Μπομπ Μάρλεϊ και τζαμαϊκάνικη κουλτούρα | Του Λάμπρου Αναγνωστόπουλου
Η ρέγκε μουσική, αποτελεί ένα από τα κυριότερα εξαγώγιμα προϊόντα της Τζαμάικα, μαζί με τον βωξίτη και τη μαριχουάνα. Η μουσική του νησιού- όχι μόνο η ρέγκε- έχει καταγράψει με μεγάλη ακρίβεια τις διαφορές της ιστορίας του, από την ανεξαρτησία του, δηλαδή από το 1962 και έπειτα. Το σκα (ska 1960) εξέφρασε την αισιοδοξία της επερχόμενης ανεξαρτησίας από τη βρετανική κυριαρχία, το ροκστέντι (rocksteady 1966) και η ρέγκε (reggae 1968), συνόδεψαν μαζί με την αμερικάνικη σόουλ τον μεγάλο αγώνα των μαύρων για χειραφέτηση. Ακόμη, το ραμπ α νταμπ (rub a dub 1970) κατέγραψε εντυπωσιακά την πολιτική βία της τότε εποχής και το ντάνσχολ (dancehall 1980) προετοίμασε το έδαφος για την τεχνολογική εξέλιξη στη μουσική παραγωγή του νησιού.
Σε αντίθεση με άλλες χώρες, στη Τζαμάικα υπήρχαν ζωντανές ορχήστρες και συγκροτήματα, όμως ο κύριος τρόπος απόλαυσης της μουσικής λάμβανε χώρα σε υπαίθριες κυρίως ντίσκο, στις οποίες έμπειροι δισκοθέτες διασκέδαζαν το κοινό παίζοντας δίσκους βινυλίων. Μετά την ανεξαρτησία, η ρέγκε με βασικούς εκφραστές τους Πίτερ Τος και Μπομπ Μάρλεϊ, κατάφερε να συνδυάζει τη μουσική έκφραση του βασικού θρησκευτικού κινήματος του νησιού, του Ρασταφαριανισμού. Το πρόσωπο του Μάρλεϊ μάλιστα, φιγουράρει μέχρι σήμερα σε πολλά σημεία. Από εμπορική ετικέτα, μέχρι αφίσα σε πολλά εφηβικά δωμάτια ανά τον κόσμο, δίπλα σε φιγούρες όπως του Γκεβάρα, του Λένον ή του Αϊνστάιν.
Αυτός ο θρύλος της ρέγκε και του νησιού γενικότερα, γεννήθηκε στις 6 Φλεβάρη 1945, στο χωριό Νάιν Μάιλ του Σεντ Αν, από Τζαμαϊκανή μητέρα και Βρετανό πατέρα, αλλά μεγάλωσε στην πόλη Τρεντστάουν. Εκεί γαλουχήθηκε με τη μουσική κουλτούρα του νησιού και τις αρχές του Ρασταφαριανισμού. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 τριγύριζε στο θρυλικό Στούντιο Ένα (Studio One) και κατόρθωσε να ηχογραφήσει τον πρώτο δίσκο του μαζί με τους Γουέλινγκ Γουέιλερς (Wailing Wailers) που απαρτίζονταν από τους Πίτερ Τος, Μπάνι Γουέιλερ, Τζούνιορ Μπράθγουειτ και Τσέρι Σμιθ. Λίγα χρόνια αργότερα θα μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, θα εργαστεί σε εργοστάσιο, όμως δεν άργησε η επιστροφή στην αγαπημένη του Τζαμάικα.
Εκεί δημιούργησε τη δική του δισκογραφική ετικέτα, την Tuff Gong και υπέγραψε συμβόλαιο με την Island Records. Μετά την περιοδεία τους στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ το 1973, οι Γουέιλερς αποχώρησαν και ο Μάρλεϊ άρχισε να πορεύεται μόνος, αλλάζοντας και την εικόνα του. Άφησε ντρέντλοκς και λάνσαρε τον εαυτό του ως πιστό ρασταφαριανό. Η σόλο καριέρα του, τον εκτόξευσε, όπως αποδείχθηκε και από την παρουσία του στο One Love Peace Concert το 1978 και στη συναυλία στη Ζιμπάμπουε το 1980, για την ανεξαρτητοποίηση της χώρας. Ένα χρόνο μετά, στις 11 Μαΐου 1981, ο ειρηνιστής Μάρλεϊ έχασε τη μάχη με τον καρκίνο.
Η κηδεία του από άποψη πλήθους θύμισε την εκδήλωση και την αποθεωτική υποδοχή στον Χαϊλέ Σελασιέ το 1966. Τότε στο αεροδρόμιο του νησιού, 100.000 ρασταφαριανοί είχαν αποθεώσει τον Αυτοκράτορα, με τη συνοδεία κρουστών οργάνων. Η ζωή του Μπομπ Μάρλεϊ λοιπόν, συνοψίζει εντυπωσιακά τις διαφορετικές φάσεις της τζαμαϊκάνικης ιστορίας. Από την καταγωγή του ως μιγάς και τις εμπειρίες από τις φτωχογειτονιές του νησιού, μέχρι τη μουσική πορεία του, από τα σκα και ροκστέντι του Studio One, μέχρι την συνεργασία με τους Wailers σε μια πιο ροκ εκδοχή της ρέγκε. Η ζωή του Μάρλεϊ δικαίως μετατράπηκε σε συνώνυμο της τζαμαϊκάνικης κουλτούρας, που είναι μια πραγματικά πολύπλευρη και διαφορετική κουλτούρα.
Λάμπρος Αναγνωστόπουλος
Βοήθημα: Μάρλον Τζέιμς, Η Σύντομη Ιστορία των Εφτά Φόνων, Εκδόσεις Αίολος, Εισαγωγή Λάμπρου Φάτση
