Πώς μπορεί η συγγνώμη να αποκτήσει ξανά αξία; Του Γιάννη Μουρατίδη
Η Καθολική Εκκλησία μερίμνησε αρκετούς αιώνες πριν, ώστε τα αιτήματα συγχώρεσης να διεκπεραιώνονται με την καταβολή οικονομικού αντισταθμίσματος. Ένα μικρό ποσοστό του αντισταθμίσματος αφορούσε τα λειτουργικά έξοδα της γραφειοκρατίας για την έκδοση του πιστοποιητικού συγχώρεσης (indulgendia), ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό κατέληγε ως καθαρό κέρδος στο εκκλησιαστικό θησαυροφυλάκιο. Πρόσφατα, η Καθολική Εκκλησία αποφάσισε την άφεση αμαρτιών για όσους έχουν πληγεί από την πανδημία. Για να επωφεληθούν από αυτή την άφεση των αμαρτιών, οι ασθενείς θα πρέπει να μετάσχουν σ’ έναν ορισμένο αριθμό λειτουργιών που μεταδίδονται από απόσταση ή σε άλλους τρόπους ευλάβειας. Το αντιστάθμισμα δεν είναι χρηματικό, αλλά συνεχίζει να υφίσταται.
Ας ταξιδέψουμε στην Ελλάδα, όπου η indulgendia δε θεσπίστηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία και ας σταθούμε σε ένα από τα χιλιάδες περιστατικά, που διαδραματίζονται καθημερινά, στη σχέση ανάμεσα σε επιχειρήσεις και πολίτες ή δημόσιους οργανισμούς και πολίτες.
Η επιχείρηση της ιστορίας μας δραστηριοποιείται στον τομέα πώλησης ειδών πληροφορικής. Ο πελάτης ζήτησε από την επιχείρηση ένα προϊόν και αυτή υποσχέθηκε ότι θα το διαθέσει. Το προϊόν παραδόθηκε δε λειτουργούσε και η εταιρεία ζήτησε από τον πελάτη, προκειμένου να πάρει πίσω τα χρήματά του να επιστρέψει το προϊόν σε ένα κέντρο εξυπηρέτησης, το οποίο βρίσκονταν 20 χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο κατοικίας του ή εναλλακτικά να στείλει εκεί το προϊόν με κάποια υπηρεσία αποστολών. Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις, η εταιρεία δεν ήταν διατεθειμένη να καλύψει τα έξοδα. Ζήτησε όμως συγγνώμη για αυτό. Οπότε αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, η συγγνώμη δεν έχει κανένα κόστος για την εταιρεία και δεν απαλύνει καθόλου την αγωνία του πελάτη. Επομένως, η εταιρεία παίρνει indulgendia χωρίς να πληρώνει κάποιο αντιστάθμισμα.
Ενδιαφέρον έχει και μια τοποθέτηση, η οποία έγινε πρόσφατα από τον Ευθύμιο Σαββάκη, Communication & Content Consultant, ο οποίος φαντάζεται ως εξής την τοποθέτηση του πρωθυπουργού σχετικά με το περιστατικό στην Ικαρία, “”Ως Πρωθυπουργός αναγνωρίζω το λάθος μήνυμα που προκάλεσε η επίσκεψη στην Ικαρία. Έτσι, θα καταβάλω το πρόστιμο των 6000 ευρώ που μου αναλογεί για όλους τους παρευρισκόμενους (300 ευρώ για κάθε ένα από τα 20 άτομα της συνοδείας μου που βρέθηκαν στο μπαλκόνι) στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών που έχει πληγεί ανεπανόρθωτα την περίοδο της πανδημίας και κάνει αξιόλογες κινήσεις στήριξης των μελών του. Επίσης, σας ενημερώνω ότι έχει ήδη επιβληθεί το προβλεπόμενο αυστηρό πρόστιμο στον βουλευτή που μας φιλοξένησε, το οποίο θα καταβληθεί εντός της ημέρας στο τοπικό νοσοκομείο για αγορά πρώτων υλών και Covid εξοπλισμού. Μέσα σε συνθήκες παγκόσμιας πανδημίας και γενικευμένης κούρασης, τέτοιες ατυχείς ενέργειες πρέπει να έχουν ακριβώς τις ίδιες συνέπειες για ΚΑΘΕ πολίτη της χώρας”.
Τα περιστατικά συγγνώμης χωρίς κανένα αντιστάθμισμα ίσως να αριθμούν σε χιλιάδες ή δεκάδες χιλιάδες καθημερινά αν συμπεριλάβουμε επιχειρήσεις, δημόσιους οργανισμούς και εκλεγμένους ή μη εκλεγμένους πολιτικούς. Παράλληλα όμως παρατηρούμε ότι δε συμβαίνει το ίδιο με πολλά από τα αιτήματα συγγνώμης των πολιτών, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις παρέχεται με αντιστάθμισμα. Αν για παράδειγμα ένας πολίτης παραβιάσει τους όρους του lockdown για να πάρει indulgendia, χρειάζεται να καταβάλει τίμημα 300 ευρώ.
Θεωρητικά, όσον αφορά τη συγγνώμη στον τομέα των επιχειρήσεων και λιγότερο των δημόσιων οργανισμών, υπάρχει στην Ελλάδα νομικό πλαίσιο, όχι τόσο ισχυρό όσο σε χώρες με ανεπτυγμένες κοινότητες αγοραστών – πολιτών, το οποίο προβλέπει χρηματικό αντιστάθμισμα ώστε οι πολίτες – αγοραστές να κάνουν δεκτή τη συγγνώμη των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, αν μια αεροπορική εταιρεία ακυρώσει πτήση για κάποιους λόγους ή “ξεχάσει” έναν επιβάτη εκτός της πτήσης, θα πρέπει να πληρώσει μέχρι και 1000 ευρώ για να πάρει indulgendia. Στην ελληνική νομοθεσία, όσο και αν ασθενεί σε αυτό το θέμα, υπάρχουν αρκετά περιεχόμενα, τα οποία αν αποφασίσει κάποιος να αξιοποιήσει και εφόσον δαπανήσει χρόνο, θα μπορούσε να διεκδικήσει αντισταθμίσματα. Το σενάριο γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον, εάν πολλοί πολίτες – αγοραστές αποφασίσουν να κάνουν ένα συλλογικό αίτημα αντισταθμίσματος, ώστε, αν η εταιρεία διαχειριστεί το ένα αίτημα με απαξίωση να είναι πολύ δυσκολότερο να απαξιώσει πολλά αιτήματα μαζί.
Σε κάθε περίπτωση, καταλήγουμε σε μια νοοτροπία αναγνώρισης των συνεπειών των πράξεων ή των παραλήψεων υπενθυμίζοντας σε αυτόν που έκανε το σφάλμα ότι δεν πρέπει να το επαναλάβει. Η αναγνώριση των συνεπειών μιας πράξης συνδέεται άμεσα με αυτό που πονά περισσότερο στη σύγχρονη κοινωνία και είναι το χρηματικό αντιστάθμισμα. Σε ένα ιδανικό σενάριο, η νοοτροπία αυτή θα ήταν αχρείαστη και μια απλή συγγνώμη θα είχε ουσιαστική αξία. Όμως, δε ζούμε σε αυτήν την κοινωνία.
