Οι εξελίξεις που θα κάνουν ακατοίκητη τη γη!

1. Πέρα από την επιστημονική επιφυλακτικότητα.

Τα
πράγματα είναι χειρότερα από ό, τι νομίζουμε. Μέχρι τώρα το άγχος μας
για την υπερθέρμανση του πλανήτη καθορίζονταν από την εικόνα της ανόδου
της στάθμης της θάλασσας, μια εικόνα που έχει εγχαραχθεί και στο μυαλό
ενός εφήβου σήμερα. Οι φουσκωμένες θάλασσες – και οι πόλεις που θα
πνιγούν – έχουν κυριαρχήσει -και μέσω των αντίστοιχων κινηματογραφικών
ταινιών-στην εικόνα της υπερθέρμανσης του πλανήτη και έτσι περιορίζουν
τον κλιματολογικό πανικό μας και την αντίληψή μας για άλλες απειλές, που
είναι πολύ πιο κοντά. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα είναι πολύ
αρνητική εξέλιξη, αλλά θα μπορεί να αντιμετωπισθεί με την εγκατάλειψη
της ακτογραμμής, μπορεί να σκέφτεται κανείς και να καθησυχάζει τη
συνείδησή του, αφού χρονικά θα είναι και αρκετά μακριά.
Πράγματι, μια
απαιτούμενη σημαντική προσαρμογή στο πώς δισεκατομμύρια άνθρωποι θα
διεκπεραιώνουν τη ζωή τους σε τμήματα της Γης που πιθανότατα θα γίνουν
ακατοίκητα και σε μέρη που θα είναι τρομακτικά αφιλόξενα, τοποθετείται
προς στο τέλος αυτού του αιώνα.
Ακόμη και όταν εκπαιδευόμαστε από τα
ΜΜΕ οπτικά με εικόνες  για την κλιματική αλλαγή, δεν μπορούμε να
κατανοήσουμε όλα τα πεδία στα οποία θα έχουμε μεγάλες αρνητικές
επιπτώσεις. Τον περασμένο χειμώνα, μια σειρά από ημέρες είχαμε στο
Βόρειο Πόλο 15 και 20 βαθμούς Κελσίου παραπάνω από ό, τι κανονικά, με
αποτέλεσμα π.χ. να λιώνει ο πάγος στο μόνιμα μέχρι τώρα παγωμένο έδαφος
των νησιών Svalbard[1],
βόρεια της Νορβηγίας. Εκεί βρίσκεται και η παγκόσμια τράπεζα σπόρων που
ονομάζεται “Doomsday”(«Ημέρα κρίσης») και είχε σχεδιαστεί για να
διασφαλίσει ότι η γεωργία μας θα επιζήσει οποιασδήποτε καταστροφής. Η
τράπεζα σπόρων πλημμύρισε σε λιγότερο από δέκα χρόνια μετά την κατασκευή
της, λόγω αλλαγής του κλίματος .
Το θησαυροφυλάκιο Doomsday
διατηρήθηκε, προς το παρόν: Η δομή διασφαλίστηκε και οι σπόροι είναι
ασφαλείς. Αλλά η αντιμετώπιση του επεισοδίου ως παραβολή της επικείμενης
πλημμύρας, δεν έγινε στο βαθμό που θα έπρεπε από τα διεθνή ΜΜΕ και τις
ειδήσεις τους. Μέχρι πρόσφατα, ο παγετός στο χώμα που έμεινε μόνιμα
παγωμένο, δεν αποτελούσε βασικό μέλημα των επιστημόνων του κλίματος.
Όμως, το μόνιμα παγωμένο έδαφος της Αρκτικής περιέχει 1,8
τρισεκατομμύρια τόνους άνθρακα, περισσότερο από το διπλάσιο της
ποσότητας που επί του παρόντος μεταφέρεται στην ατμόσφαιρα της Γης. Όταν
ξεπαγώσει και απελευθερωθεί, αυτός ο άνθρακας που βρίσκεται με τη μορφή
μεθανίου κυρίως, το οποίο μεθάνιο συμμετέχει στο φαινόμενο του
θερμοκηπίου μακροπρόθεσμα κατά 34 φορές περισσότερο από ό,τι το
διοξείδιο του άνθρακα, και μικροπρόθεσμα κατά 86 φορές. Με άλλα λόγια,
έχει παγιδευτεί στο έδαφος της Αρκτικής, διπλάσια ποσότητα άνθρακα από
αυτήν που αλλάζει την ατμόσφαιρα του πλανήτη σήμερα, και αν καταλήξει
γρήγορα και αυτή η ποσότητα στην ατμόσφαιρα θα επιταχύνει κατά πολύ την
αλλαγή του κλίματος, επειδή πολλαπλασιάζει την ισχύ του θερμοκηπίου 86
φορές.
Υπάρχουν καθημερινά ανησυχητικές ιστορίες, όπως για παράδειγμα
τα πρόσφατα δορυφορικά δεδομένα που δείχνουν τον ρυθμό αύξησης της
υπερθέρμανσης του πλανήτη, από το 1998, να είναι υπερδιπλάσιος από ό, τι
πίστευαν οι επιστήμονες. Αλλά δεν έχει σημασία πόσο καλά ενημερωμένοι
είμαστε, το σίγουρο είναι ότι δεν είμαστε αρκετά ανήσυχοι.
Οι λόγοι
γι ‘αυτό είναι πολλοί: η εξειδικευμένη γλώσσα των επιστημονικών
πιθανοτήτων, την οποία κάποτε ο κλιματολόγος James Hansen αποκαλούσε
«επιστημονική επιφυλακτικότητα» κατηγορώντας τους επιστήμονες για το ότι
δεν μπόρεσαν να κάνουν γνωστή στον μέσο πολίτη  την τρομερή απειλή. Το
γεγονός ότι στην πολιτική των χωρών κυριαρχούν ομάδες τεχνοκρατών που
πιστεύουν ότι οποιοδήποτε πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί. Κυρίως όμως η
επικράτηση μιας κουλτούρας που δεν βλέπει καν την ανθρωπογενή
υπερθέρμανση ως πρόβλημα που αξίζει να αντιμετωπιστεί. Ο τρόπος με τον
οποίο η άρνηση της κλιματικής αλλαγής έχει κάνει τους επιστήμονες ακόμη
πιο επιφυλακτικούς στο να προτείνουν μη κερδοσκοπικές λύσεις. Η μικρή
ταχύτητα της αλλαγής, δηλαδή η βραδύτητά της, που μας κάνει να βλέπουμε
σήμερα μόνο τα αποτελέσματα της αύξησης της θερμοκρασίας από
προηγούμενες δεκαετίες. Η αντίληψή μας σχετικά με την πιθανολογική
αβεβαιότητα, μας εμποδίζει να προετοιμαστούμε για τα χειρότερα σενάρια
εξέλιξης. Ο τρόπος με τον οποίο υποθέτουμε ότι η αλλαγή του κλίματος θα
πλήξει επιλεκτικά, περισσότερο αλλού και μακριά μας και όχι παντού και
δίπλα μας. Η μικρότητα (δύο βαθμοί αύξηση θερμοκρασίας) και η ευρύτητα
(1.8 τρισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα), αλλά και η αφαιρετικότητα (400 μέρη
ανά εκατομμύριο) των αριθμών. Η δυσφορία και η άρνηση να εξεταστεί ένα
πρόβλημα που είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να επιλυθεί. Η εντελώς
ακατανόητη κλίμακα αυτού του προβλήματος, η οποία ισοδυναμεί με την
προοπτική της εξόντωσής μας. Απλός φόβος. Αλλά η αποστροφή που προκαλεί
αυτός ο φόβος είναι και μια μορφή άρνησης της πραγματικότητας!
Μεταξύ
της επιστημονικής επιφυλακτικότητας και της επιστημονικής φαντασίας
βρίσκεται η ίδια η επιστήμη. Αυτό που ακολουθεί δεν είναι μια σειρά από
προβλέψεις για το τι θα συμβεί – αυτό θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από
την αντίδραση των ανθρώπινων κοινοτήτων. Είναι περισσότερο μια εικόνα
για την καλύτερη κατανόησής μας για το πού κατευθύνεται ο πλανήτης, αν
υπάρξει απουσία επιθετικής και οργανωμένης δράσης των πολιτών παντού
στον κόσμο. Είναι απίθανο να πραγματοποιηθούν πλήρως όλα αυτά τα σενάρια
της υπερθέρμανσης, κυρίως επειδή οι καταστροφές στα επόμενα χρόνια θα
κλονίσουν τον σημερινό εφησυχασμό μας. Αλλά αυτά τα σενάρια, αποτελούν
την προοπτική του σημερινού μοντέλου «ανάπτυξης» που προτείνει ο
παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός. Στην πραγματικότητα, είναι το πρόγραμμά
του που θα μας οδηγήσει στην αυριανή δυστοπία. Αυτό θα συμβεί αν οι
«από κάτω» αυτού του πλανήτη δεν αποφασίσουν να αντιδράσουν και να
απορρίψουν αυτό το πρόγραμμα. Επιλέγοντας συνειδητά την κατεύθυνση της
αποανάπτυξης με το μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα, την
αποκαπιταλιστικοποίηση των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων με τον
κοινοτισμό σαν τρόπο κοινωνικής οργάνωσης των ανθρώπινων κοινοτήτων, την
άμεση δημοκρατία σαν τρόπο αυτοδιακυβέρνησης.  
             2.       Σχετικές ανησυχητικές ιστορίες
Η
σημερινή ένταση της κλιματικής αλλαγής – η καταστροφή που έχουμε ήδη
προετοιμάσει για το μέλλον μας – είναι αρκετά τρομακτική. Οι
περισσότεροι άνθρωποι μιλούν και συμπεριφέρονται σαν το Μαϊάμι και το
Μπαγκλαντές να έχουν ακόμα την ευκαιρία να επιβιώσουν. Οι περισσότεροι
επιστήμονες που μιλούν για αυτό σήμερα δεν θα ζουν μέχρι τα μέσα του
αιώνα. Ακόμα και αν σταματήσουμε να καίμε ορυκτά καύσιμα την επόμενη
δεκαετία, οι δύο βαθμοί υπερθέρμανσης που θεωρούνταν το κατώφλι της
καταστροφής, θα υπάρξουν: δεκάδες εκατομμύρια κλιματικών προσφύγων θα
πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς χωρίς καμιά προετοιμασία για αυτό. Τώρα
οι δύο βαθμοί είναι ο στόχος μας, σύμφωνα με τις συμφωνίες για το κλίμα
του Παρισιού, και οι εμπειρογνώμονες μας δίνουν μόνο μικρές πιθανότητες
να το πετύχουμε. Η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική
Αλλαγή(IPCC)  εκπονεί σειρά εκθέσεων, που συχνά ονομάζονται “χρυσά
πρότυπα” της κλιματικής έρευνας. Η πιο πρόσφατη αναφέρει ότι αν
παραμείνουμε στην παρούσα πορεία, θα καταφέρουμε να πετύχουμε τέσσερις
βαθμούς υπερθέρμανσης στις αρχές του επόμενου αιώνα,.
Αλλά αυτή είναι
μόνο μια διάμεση προβολή. Το ανώτερο άκρο της καμπύλης πιθανότητας
φθάνει μέχρι και οκτώ βαθμούς – και οι συγγραφείς της έκθεσης δεν έχουν
ακόμη καταλάβει πώς να χειριστούν το εν λόγω παγωμένο έδαφος
(permafrost) που λιώνει. Οι αναφορές της IPCC επίσης δεν λαμβάνουν
πλήρως υπόψη: το φαινόμενο albedo (λιγότερος πάγος σημαίνει λιγότερο
αντανακλασμένο και περισσότερο απορροφημένο ηλιακό φως, συνεπώς
περισσότερη θέρμανση), την περισσότερη κάλυψη από νέφη (που παγιδεύουν
τη θερμότητα), την αποψίλωση των δασών και της άλλης χλωρίδας (που
δεσμεύουν άνθρακα από την ατμόσφαιρα). Κάθε ένα από αυτά τα φαινόμενα
υπόσχεται να επιταχύνει την αύξηση της θερμοκρασίας και η ιστορία του
πλανήτη δείχνει ότι η θερμοκρασία μπορεί να αλλάξει μέχρι πέντε βαθμούς
Κελσίου μέσα σε δεκατρία χρόνια. Την τελευταία φορά που ο πλανήτης ήταν
κατά τέσσερις βαθμούς θερμότερος (https://www.amazon.com/Ends-World-Apocalypses-Understand-Extinctions/dp/0062364804), η στάθμη των ωκεανών ήταν εκατοντάδες πόδια ψηλότερα[2].
Η
Γη έχει βιώσει πέντε μαζικές εξαφανίσεις πριν από αυτή που ζούμε τώρα. Η
κάθε μία ήταν ένα ολοκληρωμένο ξεκαθάρισμα στην εξελικτική πορεία του
πλανήτη και πολλοί επιστήμονες του κλίματος τονίζουν ότι είναι η
καλύτερη αναλογία για το οικολογικό μέλλον στο οποίο εισερχόμαστε.
Πιθανόν να διαβάσατε στα σχολικά βιβλία σας ότι αυτές οι εξαφανίσεις
ήταν αποτέλεσμα των αστεροειδών. Στην πραγματικότητα, αυτό που σκότωσε
τους δεινόσαυρους προκλήθηκε από την αλλαγή του κλίματος που παράγεται
από τα αέρια του θερμοκηπίου. Η πιο γνωστή εξαφάνιση ήταν πριν από 252
εκατομμύρια χρόνια. Ξεκίνησε όταν ο άνθρακας θέρμανε τον πλανήτη κατά
πέντε βαθμούς Κελσίου, επιταχύνθηκε όταν η θέρμανση αυτή πυροδότησε την
απελευθέρωση του μεθανίου στην Αρκτική και τελείωσε με το 97% της ζωής
στη γη νεκρή. Προσθέτουμε σήμερα άνθρακα στην ατμόσφαιρα με πολύ
ταχύτερο ρυθμό. Από τις περισσότερες εκτιμήσεις, τουλάχιστον δέκα φορές
πιο γρήγορα. Ο ρυθμός επιταχύνεται. Αυτό είχε στο νου του ο Stephen
Hawking, όταν είπε, αυτή την άνοιξη, ότι το ανθρώπινο είδος χρειάζεται
να αποικίσει άλλους πλανήτες τον επόμενο αιώνα για να επιβιώσει (https://www.telegraph.co.uk/science/2017/05/02/tomorrows-world-returns-bbc-startling-warning-stephen-hawking/). 
Και αυτό είναι που οδήγησε τον Elon Musk τον περασμένο μήνα να
αποκαλύψει τα σχέδιά του για την μετάβαση και οικοδόμηση μιας αποικίας
στον Άρη σε 40 με 100 χρόνια (https://www.newsweek.com/elon-musk-mars-spacex-martian-city-625994).
Αλλά μερικοί επιστήμονες- οι περισσότεροι διεθνώς αναγνωρισμένοι και σε
θεσμικές θέσεις στον τομέα, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Και πολλοί
σύμβουλοι της IPCC, έχουν φθάσει με περίσκεψη στο  αποκαλυπτικό
συμπέρασμα-συναγερμό: κανένα αξιόπιστο πρόγραμμα μείωσης των εκπομπών
από μόνο του δεν μπορεί να αποτρέψει την καταστροφή του κλίματος.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ο όρος “ανθρωπόκαινος” (https://nymag.com/scienceofus/2015/06/anthropocene-debate.html)
έχει περάσει από τον ακαδημαϊκό λόγο και στη λαϊκή φαντασία – ένα όνομα
που δόθηκε στη γεωλογική εποχή στην οποία ζούμε τώρα και στο διάγραμμα
της ιστορίας του πλανήτη χαρακτηρίζεται από την ανθρώπινη παρέμβαση και
την κατάκτηση της φύσης. Ο όρος αντιστοιχεί στη βιβλική «κυριαρχία» και
είναι σχετικός με την πρόταση ότι έχουμε ήδη καταστρέψει τον φυσικό
κόσμο. Αλλά είναι άλλο πράγμα να δούμε αν το ενδεχόμενο το προκαλέσαμε
και το σχεδιάσαμε μόνο από άγνοια, και άλλο στη συνέχεια να αρνούμαστε
ότι έχουμε να κάνουμε με ένα κλιματικό σύστημα που τώρα θα μπει σε
πόλεμο μαζί μας για πολλούς αιώνες, ίσως μέχρι να μας καταστρέψει. Ένα
κλιματικό σύστημα, που κάθε μέρα μάλιστα το εξοπλίζουμε περισσότερο για
να στραφεί ενάντιά μας.
                  3. Θάνατος λόγω υπερθέρμανσης
Οι
άνθρωποι, όπως όλα τα θηλαστικά, είναι θερμικές μηχανές. Η επιβίωσή
τους απαιτεί συνεχές δρόσισμα (ψύξη), όπως στα λαχανιασμένα σκυλιά. Για
το λόγο αυτό, η θερμοκρασία πρέπει να είναι αρκετά χαμηλή ώστε ο αέρας
να λειτουργεί ως ένα είδος ψυκτικού, απομακρύνοντας τη θερμότητα από το
δέρμα, για να μπορεί η μηχανή να συνεχίσει να κινείται. Με επτά βαθμούς
υπερθέρμανση, αυτό θα καταστεί αδύνατο για μεγάλα τμήματα της ισημερινής
ζώνης του πλανήτη, και ειδικά για τις τροπικές περιοχές, όπου η υγρασία
δρα προσθετικά στο πρόβλημα. Στις ζούγκλες της Κόστα Ρίκα, όπου υγρασία
90% είναι συνηθισμένη, η απλή κίνηση στο εξωτερικό περιβάλλον, όταν η
θερμοκρασία θα είναι πάνω από 105 βαθμούς Φαρενάιτ(40,5 βαθμοί Κελσίου),
θα είναι θανατηφόρα. Το δε αποτέλεσμα: Μέσα σε λίγες ώρες, ένα
ανθρώπινο σώμα θα ψηνόταν, από μέσα και από έξω.
Οι σκεπτικιστές της
κλιματικής αλλαγής επισημαίνουν ότι ο πλανήτης έχει περάσει περιόδους
θέρμανσης και ψύξης πολλές φορές στο παρελθόν, αλλά το κλιματικό
παράθυρο που επέτρεψε την ανθρώπινη ζωή είναι πολύ στενό, ακόμη και για
τα δεδομένα της πλανητικής ιστορίας. Με 11 ή 12 βαθμούς υπερθέρμανση,
περισσότερο από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού, όπως κατανέμεται
σήμερα, θα πεθάνει από την άμεση ζέστη. Τέτοια εξέλιξη των πραγμάτων δεν
θα έχουμε βέβαια αυτό τον αιώνα, αν και τα μοντέλα των αμείωτων
εκπομπών μας πάνε πιθανά τόσο μακριά. Αυτόν τον αιώνα, και ειδικά στις
τροπικές περιοχές, σε κάποια σημεία, θα έχουμε πολύ γρήγορα μια αύξηση
επτά βαθμών. Ο βασικός παράγοντας είναι αυτό που ονομάζεται «θερμοκρασία
υγρού βολβού», που είναι ένας όρος μέτρησης εργαστηρίου: η θερμότητα
που καταγράφεται σε ένα θερμόμετρο τυλιγμένο σε μια υγρή κάλτσα καθώς
μετατοπίζεται στον αέρα (καθώς η υγρασία εξατμίζεται από μια κάλτσα πιο
γρήγορα στον ξηρό αέρα, αυτός ο μοναδικός αριθμός αντανακλά τόσο τη
θερμότητα όσο και την υγρασία). Προς το παρόν, οι περισσότερες περιοχές
φθάνουν στο ανώτατο όριο υγρού βολβού στους 26 ή 27 βαθμούς Κελσίου. Η
πραγματική κόκκινη γραμμή για κατοικησιμότητα είναι 35 βαθμοί. Αυτό που
ονομάζεται θερμικό άγχος έρχεται πολύ νωρίτερα.
Στην πραγματικότητα,
είμαστε ήδη εδώ. Από το 1980, ο πλανήτης έχει βιώσει 50 φορές αύξηση
στον αριθμό των τοποθεσιών όπου επικρατούν επικίνδυνες ή ακραίες
θερμοκρασίες. Μια μεγαλύτερη αύξηση των επικίνδυνων σημείων πρόκειται να
έρθει. Τα πέντε θερμότερα καλοκαίρια στην Ευρώπη από το 1500 έχουν
συμβεί όλα από το 2002 και μετά, η IPCC προειδοποιεί απλά ότι είναι
ανθυγιεινό να βρίσκεται κανείς σε εξωτερικούς χώρους σε τέτοιες
περιόδους για μεγάλο μέρος του πλανήτη. Ακόμη και αν πετύχουμε τους
στόχους του Παρισιού για την αύξηση των θερμοκρασιών κατά δύο μόνο
βαθμούς, σε πόλεις όπως το Καράτσι και η Καλκούτα θα έχουμε αβίωτα και
θανατηφόρα κύματα καύσωνα, όπως αυτά που τις έπληξαν το 2015. Με
τέσσερις βαθμούς, ο θανάσιμος Ευρωπαϊκός καύσωνας του 2003, κατά την
διάρκεια του οποίου είχαμε περίπου 2.000 θανάτους την ημέρα, θα είναι
ένα φυσιολογικό καλοκαίρι. Με έξι βαθμούς, σύμφωνα με μια αξιολόγηση από
την Εθνική Ωκεανική και Ατμοσφαιρική Υπηρεσία, που επικεντρώνεται μόνο
στις επιδράσεις εντός των ΗΠΑ, η καλοκαιρινή εργασία οποιουδήποτε είδους
θα καταστεί αδύνατη στην κοιλάδα του κάτω Μισισιπή, και όλοι, στη χώρα
ανατολικά των βραχωδών ορέων, θα ήταν κάτω από μεγαλύτερο θερμικό στρες
από οποιονδήποτε, οπουδήποτε, στον κόσμο σήμερα.
Το θερμικό άγχος στη
Νέα Υόρκη θα υπερβεί αυτό του σημερινού Μπαχρέιν, ενός από τα πιο καυτά
σημεία του πλανήτη, και η θερμοκρασία στο Μπαχρέιν “θα προκαλούσε
υπερθερμία ακόμη και στον ύπνο των ανθρώπων”. Ο κλιματισμός μπορεί να
βοηθήσει, αλλά τελικά θα επαυξήσει μόνο το πρόβλημα του άνθρακα.
Επιπλέον, εκτός από τα κλιματιζόμενα εμπορικά κέντρα των Αραβικών
Εμιράτων, δεν θα είναι πιθανά δυνατός ο κλιματισμός όλων των πιο καυτών
τόπων του κόσμου, πολλοί από τους οποίους είναι και οι φτωχότεροι.
Πράγματι, η κρίση θα είναι πιο δραματική σε όλη τη Μέση Ανατολή και τον
Περσικό Κόλπο, όπου το 2015 σημειώθηκαν θερμοκρασίες έως και 163 βαθμούς
Φαρενάιτ(73 βαθμούς Κελσίου). Μόλις σε μερικές δεκαετίες από τώρα, θα
γίνει φυσικά αδύνατο το προσκύνημα που κάνουν κάθε χρόνο στη Μέκκα, για
τα 2 εκατομμύρια μουσουλμάνους
Δεν πρόκειται μόνο για το hajj, και
δεν είναι μόνο η Μέκκα. Η θερμότητα μας σκοτώνει ήδη. Στην περιοχή του
ζαχαροκάλαμου του Ελ Σαλβαδόρ, πάνω από το ένα πέμπτο του πληθυσμού
πάσχει από χρόνια νεφρική νόσο- στους άνδρες πάνω από το ένα τέταρτο-
σαν αποτέλεσμα της αφυδάτωσης από την εργασία στις φυτείες. Η συγκομιδή
γινόταν άνετα μόλις δύο δεκαετίες πριν. Με την αιμοκάθαρση, η οποία
είναι δαπανηρή, τα άτομα με νεφρική ανεπάρκεια μπορούν να περιμένουν να
ζήσουν πέντε χρόνια ακόμα. Χωρίς αυτήν, το προσδόκιμο ζωής είναι μόλις
λίγες εβδομάδες. Φυσικά, το θερμικό στρες υπόσχεται να μας πυροδοτήσει
και άλλα μέρη του σώματος εκτός από τα νεφρά μας.
                   4. Το τέλος της τροφής
Τα
κλίματα διαφέρουν και τα φυτά ποικίλλουν, αλλά ο βασικός κανόνας για
τις καλλιέργειες δημητριακών που έχουν αναπτυχθεί σε βέλτιστη
θερμοκρασία είναι ότι για κάθε βαθμό υπερθέρμανσης οι αποδόσεις
μειώνονται κατά 10%. Σε ορισμένες εκτιμήσεις ξεπερνούν το 15 ή ακόμα και
το 17%. Αυτό σημαίνει ότι αν ο πλανήτης είναι πέντε βαθμούς πιο ζεστός
στο τέλος του αιώνα, μπορεί να έχουμε ως 50% περισσότερους ανθρώπους να
ταΐσουμε και 50% λιγότερα σιτηρά για τη διατροφή τους. Και με τις
πρωτεΐνες τους είναι χειρότερα: θα χρειάζονται 16 θερμίδες από τα σιτηρά
για να παραχθεί μόνο μία θερμίδα κρέατος χάμπουργκερ, από μια αγελάδα
που πέρασε τη ζωή της επιδεινώνοντας το κλίμα με εκπομπές μεθανίου.
Αυτά
τα δεδομένα για τις καλλιέργειες δημητριακών ισχύουν βέβαια μόνο για
τις περιοχές που βρίσκονται ήδη σε βέλτιστη θερμοκρασία ανάπτυξης.
Θεωρητικά, ένα θερμότερο κλίμα θα διευκόλυνε την καλλιέργεια καλαμποκιού
στη Γροιλανδία. Όμως, όπως έδειξε και η διαδεδομένη εργασία των
Rosamond Naylor και David Battisti, η τροπική ζώνη είναι ήδη πολύ ζεστή
για να καλλιεργούνται αποτελεσματικά τα δημητριακά και οι τόποι στους
οποίους παράγονται σήμερα βρίσκονται ήδη στη βέλτιστη θερμοκρασία για
τις καλλιέργειες – πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη και με μια μικρή αύξηση
της θερμοκρασίας θα έχουμε φθίνουσα παραγωγικότητα. Και δεν είναι
εύκολο να μετακινηθούν οι καλλιέργειες βόρεια μερικές εκατοντάδες μίλια,
επειδή οι αποδόσεις σε μέρη όπως ο Καναδάς και η Ρωσία περιορίζονται
από την ποιότητα του εδάφους εκεί. Χρειάζεται να περάσουν πολλοί αιώνες,
ώστε ο πλανήτης να παράγει βέλτιστο εύφορη χώμα σε αυτές τις περιοχές.
Η
ξηρασία μπορεί να είναι ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα από τη θερμότητα,
με ορισμένα από τις πλέον αρόσιμα εδάφη του κόσμου να μετατρέπονται
γρήγορα στην έρημο. Οι βροχοπτώσεις είναι δύσκολο να μοντελοποιηθούν,
όμως οι προβλέψεις για το τέλος του αιώνα είναι βασικά ομόφωνες:
πρωτοφανείς ξηρασίες σχεδόν παντού, όπου παράγονται σήμερα τρόφιμα.
Μέχρι το 2080, χωρίςνα γίνουν δραματικές μειώσεις των εκπομπών, η νότια
Ευρώπη θα είναι σε μόνιμη ακραία ξηρασία, πολύ χειρότερη από ότι υπήρξε
ποτέ στην αμερικανική ζώνη διάβρωσης. Το ίδιο θα ισχύει στο Ιράκ και στη
Συρία και σε μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής, καθώς και σε
μερικά από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη της Αυστραλίας, της Αφρικής και
της Νότιας Αμερικής. Και στις περιοχές του σιταριού της Κίνας. Όλα αυτά
τα μέρη, τα οποία σήμερα παρέχουν πολλά από τα τρόφιμα του κόσμου, δε θα
είναι πια σε θέση να παράγουν οτιδήποτε. Όσο για τις ξηρασίες στις
αμερικανικές πεδιάδες και στα Νοτιοδυτικά δεν θα ήταν απλά και μόνο
χειρότερες από ό, τι στη δεκαετία του 1930, σύμφωνα με μια μελέτη του
2015 της NASA, αλλά χειρότερες από οποιαδήποτε ξηρασία της προηγούμενης
χιλιετίας – συπεριλαμβανομένων και εκείνων που χτύπησαν μεταξύ 1100 και
1300, οι ​​οποίες “στέρεψαν όλους τους ποταμούς ανατολικά των βουνών της
Σιέρα Νεβάδα” και ίσως ήταν υπεύθυνες για την καταστροφή του πολιτισμού
των Ανασάζι[3]
Και
να θυμηθούμε, δεν ζούμε και τώρα σε έναν κόσμο χωρίς πείνα. Οι
περισσότερες εκτιμήσεις μιλάνε σήμερα για 800 εκατομμύρια υποσιτιζόμενων
παγκοσμίως. Αυτή η άνοιξη έχει ήδη φέρει έναν πρωτοφανή τετραπλό λιμό
στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Το Ηνωμένο Βασίλειο προειδοποίησε ότι
ξεχωριστά γεγονότα λιμοκτονίας στη Σομαλία, το Νότιο Σουδάν, τη Νιγηρία
και την Υεμένη θα μπορούσαν να σκοτώσουν 20 εκατομμύρια μόνο αυτό το
έτος.
                5. Κλιματικές ασθένειες
Ο
βράχος, στο σωστό σημείο, αποτελεί ένα ιστορικό της πλανητικής ιστορίας,
απεικονίζει σε στρώματα με πλάτος μόλις λίγων εκατοστών-δημιουργούμενα
από τις δυνάμεις του γεωλογικού χρόνου- εποχές διάρκειας εκατομμυρίων
χρόνων. Ο πάγος λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο ως κλιμακτικό κατάστιχο,
αλλά εμπεριέχει επίσης και την ιστορία του, που μπορεί μερικώς να
αποκαλυφθεί με το λιώσιμό του. Υπάρχουν τώρα, παγιδευμένοι στον πάγο της
Αρκτικής, ιοί και βακτήρια που προκαλούν ασθένειες. Δεν έχουν
κυκλοφορήσει στον αέρα εδώ και εκατομμύρια χρόνια για να συναντήσουν
ανθρώπους- αφού όταν κυκλοφορούσαν στην τότε ατμόσφαιρα δεν υπήρχαν οι
σημερινοί άνθρωποι. Αυτό σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν
θα έχει ιδέα πώς να αντισταθεί όταν οι προϊστορικές πληγές θα αναδυθούν
από τον πάγο.
Η Αρκτική επίσης έχει αποθηκεύσει τρομακτικούς
κινδύνους από τους πιο πρόσφατους χρόνους. Στην Αλάσκα, ήδη, οι
ερευνητές έχουν ανακαλύψει υπολείμματα της γρίπης του 1918, με την
οποία  μολύνθηκαν μέχρι και 500 εκατομμύρια άνθρωποι και πέθαναν πάνω
από 100 εκατομμύρια – σχεδόν έξι φορές περισσότεροι από όσους είχαν
πεθάνει στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Όπως ανέφερε το BBC τον περασμένο
Μάιο (https://www.bbc.com/earth/story/20170504-there-are-diseases-hidden-in-ice-and-they-are-waking-up),
οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι η ευλογιά και η βουβωνική πανώλη είναι
παγιδευμένες επίσης στον πάγο της Σιβηρίας – μια συντομευμένη ιστορία
της καταστροφικής για τον άνθρωπο ασθένειας, που αποκαλύπτεται τώρα από
την υπερθέρμανση της Αρκτικής.
Οι εμπειρογνώμονες λένε βέβαια ότι
πολλοί από αυτούς τους οργανισμούς δεν θα επιζήσουν μετά την απόψυξη και
θα είναι δύσκολη η επιστροφή τέτοιων αρχαίων πληγών. Αλλά ήδη πέρυσι,
ένα παιδί πέθανε και 20 άλλοι μολύνθηκαν από τον άνθρακα που
απελευθερώθηκε όταν ο πάγος υποχώρησε, εκθέτοντας τον κατεψυγμένο
σκελετό ενός ταράνδου που σκοτώθηκε από τα βακτήρια, τουλάχιστον 75
χρόνια νωρίτερα. Επίσης, μολύνθηκαν 2.000 σημερινοί τάρανδοι,
μεταφέροντας και εξαπλώνοντας την ασθένεια πέρα από την τούνδρα.
Σε
ό, τι αφορά τους επιδημιολόγους: περισσότερο από τις αρχαίες ασθένειες,
τους φοβίζουν οι υφιστάμενες μάστιγες που μεταφέρονται, επανέρχονται ή
και ανανεώνονται από την υπερθέρμανση. Το πρώτο αποτέλεσμα έχει να κάνει
με τη γεωγραφία. Πριν από την πρώιμη-σύγχρονη περίοδο, όταν
περιπλανήθηκαν τα ιστιοπλοϊκά επιτάχυναν την ανάμειξη των λαών και τις
ασθένειές τους, αλλά οι ανθρώπινες κοινότητες της περιφέρειας στάθηκαν
φρουροί κατά της πανδημίας. Σήμερα, παρά το γεγονός ότι τα οικοσυστήματά
μας παρέμειναν μέχρι τώρα σχετικά σταθερά και αυτό λειτουργούσε ως ένα
άλλο όριο, η υπερθέρμανση του πλανήτη θα βλάψει τα οικοσυστήματα αυτά
και θα βοηθήσει τις ασθένειες να παραβιάσουν αυτά τα όρια. Δεν
ανησυχείτε πολύ για το δάγκειο πυρετό ή την ελονοσία εάν ζείτε π.χ.
αρκετά βόρεια. Αλλά καθώς το τροπικό κλίμα μεταφέρεται προς τα βόρεια
και τα κουνούπια μεταναστεύουν μαζί του, θα αναγκασθείτε να το κάνετε.
Το Zika (https://nymag.com/scienceofus/2016/02/zika-virus-gmo-mosquitoes.htm και https://www.kathimerini.gr/848566/article/ygeia/ti-einai-o-ios-zika-poy-pws-xtypaei-kai-poioys-apeilei)
μπορεί επίσης να είναι ένα καλό μοντέλο του δεύτερου ανησυχητικού
αποτελέσματος: μετάλλαξη ασθενειών. Ένας λόγος που μέχρι πρόσφατα δεν
είχαμε ακούσει για το Zika είναι ότι είχε παγιδευτεί στην Ουγκάντα. Ένα
άλλο είναι ότι μέχρι πρόσφατα δεν φαινόταν να προκαλεί γενετικές
ανωμαλίες. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην κατανοούν πλήρως τι συνέβη
ή τι τους διαφεύγει. Υπάρχουν όμως πράγματα που ξέρουμε για το πώς
επηρεάζει το κλίμα κάποιες ασθένειες: η ελονοσία, για παράδειγμα,
ευδοκιμεί σε πιο θερμές περιοχές, όχι μόνο επειδή ζουν τα κουνούπια που
το μεταφέρουν, αλλά επειδή για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας το παράσιτο
αναπαράγεται δέκα φορές πιο γρήγορα. Αυτός είναι ένας λόγος για τον
οποίο η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050, 5,2 δισεκατομμύρια
άνθρωποι θα έχουν να κάνουν με αυτήν.
           6. Αέρας που δεν αναπνέεται
Μέχρι
τα τέλη του αιώνα, οι ψυχρότεροι μήνες στην τροπική ζώνη της Νότιας
Αμερικής, της Αφρικής και του Ειρηνικού είναι πιθανό να είναι θερμότεροι
από τους θερμότερους μήνες στα τέλη του 20ου αιώνα.
Οι πνεύμονές μας
χρειάζονται οξυγόνο, αλλά αυτό είναι μόνο ένα κλάσμα αυτού που
αναπνέουμε. Το κλάσμα του διοξειδίου του άνθρακα αυξάνεται: τώρα είναι
400 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm)   και οι εκτιμήσεις λένε ότι θα φτάσει
στα 1.000 ppm έως το 2100. Σε αυτή τη συγκέντρωση, σε σύγκριση με τον
αέρα που αναπνέουμε τώρα, η ανθρώπινη αντιληπτική ικανότητα μειώνεται
κατά 21%.
Άλλα σωματίδια στον θερμότερο αέρα είναι ακόμη πιο
επικίνδυνα, με μικρές μόνο αυξήσεις της ρύπανσης είναι ικανά να μειώσουν
τη διάρκεια ζωής κατά δέκα χρόνια. Όσο θερμότερος γίνεται ο πλανήτης,
τόσο περισσότερο όζον στην τροπόσφαιρα και μέχρι τα μέσα του αιώνα, οι
Αμερικανοί πιθανότατα θα υποστούν αύξηση κατά 70% στον ανεπιθύμητο αυτό
νέφος του όζοντος, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Έρευνας για την
Ατμόσφαιρα. Μέχρι το 2090, περίπου 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως
θα αναπνέουν αέρα πάνω από το επίπεδο του “ασφαλούς”, σύμφωνα με τον ΠΟΥ
(Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας). Μια πρόσφατη αναφορά έδειξε ότι, μεταξύ
άλλων επιπτώσεων, η έκθεση μιας εγκύου γυναίκας στο όζον αυξάνει τον
κίνδυνο αυτισμού του παιδιού (περίπου δέκα φορές σε συνδυασμό με άλλους
περιβαλλοντικούς παράγοντες).
Ήδη, περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι
πεθαίνουν κάθε μέρα από τα μικρά σωματίδια που εκπέμπονται από την καύση
ορυκτών καυσίμων. Κάθε χρόνο, 339.000 άνθρωποι πεθαίνουν από καπνό των
πυρκαγιών, εν μέρει επειδή η αλλαγή του κλίματος επέκτεινε την περίοδο
των δασικών πυρκαγιών (στις Η.Π.Α. π.χ., αυξήθηκε κατά 78 ημέρες από το
1970). Μέχρι το 2050, σύμφωνα με την Υπηρεσία των ΗΠΑ για τις δασικές
πυρκαγιές, αυτές θα είναι δύο φορές πιο καταστρεπτικές από ό,τι είναι
σήμερα. Σε ορισμένες περιοχές, η έκταση που καίγεται θα μπορούσε να
αυξηθεί στο πενταπλάσιο. Αυτό που προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία
είναι η επίδραση που θα είχε στις εκπομπές, ειδικά όταν οι φωτιές
καταστρέφουν τα δάση από τύρφη. Οι πυρκαγιές στην περιοχή της τύρφης
στην Ινδονησία το 1997, για παράδειγμα, πρόσθεσαν στην παγκόσμια
απελευθέρωση CO2, έως και 40%. Και βέβαια περισσότερη καύση σημαίνει
περισσότερη θέρμανση και το αντίστροφο. Υπάρχει επίσης μεγάλη πιθανότητα
ότι δάση βροχής, όπως ο Αμαζόνιος, ο οποίος το 2010 υπέστη τη δεύτερη
“εκατονταετή ξηρασία” μέσα σε διάστημα μόνο πέντε ετών, θα μπορούσαν να
στεγνώσουν τόσο, ώστε να γίνουν ευάλωτα σε αυτές τις καταστροφικές,
περιοδικές δασικές πυρκαγιές – Όχι μόνο θα αποβάλουν τεράστιες ποσότητες
άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά και θα συρρικνωθεί το μέγεθος του δάσους.
Αυτό είναι ιδιαίτερα κακό γιατί μόνο ο Αμαζόνιος παρέχει το 20% του
οξυγόνου μας.
Στη συνέχεια, υπάρχουν και οι πιο γνωστές μορφές
ρύπανσης. Το 2013, ο λιωμένος πάγος της Αρκτικής μετέβαλε τα ασιατικά
πρότυπα καιρού, στερώντας τη βιομηχανική Κίνα από τα φυσικά συστήματα
εξαερισμού. Ένα αμετακίνητο νέφος κάλυψε ένα μεγάλο μέρος του βορρά της
χώρας. Κυριολεκτικά μη αναπνεύσιμος ο αέρας. Μια μέτρηση που ονομάζεται
Δείκτης Ποιότητας Αέρα κατηγοριοποιεί τους κινδύνους ξεκινώντας από την
τιμή 301 έως 500. Ανάλογα προειδοποιεί για «σοβαρή επιδείνωση καρδιακής ή
πνευμονικής νόσου και πρόωρη θνησιμότητα σε άτομα με καρδιοπνευμονική
νόσο και ηλικιωμένους» και, για όλους τους άλλους, “Σοβαρός κίνδυνος
αναπνευστικών επιδράσεων”. Σε αυτό το επίπεδο, «όλοι θα πρέπει να
αποφύγουν κάθε άσκηση σε εξωτερικούς χώρους». Η κινεζική «αεροαποκάλυψη»
του 2013 κορυφώθηκε με τον δείκτη ποιότητας να πηγαίνει πάνω από 800.
Εκείνο το έτος, το νέφος ήταν υπεύθυνο για το ένα τρίτο όλων των θανάτων
στη χώρα.

         7.  Ένας διαρκής πόλεμος 
Οι
κλιματολόγοι είναι πολύ προσεκτικοί όταν μιλάνε για τη Συρία. Ενώ η
αλλαγή του κλίματος προκάλεσε ξηρασία που συνέβαλε στον εμφύλιο πόλεμο,
δεν ισχυρίζονται ότι η σύγκρουση είναι το αποτέλεσμα της αύξησης της
θερμοκρασίας. Δίπλα, για παράδειγμα, ο Λίβανος υπέστη τις ίδιες ζημιές
στις σοδειές. Αλλά ερευνητές όπως ο Marshall Burke και ο Solomon Hsiang
κατάφεραν να ποσοτικοποιήσουν μερικές από τις μη προφανείς σχέσεις
μεταξύ θερμοκρασίας και βίας: Για κάθε μισό βαθμό υπερθέρμανσης, λένε,
οι κοινωνίες θα δουν 10% με 20% αύξηση της πιθανότητας οπλισμένων
συγκρούσεων. Στην επιστήμη του κλίματος, τίποτα δεν είναι απλό, αλλά η
αριθμητική είναι οδυνηρή: ένας πλανήτης κατά πέντε βαθμούς θερμότερος θα
είχε τουλάχιστον κατά 50% περισσότερους πολέμους από ό,τι σήμερα.
Συνολικά, οι κοινωνικές συγκρούσεις θα μπορούσαν να υπερδιπλασιαστούν
αυτόν τον αιώνα.
Αυτός είναι και ένας λόγος που- όπως επισημαίνου οι
επιστήμονες του κλίματος-ο αμερικανικός στρατός έχει εμμονή με την
αλλαγή του κλίματος: το να βρεθούν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας
όλες οι αμερικάνικες βάσεις του πολεμικού ναυτικού, λόγω της ανόδου της
στάθμης της είναι αρκετά δύσκολο, αλλά το να είσαι η παγκόσμια αστυνομία
όταν το ποσοστό της παγκόσμιας βίας θα διπλασιασθεί, θα είναι αρκετά
σκληρότερο. Φυσικά, δεν είναι μόνο η Συρία όπου το κλίμα συνέβαλε στη
σύγκρουση. Ορισμένοι πιστεύουν ότι το αυξημένο επίπεδο διαμάχης στη Μέση
Ανατολή κατά την προηγούμενη χρονική περίοδο αντικατοπτρίζει τις
πιέσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη – μια υπόθεση όλο και πιο σκληρή,
δεδομένου ότι η αύξηση της θερμοκρασίας άρχισε να επιταχύνεται όταν ο
βιομηχανικός κόσμος εξόρυξε και στη συνέχεια έκαψε το πετρέλαιο της
περιοχής.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της σχέσης μεταξύ κλίματος και
σύγκρουσης; Ορισμένες από αυτές έχουν να κάνουν με τη γεωργία και την
οικονομία. Πολλές με την αναγκαστική μετανάστευση, που ήδη είναι σε
υψηλό επίπεδο, με τουλάχιστον 65 εκατομμύρια εκτοπισμένους να
περιπλανιούνται στον πλανήτη αυτή τη στιγμή. Υπάρχει όμως και το απλό
γεγονός που σαν άτομα γινόμαστε ευερέθιστα. Η ζέστη αυξάνει τα ποσοστά
της εγκληματικότητας στους οικισμούς και τις πόλεις και τις βρισιές στα
κοινωνικά μέσα ενημέρωσης, καθώς και την πιθανότητα αντιποίνων σε τυχόν
πράξεις βίας. Και ο κλιματισμός στον ανεπτυγμένο κόσμο, κατάφερε
ελάχιστα στο να λύσει το πρόβλημα του καλοκαιρινού κύματος
εγκληματικότητας.
     8.  Μόνιμη οικονομική κατάρρευση
Οι
ιθύνοντες του παγκόσμιοποιημένου καπιταλισμού που κυριάρχησε με την
ιδεολογία του νεοφιλευθερισμού ανάμεσα στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου και
την έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης-Κρίσης, αναμασούν συνέχεια την παρόλα ότι
είναι η οικονομική ανάπτυξη που θα μας σώσει από οτιδήποτε και από όλα.
Αλλά μετά την κατάρρευση του 2008, ένας αυξανόμενος αριθμός ιστορικών
που μελετούν αυτό που ονομάζουν «καπιταλισμό των ορυκτών καυσίμων» έχουν
αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι ολόκληρη η ιστορία της ταχείας
οικονομικής ανάπτυξης, η οποία άρχισε κάπως ξαφνικά τον 18ο αιώνα, δεν
είναι αποτέλεσμα της καινοτομίας ή του εμπορίου ή της δυναμικής του
παγκόσμιου καπιταλισμού, αλλά απλά αποτέλεσμα της ανακάλυψης των ορυκτών
καυσίμων και της όλης