Όταν τα παιδιά που δεν έχουν αγαπηθεί, προσπαθούν να σπάσουν τη σιωπή τους και να πάρουν θέση, η απάντηση που δέχονται είναι συχνά: «Μα, είχες μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου, ρούχα να φορέσεις και φαγητό στο τραπέζι», λες και η βασική τροφή ήταν αρκετή για να θρέψει την συναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού. Όχι, δεν είναι αρκετή.
Ίσως ο πιο ισχυρός και σημαντικός ρόλος της μητέρας είναι η ψυχολογική ανατροφή που δίνει στο παιδί της, η οποία θα καθορίσει και τις προσδοκίες του. Αυτές οι προσδοκίες που αφορούν στη λειτουργία των σχέσεων, στην αναξιοπιστία ή την αξιοπιστία του κόσμου και κατά πόσον η προσωπική εξέλιξη και η εξερεύνηση του είναι δυνατή και ασφαλής, έχουν μεγάλη απήχηση και επηρεάζουν το παιδί, βαθιά στην ενήλικη ζωή του. Αυτές οι προσδοκίες που «κληροδοτούνται» από τις μητέρες (αλλά και τους πατέρες) καθορίζουν πώς θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά στην ενήλικη ζωή τις ατυχίες που θα συναντήσουν, πώς θα ορίσουν τους εαυτούς τους και πώς θα θέσουν καλούς στόχους.
Μια τρυφερή μητέρα, μεγαλώνει ένα παιδί να νιώθει ασφάλεια με τον εαυτό του, ένα αίσθημα που πηγάζει από την εμπειρία του στο μικρόκοσμο του σπιτιού και πιστεύει ότι ο μεγαλύτερος κόσμος λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Είναι ικανό να πιστεύει ότι ο κόσμος είναι γεμάτος από κατανόηση και ότι οι άνθρωποι επιθυμούν την σχέση με τον ίδιο τρόπο όπως και η οικογένειά του. Αυτό φυσικά δεν αποτελεί εγγύηση ότι θα εξελιχθεί σε έναν ολοκληρωμένο ενήλικα, καθώς και οι γεμάτες αγάπη οικογένειες δεν είναι τέλειες. Αντί αυτού, κάνει το παιδί έναν εξαιρετικό υποψήφιο για την επιδίωξη μιας ζωής με περισσότερη ευτυχία.
Η προσδοκία του είναι ότι θα αγαπήσει και θα νοιαστεί για τους άλλους και ότι αυτοί με τη σειρά τους, θα του επιστρέψουν την αγάπη. Αυτές οι θετικές προσδοκίες, μαζί με την ικανότητα να ξαναβρίσκει το δρόμο του παρά τα λάθη και τις αποτυχίες και να καθησυχάζει τον εαυτό του σε περιόδους στρες, είναι αξιόπιστα εργαλεία για να πορευθεί στη ζωή του.
Ένα παιδί που μεγαλώνει με μια μητέρα που το αγνοεί ή το περιθωριοποιεί και που δεν του προσφέρει καμία αγάπη ή παρηγοριά, σχετίζεται επίσης με την ανατροφή που δέχθηκε η ίδια η μητέρα από τη δική της μητέρα και πως έχει διαμορφώσει τις προσδοκίες για τον κόσμο. Και εκείνη προεκτείνει τα μαθήματα της παιδικής ηλικίας της και τα χρησιμοποιεί όπως η πυξίδα για να την καθοδηγήσει στην ενήλικη ζωή της.
Όταν τα παιδιά που δεν έχουν αγαπηθεί, προσπαθούν να σπάσουν τη σιωπή τους και να πάρουν θέση, η απάντηση που δέχονται είναι συχνά: «Μα, είχες μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου, ρούχα να φορέσεις και φαγητό στο τραπέζι», λες και η βασική τροφή ήταν αρκετή για να θρέψει την συναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού.
Το ακούω αυτό από αγνώστους που συνήθως προσθέτουν «…και βγήκες μια χαρά». Λοιπόν, αφήνοντας στην άκρη το πόσο καλά είμαι και το πόσο καιρό χρειάστηκα για να φτάσω εκεί, έθεσα αυτό το ερώτημα και παραθέτω παρακάτω απαντήσεις ενηλίκων. Προέρχονται από συνεντεύξεις και συζητήσεις με πολλές εκατοντάδες γυναίκες κατά τη διάρκεια ετών. Εδώ βρίσκονται τα πλέον επιβλαβή διδάγματα, εκείνων που διαμορφώνουν τις προσδοκίες ενός παιδιού με τον πιο άσχημο τρόπο.
1. Η αίσθηση του ανήκειν που πρέπει να κερδηθεί
«Είχα στέγη, ρούχα και φαγητό. Δεν πέρασε μία μέρα που να μην ακούσω πόσο καλά ήμουν που είχα όλα αυτά, σε σχέση με τον τρόπο που μεγάλωσε η μητέρα μου. Με έκανε να αισθάνομαι ένοχη για τα πάντα, ακόμη και να υπάρχω. ‘Εχω ακούσει χίλιες φορές ‘θα μπορούσα να είχα πεθάνει όταν σε έκανα. Ο γιατρός μου είπε να μην κάνω παιδιά’. Εκείνη δεν έχασε την ευκαιρία να μου πεί πόσο σκληρά εργάστηκε ή πόσα έπρεπε να θυσιάσει για να μου δώσει αυτά τα πράγματα. Ενώ είχα ‘πράγματα’ δεν θυμάμαι ποτέ μου να μου πει ότι με αγαπούσε. Δεν θυμάμαι ποτέ να είχα δεχθεί μια αγκαλιά.
Ποτέ δεν άκουσα να λέει κάτι θετικό για μένα. Πάντα έλεγε, ότι ο τάδε είπε αυτά και αυτά για μένα, σε μια προσπάθεια να με χειραγωγήσει. Το μόνο που έκανε ήταν να μου αποδείξει ότι κανείς δεν νοιαζόταν για μένα. Ποτέ δεν μου διάβασε παραμύθια. Ποτέ δεν έπαιξε μαζί μου. Με έντυνε σαν μια κούκλα σε βιτρίνα, μόνο και μόνο για να δουν οι άνθρωποι πόσο καλή μητέρα ήταν».
Πολλά παιδιά αναφέρουν ότι αυτό είναι ένα από τα δυσκολότερα κληροδοτήματα που πρέπει να ξεπεράσουν: η αίσθηση να είναι αιωνίως υποτιμημένα ή ακόμα χειρότερα, να φοβούνται συνεχώς ότι με κάποιο τρόπο δεν επαρκούν και θα εγκαταλείπονταν από αυτούς που φαίνεται ότι τους αγαπούν. Αυτό το μάθημα διδάσκει σε ένα παιδί ότι ανήκει κάπου, λόγω αυτών που κάνει ή δεν κάνει, αντί να είναι νιώθει ότι το φροντίζουν επειδή είναι αυτό που είναι και έχει αυτοαξία.
2. Ο κόσμος είναι αναξιόπιστος
«Ποτέ δεν ήξερα πώς να χαλαρώσω. Ζούσα πάντα μέσα στα νεύρα, σαν να περπατάω πάνω σε λεπτό πάγο, αυτός ήταν ο τρόπος ζωής γύρω από τη μαμά μου. Ναι, με τάιζαν, με έντυναν και ένιωθα ζεστά. Αλλά δεν υπήρχε αγάπη. Η πράξη της αγάπης. Ο τόπος για να αισθάνομαι ασφαλής. Ήταν μια συνεχής μάχη να προσπαθώ να ευχαριστήσω πάντα τη μητέρα μου και ό,τι έκανα, δεν ήταν ποτέ σωστό ή αρκετά καλό».
Η προσπάθεια για την ευχαρίστηση της μητέρας, της οποίας τα αιτήματα άλλαζαν από μέρα σε μέρα ή η ασυνέπεια από έναν γονέα που είτε υποσχόταν αφειδώς ή απέρριπτε με κάθε ευκαιρία, διδάσκει σε ένα παιδί ότι δεν υπάρχει σταθερότητα. Ως ενήλικας, βρίσκεται να τον απασχολούν συνέχεια πράγματα και να ανησυχεί, με την προσοχή του να εστιάζεται στο ποια θα μπορούσε να είναι η επόμενη ριζοσπαστική αλλαγή. Μπορεί να προβλέπει γρήγορα πιθανές καταστροφές και είναι κινητοποιημένος να αποφύγει καταστάσεις που μπορεί να καταλήξουν σε αποτυχία. Ταυτόχρονα, είναι πάντα σε επιφυλακή για το ενδεχόμενο της προδοσίας από τους κοντινούς ανθρώπους του.
3. Οι άνθρωποι δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης
«Ζούσα μέσα στο φόβο, επειδή ποτέ δεν ήξερα τι μάσκα φορούσε εκείνη την ημέρα η μητέρα μου και αγωνιούσα να δεχθώ την αγάπη που ποτέ δεν ήρθε. Θα αντάλλαζα τη στέγη που μου έλεγαν ότι έπρεπε να νιώθω υποχρεωμένη που την έχω, για την άνευ όρων αγάπη κάθε μέρα. Στα τσακίδια και το σπίτι!».
Η μητέρα που δεν αγαπά, θέτει πρότυπα μόνο για να τα αλλάξει, έχει απαιτήσεις και, στη συνέχεια, προσποιείται ότι ποτέ δεν υπήρχαν. Σπάει τις υποσχέσεις, διδάσκει ένα παιδί ότι δεν μπορεί να πάρει τίποτα ως δεδομένο και ότι η δέσμευση δεν υπάρχει. Ένα παιδί πιστεύει πως ό,τι συμβαίνει στο σπίτι είναι αυτό που συμβαίνει παντού. Έτσι δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι τα παιδιά που δεν έχουν αγαπηθεί βγαίνουν συχνά έξω στον κόσμο και δεν εμπιστεύονται κανέναν. Αυτό, όχι μόνο τα απομονώνει αλλά τα κάνει να φοβούνται την ίδια την καθημερινότητα.
4. Η αγάπη είναι μια συναλλαγή
«Είχα μια στέγη, τροφή και πολλά άλλα … δώρα αντί της αγάπης ή της κατανόησης… για να αγοράσω την αγάπη. Εκτιμούσα αυτά που είχα αλλά δεν υπήρξε ποτέ τίποτα βαθύτερο. Δεν με αναγνωρίσαν ως ενήλικα ποτέ … δεν σέβονταν τις απόψεις ή την ατομικότητά μου».
Πολλές κόρες που δεν έχουν αγαπηθεί χρησιμοποιούν τις λέξεις «έπρεπε όλα να τα κερδίσω», όταν περιγράφουν την παιδική τους ηλικία. Και πάλι, αυτό είναι το ίδιο μάθημα, αλλά μια παραλλαγή στο θέμα: ότι η αγάπη δεν αφορά το ποιος είσαι, ποια είναι η ουσία ή η ψυχή σου, αλλά ποια είναι η απόδοσή σου. Εάν αποδόσεις στις απαιτήσεις της μητέρας σου, τότε ίσως η αγάπη να ανταποδοθεί.
Φυσικά, αυτή είναι μια υπόσχεση που δεν τηρήθηκε, διότι η αξιοπιστία είναι επίσης ένα πρόβλημα. Αφήνει το παιδί όχι μόνο με την πεποίθηση ότι είναι απωθητικό αλλά με πραγματική σύγχυση σχετικά με την αγάπη και το πως μοιάζει η συμπεριφορά αγάπης. Μπορεί να πιστεύουν ότι η αγάπη έχει πάντα ένα τίμημα και, ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη ότι μπορεί η ίδια να βρεθεί σε σχέσεις που παίζουν με τους ίδιους κανόνες.
5. Η αξία σας θα πρέπει να αποδειχθεί (ξανά και ξανά)
«Κοιτώντας πίσω, πιστεύω ότι αυτές οι βασικές ανάγκες που μου παρείχαν οι γονείς μου, ήταν στην πραγματικότητα μία ‘τιμή αγοράς’ για μένα ώστε να είμαι συνέχεια συνεργάσιμη, να έχω υψηλή απόδοση, να είμαι σύμφωνη και (δήθεν) ευγνώμων για ΟΛΑ όσα μου παρείχαν (αντί της αγάπης, της κατανόησης, της καλοσύνης, της φροντίδας κλπ που μου παρείχαν)».
Όταν ένα παιδί είναι «αόρατο» ή απορρίπτεται και δεν εκτιμάται για αυτό που είναι- την προσωπικότητα, τον χαρακτήρα, τα χαρακτηριστικά και τα ταλέντα του – αλλά διδάσκεται ότι το ίδιο δεν είναι τίποτα, εκτός αν αποδείξει το αντίθετο, του απομένει μια ατελείωτη ανεξάντλητη πηγή αυτοαμφιβολίας. Αυτή η αίσθηση της αναξιότητας, να είναι «λιγότερο από κάτι άλλο», μπορεί να συνυπάρχει με τον τρόπο που προσεγγίζει την επιτυχία και την επίτευξη της κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να αναμένει μήπως τον «ανακαλύψουν», μήπως αποκαλυφθεί ως ανάξιος.
Οι προσδοκίες μας για όλα τα είδη των αλληλεπιδράσεων, τροφοδοτούν τις αντιδράσεις και τις συμπεριφορές μας. Αν περιμένουμε από τους άνθρωπους να μας απογοητεύσουν και να μας προδώσουν, είναι πιθανό να παρερμηνεύσουμε τις χειρονομίες και τα λόγια τους και να αντιδράσουμε αμυντικά. Αν νομίζουμε ότι οι άνθρωποι είναι αναξιόπιστοι, δεν θα είμαστε σε θέση να αφήσουμε κανέναν να έρθει αρκετά κοντά μας για να δούν πραγματικά ποιοι είμαστε.
Μεγάλο μέρος από αυτά, είναι προβολές που γίνονται αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Κλειδί για την ίαση από την παιδική ηλικία, είναι να είναι να δούμε ότι τα μαθήματα που οι μητέρες μας δίδαξαν, οριοθετούν το ποιοι είμαστε και πώς ζούμε. Σε αυτό το σημείο, μπορούμε να επιλέξουμε εμείς τελικά που θέλουμε να πάμε τη ζωή μας.
Πηγή: psychcentral.com
Συγγραφέας: Pegg Streep
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyΝow.gr
