολλούς χώρους δουλειάς το «έναντι» είναι ο κανόνας. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και τη στιγμή της απόλυσης, όταν καταβάλλεται πετσοκομμένη (ή ακόμα και δεν καταβάλλεται καθόλου) η αποζημίωση. Είναι πολύ πρόσφατο το παράδειγμα του Παπασωτηρίου, που απέλυσε εργαζόμενους του που δούλευαν για δεκάδες χρόνια εκεί -και τους οποίους είχε για μήνες απλήρωτους- με αποζημίωση ακόμα και 50€ και χωρίς δέσμευση για καταβολή του υπόλοιπου οφειλόμενου ποσού. Παράλληλα, σε αρκετές περιστάσεις, συνάδελφοι στους οποίους οφείλονταν δεδουλευμένα και δικαιώθηκαν και δικαστικά, δεν τα έχουν λάβει ακόμη (βλ. Ελευθερουδάκης, Σάκκουλας, Μετρόπολις κ.α.). Εν τω μεταξύ, διάφοροι εργοδότες κλείνουν μια επιχείρηση τους αποποιούμενοι ζημιές, αφήνοντας απλήρωτους εργαζόμενους στο δρόμο και μεταφέροντας ό,τι «υγιές χαρτί» έχουν σε άλλη υπάρχουσα ή νέα επιχείρηση. Και δεν είναι δυνατό να μην αναφερθούμε και στην κυνικότητα με την οποία πολλά αφεντικά-κακοπληρωτές αντιμετωπίζουν τους απλήρωτους συναδέλφους. Ανάμεσα σε άλλα έχουν ακουστεί και το «μικρή κοπέλα είσαι, γιατί δεν πας να ζήσεις με τους γονείς σου;» και το δημοφιλές «είσαι αχάριστος»! Από την άλλη, τα «φέσια» διαφόρων εταιριών σε άλλες εταιρίες (βλ. τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις του Παπασωτηρίου και του Ελευθερουδάκη), δυσχεραίνουν την κατάσταση, με συνέπεια ακόμα περισσότερους απλήρωτους συναδέλφους, στους οποίους μετακυλίονται τα χρέη αυτά. Και προφανώς καθόλου τυχαία δε φωνάζαμε λίγα χρόνια πριν το σύνθημα «ΤΟ SUCCESS STORY TO ΞΕΡΟΥΜΕ ΚΑΛΑ, ΑΠΛΗΡΩΤΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΠΛΟΥΣΙΑ ΑΦΕΝΤΙΚΑ».

Παράλληλα κι ενώ, όπως γενικά λέγεται, υπάρχει πτώση στην αγορά, η εντατικοποίηση της δουλειάς καλά κρατεί. Τόσο ανά περιόδους όπως η σχολική περίοδος και τα Χριστούγεννα, αλλά και σε πολλά άλλα χρονικά διαστήματα. Άλλωστε, με τόσες απολύσεις που έχουν γίνει, ώστε να μειωθεί το εργατικό κόστος, ολοένα και λιγότεροι αναγκαζόμαστε να κάνουμε τη δουλειά που σίγουρα χρειάζεται περισσότερους για να βγει στην ώρα της. Και όταν δε φτάνουν οι ώρες, το ωράριο ξεχειλώνεται. Και σίγουρα αυτό δεν είναι ό,τι καλύτερο για εμάς, πόσο μάλλον να το κάνουμε και αυτοβούλως και χωρίς να πληρωνόμαστε και τις υπερωρίες. Στο κάτω-κάτω, στο βαθμό που υπάρχει σαφής ανάγκη για περισσότερη δουλειά στους χώρους εργασίας μας και που υπάρχουν και τόσοι πολλοί άνεργοι συνάδελφοι, να απαιτήσουμε να γίνουν προσλήψεις. Παράλληλα, οι εργοδότες εφαρμόζουν διάφορεςπρακτικές παρακολούθησης της εργασίας μας και δημιουργίας ανταγωνιστικών σχέσεων μεταξύ συναδέλφων. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις με τις κάμερες σε χώρους εργασίας, τα περιβόητα μηχανάκια-scanners των ατομικών πωλήσεων (βλ. Ιανός), τους mystery shoppers και τους άπιαστους στόχους πωλήσεων που ορίζονται.

Και βέβαια στον κλάδο μας δεν λείπουν και τα εργατικά ατυχήματα, για τα οποία προφανώς δεν ευθύνεται η «κακιά η ώρα», αλλά οι ίδιοι οι εργοδότες. Βέβαια, στη δική μας περίπτωση, έχουμε να κάνουμε κυρίως με προβλήματα στην υγεία μας που δημιουργούνται με το πέρασμα του χρόνου, λόγω της επιβαλλόμενης ορθοστασίας, των ατέλειωτων κουβαλημάτων, το ανεβοκατέβασμα σκαλοπατιών κ.α. Και δυστυχώς, πολλές φορές κι εμείς, καθώς τα προβλήματα αυτά προκύπτουν σωρευτικά, τα αντιλαμβανόμαστε όταν είναι ήδη αργά. Από την άλλη, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και την επίθεση στην ψυχική υγεία μας που δεχόμαστε σε αρκετές επιχειρήσεις του κλάδου, κυρίως λόγω της αυταρχικής-ασύδοτης κι ενίοτε ανισόρροπης συμπεριφοράς των εργοδοτών και του όλου κλίματος που δημιουργούν.

Ένα ακόμα σημαντικό μέρος της επίθεσης που δεχόμαστε εντοπίζεται σε διάφορες κατακτήσεις μας που μας κλέβουν, όπως την αργία της Κυριακής με τις «8 εργάσιμές Κυριακές» που έχουν πλέον επιβάλει, και την αργία του Αγίου Πνεύματος, που είχε κατακτηθεί μέσα από την κλαδική μας ΣΣΕ.

Κάπως έτσι διαγράφεται η πραγματικότητα  στους  χώρους εργασίας μας, σε βιβλιοπωλεία, εκδοτικούς οίκους και αποθήκες. Με διάφορα άλλα ζητήματα να ανακύπτουν ανάλογα και με το είδος των διαφόρων επιχειρήσεων του κλάδου και τα διάφορα πόστα εργασίας μας.  Όπως για παράδειγμα στο κομμάτι του ξενόγλωσσου βιβλίου όπου οι συνάδελφοι στις επιχειρήσεις αυτές, ιδίως την περίοδο αυτή, αναγκάζονται να εργάζονται ακόμα και για 12άωρα και μέσα στη νύχτα και σε 6ήμερη βάση, χωρίς «φυσικά» να πληρώνονται τις «υπερωρίες». Ένα ακόμα ιδιαίτερο πεδίο εργασιακής υπερεκμετάλλευσης συνιστούν τα βιβλιοπωλεία με το διακριτικό bazaar στο λογότυπό τους, που ξεφύτρωσαν όλη την προηγούμενη περίοδο, ως «ευκαιρίες στον καιρό της κρίσης». Μόνο που εκεί, ένα βασικό αντικείμενο παζαρέματος είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι και τα δικαιώματά τους, ενώ πολλοί συνάδελφοι αναγκάζονται -σαν «πολυμορφικά» εργαλεία- να κάνουν όλων των ειδών τις εργασίες πολλές φορές σε ένα άκρως ανθυγιεινό περιβάλλον. Τέλος, ένα μεγάλο μέρος συναδέλφων εργάζονται με μηχανάκι ως «εξωτερικοί» για μια ή περισσότερες επιχειρήσεις υπό ένα καθεστώς εργασίας μεγάλης επικινδυνότητας και διαφόρων αποχρώσεων του «μαύρου»…

Τέλος, είναι σκόπιμο να αναφερθούμε και στο γεγονός ότι πλέον ένα μεγάλο μέρος της πώλησης του βιβλίου έχει μεταφερθεί -και με ευθύνη μεγάλης μερίδας εκδοτών- σε μεγάλες αλυσίδες τύπου public, με ότι μπορεί αυτό να σημαίνει σε σχέση με τη διαμόρφωση μονοπωλιακών καταστάσεων. Παράλληλα, διάφορες αντεργατικές πρακτικές που εφαρμόζονται εκεί ή και σε άλλες μεγάλες επιχειρήσεις, τείνουν να διαχέονται στο σύνολο της αγοράς. Κι αυτό είναι κάτι που επιχειρούμε να μπλοκάρουμε στο σύνολό του μέσα από τη δράση του Συλλόγου μας, τόσο κατά τα προηγούμενα χρόνια, όσο και πρόσφατα, που προχωρήσαμε και στην καταστατική αλλαγή, ώστε να καλύπτονται συνδικαλιστικά το σύνολο των συνάδελφων -και αυτοί του τομέα των ψηφιακών μέσων- που εργάζονται εκεί.

Κι αν αναφερόμαστε σε όλα τα παραπάνω δεν το κάνουμε απλώς για να καταδείξουμε τη δυσχερή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε ως εργαζόμενοι του κλάδου μας και συνολικά ο κόσμος της εργασίας. Αλλά για να έχουμε μια συνολική εικόνα του τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε, προκειμένου να προασπιστούμε τα εργατικά μας συμφέροντα και δικαιώματα, την αξιοπρέπεια και τη ζωή μας.

Πλέον, πρέπει να έχει γίνει συνείδηση σε όλους, αυτό που ως Σύλλογος σημειώναμε διαχρονικά και με ιδιαίτερη έμφαση τα τελευταία χρόνια, κατά τα οποία μοιράζονταν απλόχερα η «ελπίδα» από τους όποιους επίδοξους διαχειριστές του συστήματος. Κανείς δεν πρόκειται να αγωνιστεί για το δικό μας δίκιο και κανείς δεν πρόκειται να δικαιώσει τους αγώνες μας. Η λογική της ανάθεσης μόνο την ήττα και την απογοήτευση φέρνει. Η όποια θετική έκβαση περνά μέσα από τη δική μας ενεργή στάση, όταν βασιζόμαστε στις δικές μας «πλάτες». Στους χώρους δουλειάς μας είναι ανάγκη να προωθούμε ένα κλίμα συναδελφικής-ταξικής αλληλεγγύης, να επιχειρούμε συλλογικά να βάζουμε φρένο στις διάφορες ορέξεις των εργοδοτών. Να ενημερώνουμε το Σύλλογο για κάθε τι που τρέχει, ώστε να δίνονται από κοινού, δηλαδή και σε επίπεδο κλάδου, οι όποιες μάχες. Και βέβαια είναι ανάγκη να μεταφέρουμε στο χώρο δουλειάς μας το λόγο του Συλλόγου καθώς και ενημέρωση για τη δράση του. Επίσης, να συμμετέχουμε όσο το δυνατό πιο ενεργά στις διεργασίες του Συλλόγου, στις συνελεύσεις, στις συζητήσεις για το πώς πηγαίνουν τα πράγματα, στην αναζήτηση του πως θα μπορούσαμε να αγωνιστούμε, στις κινητοποιήσεις. Να πάρουμε πίσω όλα όσα μας έχουν υφαρπάξει και να βγούμε μπροστά και να επιβάλλουμε το δίκιο μας. Ενδεικτικά σημειώνουμε ότι ένα βασικό βήμα ως προς αυτό είναι η ίδια η μάχη για κλαδική συλλογική σύμβαση. Να ενδυναμώσουμε το Σύλλογο μέσα επίσης και από τη συμβολή όλων μας στην εγγραφή ως μελών ολοένα και περισσότερων και ιδίως νεότερων συναδέλφων. Να γίνουμε μέρος του συνόλου της ζωής του Συλλόγου (βλ. πολιτιστικά δρώμενα, κινήσεις αλληλεγγύης προς δοκιμαζόμενα κομμάτια της κοινωνίας όπως τους μετανάστες-πρόσφυγες). Να δώσουμε μάχες μαζί με άλλα αγωνιζόμενα εργατικά σωματεία αλλά και εργατικές-κοινωνικές συλλογικότητες στη βάση των κοινών ταξικών συμφερόντων, συνδέοντας έτσι τους αγώνες μας και ενισχύοντας τη συλλογική δύναμή μας, ως οι παραγωγοί του πλούτου που υπάρχει γύρω μας και που μας τον κλέβουν τα αφεντικά.