Στις διάφορες συζητήσεις και απόψεις που παρουσιάζονται ενώπιον των εκλογών (όπου συνήθως ακούμε ότι “αυτές είναι οι πιο σημαντικές απ΄ όλες μέχρι τώρα”) ανάμεσα στα άλλα ανησυχητικά που αναφέρονται, είναι η έλλειψη αυτοδυναμίας της κυβερνήσεως που θα προκύψει ή ότι εάν καθυστερήσουμε να έχουμε κυβέρνηση, τότε κάπου ελλοχεύει ο κίνδυνος της ακυβερνησίας επί μακρό χρονικό διάστημα.
Εν ολίγοις υπονοείται ότι εάν δεν κατορθωθεί να εκλεγεί κυβέρνηση με τέτοια πλειοψηφία που να της δίνει σιγουριά για το κυβερνητικό της έργο, τότε η χώρα μπορεί να οδηγηθεί και σε άλλες εκλογικές αναμετρήσεις ή τέλος πάντων εάν σχηματισθεί μία επισφαλής από πλευράς πλειοψηφίας κυβέρνηση, θα μπορεί εύκολα να “πέσει” ή θα δυσκολεύεται να ασκήσει με σιγουριά και άνεση το κυβερνητικό της έργο, είτε θα αναγκάζεται σε συμβιβασμούς με την αντιπολίτευση. Υποστηρίζεται ότι απειλείται το συμφέρον της χώρας εάν δεν έχουμε ισχυρές κυβερνήσεις, είτε μονοκομματικές (πού είναι η απόλυτη προτίμηση των ισχυρών του συστήματος της Ελληνικής Δημοκρατίας), είτε τέλος πάντων συνεργασίας ουσιαστικής και ισχυρής. Προφανώς η απειλή ακυβερνησίας λειτουργεί με σημαντικούς τρόπους μέσα στο μυαλό του πολίτη και εκλογέα και πιέζει μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος.
Ας δούμε όμως τι αντιλαμβάνεται με την έκφραση ακυβερνησία ο μέσος άνθρωπος. Η λέξη ακυβερνησία τον οδηγεί σε μία ανησυχία ότι η χώρα μπορεί να βρεθεί σε συνθήκες όπου δεν θα υπάρχει καθόλου κυβέρνηση ή ότι θα είναι τόσο χαμηλό το επίπεδο της διακυβέρνησής που να γίνουμε σαν τις εικόνες της τηλεόρασης… Όσο πιο φοβικός ο πολίτης -χάρις και στην συνεχή δουλειά των ΜΜΕ- τόσο πιο μεγάλοι και οι φόβοι του. Και αν αρχίσεις να φοβάσαι όλα περνούν σιγά-σιγά από το μυαλό σου: φτώχεια, ανελευθερία, ανασφάλεια, έλλειψη δημοκρατίας, πόλεμοι και καταστροφές (εδώ που τα λέμε δεν μοιάζουν και τόσο μακρινά πολλά από αυτά παρά τις σταθερές μας κυβερνήσεις…). Αυτός ο φόβος του πολίτη θα τον οδηγήσει προς κατευθύνσεις όπου η σιγουριά και εξασφάλιση ενός βιοτικού επιπέδου ζωής θα έχει πλέον τεράστια σημασία. Μπροστά στην κάλπη θα κάνει επιλογές που θα μειώνουν τον κίνδυνο για αυτά που θεωρεί απειλές…
Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν όντως υπάρχουν τέτοιοι κίνδυνοι και εάν είναι εύλογες οι συναφείς ανησυχίες. Ή με άλλο τρόπο διατυπώνοντας το, μπορεί η Ελληνική αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία να βρεθεί σε συνθήκες τέτοιες που να μην υπάρχει κυβέρνηση ή η κυβέρνηση να είναι τόσο αδύναμη που δεν θα εκπληρώνει τους ρόλους της; Βεβαίως δεν αμφισβητείται το γεγονός ότι πράγματι μπορεί να υπάρξει μία κατάσταση δυσκολίας σχηματισμού κυβέρνησης, σύμφωνα μέ τις προβλέψεις του συντάγματος και υπό το καθεστώς των κατά περίπτωση ισχυόντων εκλογικών νόμων.
Όμως από την δυσκολία μέχρι την αδυναμία και την πλήρη έλλειψη κυβερνήσεως οι αποστάσεις είναι μεγάλες. Κατά την άποψη μας ο φόβος περί ακυβερνησίας είναι ακραία υπερβολικός και καλλιεργείται, διακινείται και αναπαράγεται μόνο και μόνο για να να εξαναγκασθεί ο πολίτης σε συντηρητικότερες κατευθύνσεις και να εκμαιευθεί μία ψήφος κατά το μάλλον ή ήττον συστημική.
Ο πραγματικός κίνδυνος πλήρους έλλειψης κυβερνήσεως είναι ανύπαρκτος. Το Σύνταγμα προβλέπει με ακρίβεια για τις λεγόμενες “υπηρεσιακές” κυβερνήσεις (συνήθως εκ δικαστών). Αλλά και η ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι είτε με πολέμους και κατοχή είτε με δικτατορίες κυβέρνηση πάντα έχεις. Και υπάρχει πάντοτε και η δυνατότητα εξωκοινοβουλευτικών επιλογών και των λεγόμενων κυβερνήσεων συνεργασίας, τεχνοκρατών κλπ. Το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται όχι στο εάν έχεις κυβέρνηση, αλλά στο εάν αυτή που έχεις είναι όντως δημοκρατική και εάν ανταποκρίνεται στην λαϊκή βούληση.
Μέσα στην τελευταία 15ετία είχαμε αρκετές υπηρεσιακές κυβερνήσεις, είδαμε για πρώτη φορά γυναίκα ως υπηρεσιακή πρωθυπουργό (Βασ. Θάνου, 2015), τον κ. Πικραμμένο (2012), τώρα τον κ. Σαρμά και βεβαίως την εκπληκτική πολλαπλώς περίπτωση του κ. Παπαδήμου (κυβέρνηση συνεργασίας 2011-2012). Όλα μας δίνουν λίαν αξιόλογο για πολιτική σκέψη υλικό. Ο κ. Παπαδήμας όχι απλώς κυβέρνησε τη χώρα αλλά και την οδήγησε σε σημαντικότατες επιλογές με συστημικές προτεραιότητες. Αλλά και οι αυστηρά υπηρεσιακές κυβερνήσεις δεν ήταν τόσο απολίτικες στις επιλογές τους. Ακόμη είδαμε και τις περιπτώσεις όπου τα κόμματα που κέρδισαν τις εκλογές, επειδή δεν είχαν τις απαιτούμενες πλειοψηφίες για το σχηματισμό των αυτοδύναμων ισχυρών κυβερνήσεων, προχώρησαν σε απίστευτες συνεργασίες, όχι απλώς αταίριαστες αλλά κανονικά και αφύσικες (προφανώς αναφερόμαστε στην πρώτη φορά Αριστερά που συγκυβέρνησε μα το κατ΄ ουσίαν ακροδεξιό κόμμα του κ. Καμμένου). Σε άλλη περίπτωση το πρόβλημα από το σύστημα λύθηκε μέσα από την σύμπραξη των θεωρητικά μεγάλων αντιπάλων και ισχυρών παραγόντων του δικομματισμού στην Ελλάδα (Σαμαράς-Βενιζέλος). Γνωστοί οι καρποί όλων των προηγουμένων. Μνημόνια 2ο και 3ο, Μεσοπρόθεσμο, PSI, κλπ.
Άρα κυβερνητικές λύσεις πάντα βρίσκονται, συνήθως είναι σύμφωνες με τις επιλογές του κυρίαρχου εγχώριου πολιτικού συστήματος, αλλά και τις επιλογές της ΕΕ και του λεγόμενου νατοϊκού παράγοντα.
Επομένως ο πολίτης και ο καθένας μας όταν φτάσει προ της κάλπης μάλλον πρέπει να είναι απαλλαγμένος από τον φόβο ότι η χώρα θα βρεθεί χωρίς κυβέρνηση. Γιατί είτε με κυβερνήσεις τεχνοκρατών ή συνεργασίας είτε με υπηρεσιακές, το βέβαιον είναι ότι όχι απλώς θα υπάρχει κυβέρνηση, αλλά και ότι την βασική δουλειά για την λειτουργία του κράτους και για τα μεγάλα συμφέροντα και επιλογές και κατευθύνσεις της χώρας θα την εκπληρώνει ικανοποιητικότατα.
Άλλο είναι το πραγματικό πρόβλημα που πρέπει να απασχολεί τον πολίτη: το ότι δεν κατορθώνει να έχει κυβερνήσεις που να βρίσκονται κοντά στις επιθυμίες του, τις επιλογές του και τις προσδοκίες του. Αυτό που πρέπει να τον απασχολεί είναι η μετάλλαξη του λαμπερού προεκλογικού λόγου στον σκιώδη, διαπλεκόμενο και μονίμως διαψευδόμενο λόγο των εκλεγέντων και των κυβερνήσεων που αποκτά η χώρα. Αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα που πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους να λύσουμε και όχι να ανησυχούμε για το αν θα βρεθούμε με αδύναμες κυβερνήσεις ή δεν θα μπορούμε να σχηματίσουμε κυβερνήσεις πολύ γρήγορα μετά τις εκλογές.
Μπορεί να υπάρχει για το προηγούμενο πρόβλημα κάποια πρόταση; Κατά την γνώμη μας ναι! Πρέπει να απαλλαγούμε από το φόβο περί ελλείψεως αυτοδυναμίας, καθυστέρησης στον σχηματισμό κυβερνήσεως ή δήθεν ακυβερνησίας. Όταν κινείσαι με φόβο δεν κινείσαι ορθολογικά. Οι επιλογές μπορεί εύκολα να είναι λανθασμένες ή να απομακρύνονται από τον δρόμο της ελευθερίας. Πρέπει ο ψηφοφόρος απαλλαγμένος από ανεδαφικούς ή υπερβολικούς φόβους να προχωρήσει στις οποίες επιλογές του. Να γίνει πιο τολμηρός από το σύνηθες έτσι ώστε και το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα να είναι πιο τολμηρό.
Να επιδιώξει με την ψήφο του μία υπερβολικά πολυκομματική Βουλή. Αντί να επαναλάβει τους τρόπους που δεκαετίες ανασυνθέτουν το πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας, τώρα να κάνει τουλάχιστον σε προσωπικό επίπεδο ρήξη και να δώσει την δυνατότητα δοκιμών, να δώσει τόπο στους άπειρους, να δώσει χώρο στους ερασιτέχνες της πολιτικής. Να δοθεί δυνατότητα σε καινούργια ξεκινήματα.
Το ουσιαστικότερο όμως είναι τούτο: πρέπει ο πολίτης να καταλάβει ότι παράγει πολιτικό έργο και ότι αυτό δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο στη διαδικασία της εκλογικής αναμέτρησης κάθε λίγα χρόνια και στις συνηθισμένες σχεδόν εθιμικές επιλογές, αλλά ακόμη πιο σπουδαίο είναι το καθημερινό έργο συμμετοχής στα κοινά.
Πιστεύουμε ότι εάν αυξηθεί η διαλεκτική δημοκρατική διαπάλη εντός του Κοινοβουλίου και η πολιτική δράση στην καθημερινότητα, διαδικασίες κουραστικές και χρονοβόρες, τότε ο πολίτης θα γίνει παράγοντας της ιστορίας και της ζωής του και λίγο πιο πραγματική η Δημοκρατία στον τόπο μας!
Κύμη 19/6/2023
Δημήτριος Δούκα Σουφλέρης
