Μπορεί μια πανδημία να αλλάξει τον τρόπο που τρώμε;
Ο COVID-19 και ο πρωτόγνωρος παγκόσμιος εγκλεισμός που τον συνόδευσε ξεγύμνωσε δομικές αδυναμίες στα συστήματα υγείας παγκοσμίως.
Έδειξε τη σημασία που έχει ο καθαρός αέρας, το κλίμα και το περιβάλλον για την υγεία μας, και ότι η μείωση της ανθρώπινης δραστηριότητας μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στα μείζονα περιβαλλοντικά ζητήματα της εποχής μας. Μας θύμισε επίσης, τη σχέση εξάρτησης που υπάρχει ανάμεσα στην υγεία και την (δια)τροφή μας, με τους ειδικούς να τονίζουν τη σημασία της καλής, καθαρής τροφής ως το καλύτερο μέτρο πρόληψης. Και έκανε ξεκάθαρο πόσο ευπαθή και ευάλωτα είναι τα διατροφικά συστήματα στα οποία βασιζόμαστε παγκοσμίως για την επιβίωσή μας ως είδος. Όλοι/ες είδαμε εικόνες με άδεια ράφια από την μια, και ασυγκόμιστα χωράφια από την άλλη, και ακούσαμε για υφιστάμενες ή μελλούμενες ελλείψεις σε τρόφιμα, την ίδια στιγμή που παραγωγοί αναγκάζονται να πετούν σοδειές και να θανατώνουν ζώα, όλα στον βωμό μιας παράλογης οικονομικής αποδοτικότητας και ενός μοντέλου παραγωγής και διάθεσης της τροφής που πλέον δε βγάζει νόημα.
Η παγκοσμιοποίηση, η εμπορευματοποίηση και ο εκβιομηχανισμός της τροφής έχουν τεράστιες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ο κορωνοϊός απλά όξυνε καταστάσεις και έφερε στην επιφάνεια τις αδυναμίες της διατροφικής αλυσίδας.
Η παγκόσμια κρίση επηρέασε και την Ελλάδα. Από την αρχή του εγκλεισμού αρχισε να γίνεται λόγος π.χ. για έλλειψη εποχιακών εργατών γης, ενώ οι συνέπειες για την μικρής κλίμακας καλλιέργεια είναι σαφώς μεγαλύτερες. Η έκτακτη και αιφνίδια συνθήκη που δημιούργησε ο κορωνοϊός επηρέασε σημαντικά την βιωσιμότητα των μικρών αγροοικολογικών παραγωγών σε όλη την χώρα. Οι μικροί παραγωγοί, παγκοσμίως, είναι κυρίως «αυτοί που μας ταΐζουν», και όχι οι μεγάλες μονοκαλλιέργειες -που συνήθως καταλήγουν στους μεγαλέμπορους, σε άλλους βιομηχανικούς κλάδους, στη μεταποίηση και σε εξαγωγές. Για αυτό τον λόγο ο FAO – ο Παγκόσμιος Οργανισμός για τα Τρόφιμα και την Γεωργία του ΟΗΕ, πέρυσι τέτοιο καιρό, εγκαινίασε την Δεκαετία των Οικογενειακών Εκμεταλλεύσεων (Decade of Family Farming) που στοχεύει στην προώθηση και προστασία της μικρής κλίμακας γεωργικής δραστηριότητας.
Με τον κορωναϊό οι μικροί παραγωγοί έχασαν ξαφνικά το μεγαλύτερο ποσοστό των καναλιών διανομής τους, όπως λαϊκές αγορές, μικρο-ξενοδοχεία και εστιατόρια, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς δεν λαμβάνουν επιδοτήσεις, επιδόματα ή άλλες βοήθειες από πουθενά. Τα δε μέτρα περιορισμού μετακινήσεων έφεραν και νέα προβλήματα τα οποία ανέδειξαν στην ουσία προϋπάρχουσες παθογένειες του αγροτικού τομέα και έτσι ήταν δυστυχώς υπαρκτός ο φόβος, ότι με το τέλος της κορωνο-κρίσης, θα ερχόταν και το τέλος για πολλούς από αυτούς τους μικρής κλίμακας καλλιεργητές και κτηνοτρόφους.
Σε απάντηση αυτής της έκτακτης και κατεπείγουσας ανάγκης, το ΑγροΟικόΠολις, το Ελληνικό Δίκτυο για την Αγροοικολογία, την Διατροφική Κυριαρχία και την Πρόσβαση στη Γη σε συνεργασία με μικρούς παραγωγούς αγροοικολογικών και βιολογικών προϊόντων και με την στήριξη δικτύων όπως οι ενώσεις βιοκαλλιεργητών, τα δίκτυα των οικογιορτών κλπ ξεκίνησε τη δημιουργία ενός δικτύου άμεσης σύνδεσης παραγωγών και καταναλωτών σε κάθε πόλη της χώρας. Παράλληλα, για αυτή τη σύμπραξη ενεργοποιήθηκαν ακτιβιστές και ακτιβίστριες της τροφής σε όλη την χώρα. Όλοι/ες μαζί επιχείρησαν να προωθήσουν την άμεση σύνδεση, σε τοπικό επίπεδο, μεταξύ αυτών που παράγουν και αυτών που καταναλώνουν την τροφή ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των μικρο-παραγωγών, να τονωθούν οι αγροτικές οικονομίες και κοινωνίες, και να έχει πρόσβαση ο κάθε πολίτης σε καθαρή, οικονομική, φρέσκια και ασφαλή τροφή, χωρίς συνωστισμούς ή άλλες προκλήσεις για την υγεία του.
Στα μέσα Μάρτη, έχοντας ήδη λάβει τοπικές αναφορές από τα διεθνή δίκτυα στα οποία συμμετέχει το Αγροοικόπολις, έγινε η πρώτη τηλεδιάσκεψη με περίπου 30 παραγωγούς από διάφορα σημεία της χώρας για να καταγραφεί η κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα. Οι παραγωγοί εξέφρασαν ανησυχία και προβληματισμό και τελικά η συνέλευση αποφάσισε την προώθηση και την άμεση σύνδεση σε τοπικό επίπεδο. Μάλιστα, έχοντας κατά νου και πιθανά σενάρια νέων εγκλεισμών που μπορεί να ακολουθήσουν, επισημάνθηκε η σημασία μιας τέτοιας σύμπραξης τόσο για τη βιωσιμότητα όσο και για την ανθεκτικότητα, παραγωγών αλλά και αστών-καταναλωτών. Για τον λόγο αυτό, πρόθεσή μας ήταν (και παραμένει) αυτή η καμπάνια να φτάσει αρκετά μακρύτερα από τους συνήθεις αποδέκτες παρόμοιων προσπαθειών του παρελθόντος.
Στόχος μας είναι να φέρουμε σε επαφή τα δύο μέρη (παραγωγοί – καταναλωτές) και να ξεκινήσει η μεταξύ τους διάδραση με βάση την αυτο-οργάνωση, και την αμοιβαιότητα. Δεν επιχειρείται η δημιουργία μιας νέας δομής ή κάποιας κοινωνικής επιχείρησης. Θέλουμε να δράσουμε κινητοποιώντας παραγωγούς και καταναλωτές σε όλη την χώρα για να δοθεί μια άμεση λύση σε ένα πιεστικό θέμα που προέκυψε λόγω των μέτρων.
Η αγροοικολογία, μια ολοκληρωμένη θεώρηση ενός άλλου τρόπου ζωής, είναι, σε πολύ απλ(ουστευμέν)ά λόγια, η εφαρμογή των αρχών της οικολογίας στην αγροτική παραγωγή. Προάγει τη συνεργασία με, και τον σεβασμό στην Φύση, αυξάνει την βιοποικιλότητα και οδηγεί σε μεγαλύτερα επίπεδα ανθεκτικότητας των οικοσυστημάτων, τώρα και στο μέλλον. Αγκαλιάζει την περμακουλτούρα, την βιοδυναμική ή την φυσική καλλιέργεια και «ακουμπά» την Διατροφική Κυριαρχία, την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία, την Αποανάπτυξη κ.α. Διαφέρει από τη «βιολογική πιστοποιημένη» καλλιέργεια υπό την έννοια ότι «βιολογική» πιστοποίηση μπορεί να λάβει και μια μονάδα με 300 στρέμματα μονοκαλλιέργειας σε θερμοκήπιο. Αυτό πιστοποιεί μεν ότι δεν έγινε χρήση χημικών κατά την παραγωγή, αλλά δεν εξετάζει καθόλου το πόσο ενεργοβόρος ή μολυσματική είναι η διαδικασία παραγωγής, τι επιπτώσεις φέρει στο γύρω περιβάλλον (τώρα και στο μέλλον) ή σε τι συνθήκες εργάζονται οι άνθρωποι που παράγουν την τροφή. Αντιθέτως, ο/η παραγωγός που καλλιεργεί με αγροοικολογικό τρόπο, ενδιαφέρεται για όλα τα παραπάνω και έτσι παράγει έργο για ολόκληρη την κοινωνία, τωρινή και μελλοντική.
Η αστικοποίηση έχει φέρει αλλαγές και στον τόπο που παράγεται η τροφή μας. Αστικές και περι-αστικές εκμεταλλεύσεις, που ιστορικά αποτελούσαν τον κύριο άξονα τροφοδοσίας των μεγάλων αστικών πληθυσμών μετατρέπονται συνεχώς σε υποδομές και εγκαταστάσεις μειώνοντας έτσι την ανθεκτικότητα και τη διατροφική αυτονομία σε τοπικό επίπεδο, ενώ παγκοσμίως υπάρχει πια μια τάση για αναβίωση και προστασία των περι-αστικών εκμεταλλεύσεων ως παραγόντων κλιματικής βιωσιμότητας των αστικών κέντρων (όπως πχ το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πόλεων για την Αγροοικολογία ). Η τοπικοποίηση παραγωγής-κατανάλωσης μειώνει το οικολογικό αποτύπωμα της τροφής, αλλά μπορεί μέσα από εγχειρήματα όπως η ΚΥΓΕΩ (Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία) να έχει και άλλα, πολλαπλά οφέλη.
Η καμπάνια
Το κεντρικό μήνυμα της καμπάνιας είναι «Μένουμε σπίτι. Ψωνίζουμε από το χωράφι. Στηρίζουμε την ελληνική παραγωγή.» Το λογότυπο αναφέρει τη φράση «Από τον αγρό μας στο σπίτι σας” θέλοντας ακριβώς να τονίσει την αμεσότητα της σύμπραξης των δύο, και απεικονίζει μια γυναίκα παραγωγό να βγάζει ένα καλάθι με λαχανικά από το αγροτικό της μπροστά σε ένα σπίτι που παραπέμπει (γραφιστικά) στο λογότυπο του «Μένουμε σπίτι».
Το πρώτο κύμα της καμπάνιας βγήκε στον αέρα, όταν ακόμη η καραντίνα ήταν σε πλήρη εφαρμογή. Μέσα σε λίγες μόνο μέρες πάνω από 400 καταναλωτές σε διάφορα σημεία της χώρας -με αναμενόμενο το προβάδισμα συμμετοχών από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, είχαν δηλώσει ενδιαφέρον. Ο αριθμός των καταναλωτών που ενδιαφέρονται για καθαρή τροφή έχει ξεπεράσει αυτή τη στιγμή τους 1700, σε 35 περιοχές / πόλεις, αλλά δεν υπάρχει αρκετή παραγωγή (και παραγωγοί) για να καλυφθεί η ζήτηση. Τέλος, σε πολλές πόλεις έχει ξεκινήσει η απευθείας σύνδεση και έχουν παραδοθεί καλάθια σε καταναλωτές.
Αυτή η καμπάνια αποτελεί και μια σφυγμομέτρηση του καταναλωτικού ενδιαφέροντος για καθαρή, τοπική και δίκαιη τροφή. Από μόνο του αυτό το στοιχείο μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για νεοεισερχόμενους/ες στον τομέα της αγροοικολογικής παραγωγής, ειδικά την στιγμή που, παγκοσμίως, οι αγρότες που συνταξιοδοτούνται δεν αντικαθίστανται και οι περισσότερες εκμεταλλεύσεις συγκεντρώνονται στα χέρια λίγων, και δη (πολυεθνικών) εταιρειών. Η Γη χρειάζεται τους αγροοικολογικούς παραγωγούς γιατί δρουν ως θεματοφύλακες της Φύσης. Ο άνθρωπος χρειάζεται πρόσβαση σε υγιεινή, καθαρή τροφή για την ατομική του επιβίωση. Η οικονομία και η κοινωνία τους χρειάζεται γιατί συμβάλλουν στην συλλογική βιωσιμότητα των κοινοτήτων, και μέσα από μοντέλα όπως η Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία (ΚΥΓΕΩ), εξασφαλίζει δίκαιες τιμές για τους παραγωγούς και πρόσβαση σε οικονομική, εξαιρετικής ποιότητας, τροφή για τους καταναλωτές των πόλεων.
Στηρίζοντας την μικρή, τοπική, αγροοικολογική παραγωγή βοηθάμε την υγεία, την ανθεκτικότητα και την βιωσιμότητα στο σώμα (άνθρωπος) και στο χώμα (Φύση).
Αν είσαι καταναλωτής/-τρια και θέλεις να έχεις πρόσβαση σε καθαρή τροφή στην περιοχή σου και να προμηθεύεσαι φρέσκα ή μεταποιημένα προϊόντα απευθείας από παραγωγούς, μπορείς να γίνεις μέλος της ομάδας μας!!!
Συνεχίζουμε να στηρίξουμε τους παραγωγούς μας. Τους ανθρώπους που μας τρέφουν.
Γινόμαστε υπεύθυνοι καταναλωτές. Ενημερωνόμαστε για την τροφή μας. Στηρίζουμε εγχειρήματα καθαρής τροφής. Βοηθάμε ενεργά στις πρωτοβουλίες για δράση.
Αν είσαι παραγωγός που παράγει βιολογικά ή αγροοικολογικά και θέλεις να συμμετέχεις σε μια πανελλήνια δράση-σύνδεση παραγωγών – καταναλωτών στείλτε mail στο: tas@apenantioxthi.com
Αν θέλεις να μοιραστείς το χρόνο σου και να βοηθήσεις στο να μεγαλώσει το δίκτυό μας ώστε περισσότεροι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε καθαρή τροφή επικοινώνησε μαζί μας στο volunteers@agroecopolis.org και δώσε μας τα στοιχεία και τον τρόπο με τον οποίον θα ήθελες να βοηθήσεις ώστε να επικοινωνήσουμε μαζί σου.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε το link στο site του Αγροοικόπολις: www.agroecopolis.org/gnwrise-ton-paragwgo-sou
