Κεφαλαλγία – Ζάλη – Κόπωση
Γράφει: Γεώργιος Ναούμ, Παθολόγος, Διευθυντής Παθολογικής Kλινικής Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
ΑΝΕΞΗΓΗΤΗ ΚΟΠΩΣΗ
Μετά από μια εξουθενωτική ημέρα στην εργασία μας, είναι αναμενόμενο να νοιώθουμε σωματική κόπωση.
Αλλά τι είναι κόπωση;
Μιλάμε για κόπωση, όταν οι μύες του σώματος μας δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις συνηθισμένες ασχολίες μας. Την κατάσταση αυτή του οργανισμού την περιγράφουμε και με διάφορες άλλες εκφράσεις όπως: αδυναμία, εξάντληση, ατονία, ακεφιά κλπ. Η κόπωση μπορεί να προκληθεί είτε από υπερβολική καταπόνηση του μυϊκού συστήματος, ειτε απο μειωμένη παροχή ενεργείας στους μύες, είτε από τοξικούς παράγοντες, ενδογενείς και εξωγενείς. Έτσι πολλά βακτηρίδια παράγουν τοξίνες οι οποίες βλάπτουν τα μιτοχόνδρια, τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας του μυϊκού κυττάρου. Το αποτέλεσμα αυτού είναι οι μύες να «μένουν» – κατά το κοινώς λεγόμενο – από καύσιμα, προκαλώντας αίσθημα εξάντλησης. Τελευταίες έρευνες τείνουν να κατηγοριοποιήσουν τις έννοιες κούραση (tiredness) ή κόπωση (fatigue) ή εξάντληση (exhaustion), ανάλογα με την αιτία και με την ένταση. Σε πολλές περιπτώσεις, το αίσθημα της Kόπωσης είναι επίμονο και αδικαιολόγητο και δημιουργεί ιδιαίτερη ανησυχία. Μπορεί να υποδηλώνει από μια απλή δυσλειτουργία, έως ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα. Είναι σημαντικό σε τέτοιες περιπτώσεις να ζητηθεί έγκαιρα η βοήθεια του γιατρού, ώστε να αντιμετωπισθεί άμεσα η όποια διαταραχή και να προληφθεί η χειροτέρευση της κατάστασης τns υγείας. Αδρά, μπορούμε να διαχωρίσουμε την κόπωση σε δύο μεγάλες κατηγορίες.
Κόπωση με παθολογικά αίτια
Πολλά είναι τα νοσήματα που προκαλούν μεταξύ άλλων και κόπωση, και αφορούν όλα τα συστήματα. Τα κυριότερα από αυτά είναι:
Παθήσεις κεντρικού και αυτόνομου νευρικού συστήματος,
Αιματολογικά νοσήματα,
Διαταραχές αναπνευστικού συστήματος (ΧΑΠ,Υπνική άπνοια κ.α.),
Ηλεκτρολυτικές διαταραχές,
Ενδοκρινικές νόσοι,
Λοιμώξεις,
Μεταβολικά νοσήματα,
Νεφρική ανεπάρκεια,
Έλλειψη βιταμινών, ιχνοστοιχείων, ενζύμων,
Καρδιακή ανεπάρκεια,
Κακοήθειες,
Κακοήθης παχυσαρκία.
Στις περιπτώσεις της κατηγορίας αυτής, εύκολα η δύσκολα αποδεικνύονται τα αίτια και αντιμετωπίζονται αναλόγως από τον Γιατρό της κλασικής Ιατρικής.
Κόπωση χωρίς παθολογικά αίτια
Την ενδιαφέρουσα αυτή κατηγορία την διακρίνουμε σε 2 μεγάλες ομάδες:
Α) Αιτιολογημένη κόπωση
Η κατάσταση αυτή μπορεί να οφείλεται σε:
εξαντλητική εργασία,
μειωμένες ώρες ύπνου για σειρά ημερών,
εργασία σε άσχημες περιβάλλοντικές συνθήκες,
προσκόμματα και δυσεπίλυτα εργασιακά προβλήματα,
εκτροπή συνηθειών όπως κάπνισμα, ποτό, καφές,
αντίξοες οικονομικές, κοινωνικές, συναισθηματικές, οικογενειακές συνθύκες και άλλα παρόμοιου τύπου περιβάλλοντα.
Β) Την ανεξήγητη κόπωση
Είναι η πλέον συχνά εμφανιζόμενη στη σύγχρονη κοινωνία και αφορά περίπου το 25% των γυναικών και το 10% των ανδρών. Ερωτήματα που βασανίζουν ιδιαίτερα τις γυναίκες όπως: «Παρά τον καλό ύπνο ξυπνάω κουρασμένη», «Είμαι μια χαρά και ξαφνικά δεν μπορώ να πάρω τα πόδια μου», «Νιώθω κουρασμένη χωρίς να έχω κάνει τίποτε», «συνεχώς χασμουριέμαι», «Αλλοτε πετάω και άλλοτε νοιώθω σαν γριά», «Νοιώθω μερικές φορές κάτι σαν κατάθλιψη», «Νυστάζω συνέχεια χωρίς να μου λείπει ύπνος», «Έχω Βαριά πόδια», «Έχω πιασμένες τις γάμπες μου», διαμορφώνουν το πάζλ του ανεξήγητου.
Όταν η κόπωση οφείλεται σε επιβάρυνση των όρων διαβίωσης του οργανισμού μας είναι εύκολα αντιληπτό ότι πρέπει να εστιάσουμε στη διόρθωση των συνθηκών της ζωής μας. Ενίοτε χρειάζεται να επιστρατευθεί και αλλαγή της οπτικής γωνίας που βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε τη ζωή, ενεργοποιώντας την φιλοσοφική αντίληψη, πράξη που πολλές φορές επιφέρει ανατροπή των αρνητικών συναισθημάτων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ομάδα της ανεξήγητης κόπωσης γιατί αφορά μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού ιδίως του Γυναικείου και διότι παρουσιάζεται χωρίς εμφανή λόγο. Το φαινόμενο αυτό, έχει απασχολήσει έντονα τις ανά τον κόσμο ερευνητικές ομάδες της Ιατρικής Κοινότητας. Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών θεωρούνται μέχρι σήμερα ομολογουμένως πενιχρά.
Την τελευταία δεκαετία έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος ομαδοποίησης μέρους των πληροφοριών για την κόπωση. Έτσι, καθορίσθηκαν τα κριτήρια του συνδρόμου της χρόνιας κόπωσης, προϊόν του συμποσίου ROME III, ως εξής:
Διάρκεια τουλάχιστον 6 μήνες.
Μειωμένη σωματική & πνευματική δραστηριότητα & τουλάχιστον 4 εκ των κριτηρίων.
Διαταραχή συγκέντρωσης ή βραχυχρονίου μνήμης.
Φαρυγγαλγία, επώδυνη λεμφαδενοπάθεια, μυαλγίες.
Πολυαρθραλγία χωρίς οίδημα ή ερυθρότητα.
Κεφαλαλγία νέου τύπου ή σοβαρότητας.
Μη ανακουφιστικός ύπνος.
Κακουχία διάρκειας > 24 ώρου μετά άσκηση.
Το σύνδρομο αυτό, στο οποίο καθορίσθηκαν μεν τα κριτήρια αλλά όχι και η θεραπεία αυτού, αφορά αναλογικά σε ελάχιστο αριθμό ατόμων, ενώ συνεχίζεται η προσπάθεια να δοθεί επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση, συνολικά στο πρόβλημα της ανεξήγητης κόπωσης, με την ελπίδα να υπάρξει και θεραπεία. Στην ερευνητική αυτή προσπάθεια συμμετέχει και η ομάδα μας, με σημαντικές κλινικές παρατηρήσεις, που φαίνεται να δίνουν διαγνωστικό προσανατολισμό και ενδεχόμενα, αιτιολογική θεραπευτική πρόταση στο πρόβλημα της ανεξήγητης κόπωσης. Από τις κλινικές μας μελέτες, φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση τις κόπωσης με διαταραχές του πεπτικού συστήματος ενώ τα συνοδά της συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της κεφαλαλγίας (πονοκέφαλος) και της ζάλης.
Από τις αναδρομές στην κλασική Ελληνική Φιλοσοφία (Ιπποκράτης, Σωκράτης, Πυθαγόρας κλπ) αλλά και στη λαϊκή σοφιστεία ανεδείχθησαν συνδέσεις ιατρικών μηνυμάτων με σύγχρονες επιστημονικές μελέτες.
Είναι αξιοπερίεργη η αναφορά των παραδοσιακών εκφράσεων στο πεπτικό ούστημα όπως:«Χαλκέντερος», «Η Μεγάλη θέση χρειάζεται γερό στομάχι», «μου γυρίζει το στομάχι όταν τον βλέπω», «Εμετικός τύπος», «Με έπρηξες», «Μου έκοψες τη χολή», «Είμαστε ότι τρώμε», «Δεν τον χωνεύω αυτόν» και πολλές άλλες. Η θέση του ιατροφιλόσοφου του 17ου αιώνα William Harvey ότι: «Εάν το στομάχι επηρεαστεί, ο εγκέφαλος υποφέρει και ακολουθεί η ανικανότης και η μελαγχολία», το ερώτημα του Michael D. Gerson M.D. για το «δεύτερο εγκέφαλο» (The second brain??) που εδρεύει στο πεπτικό σύστημα, με την ανακοίνωση του ότι στην περιοχή του στομάχου (Ηλιακό πλέγμα) υπάρχουν > 120 εκατομμύρια νευρώνες περισσότεροι από ότι στον Εγκέφαλο, η γνώση ότι >90% του λεμφικού μας ιστού ευρίσκεται στο πεπτικό σύστημα, πλήθος σύγχρονων μελετών από σειρά ερευνητικών κέντρων ανά το κόσμο, κατά τις οποίες νοσολογικές οντότητες όπως: Δερματοπάθειες, Νευροπάθειες, Ρευματικά νοσήματα, Αγγειίτιδες και άλλες ανοσολογικές νόσοι, φαίνεται να συσχετίζονται με μικροβιακές ή άλλες φλεγμονές του γαστρεντερικού καθώς και τα πορίσματα των δικών μας κλινικών μελετών, αναδεικνύουν την παραγνωρισμένη και πιθανά υποβαθμισμένη μέχρι σήμερα σημασία του πεπτικού συστήματος και προετοιμάζουν ενδεχομένως το έδαφος για την προληπτική Ιατρική του μέλλοντος.
Επιπροσθέτως, τα παρά πάνω τονίζουν την μεγάλη Ιατρική αξία των Ελληνικών λαϊκών σοφισμάτων και της κλασικής φιλοσοφίας, που μεταφέροντας ίσως υψηλή ιατρική γνώση από το βάθος της Ιστορίας με την προφορική παράδοση, προτείνουν αλλαγή στο σύγχρονο τρόπο διατροφής και γενικώς στη στάση ζωής.
Η πρόταση αυτή ευρίσκεται σε αντιδιαστολή με το Δυτικό μοντέλο ζωής, του Fast, του Light, του lifestyle.
Ένα Μοντέλο Ζωής που διεγείρει άμεσα το Νευρικό και έμμεσα το πεπτικό σύστημα μέσω της μοντέρνας, δυτικού τύπου, διατροφής, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η λειτουργική μουσική αρμονία του Οργανισμού. Σύγχρονες μελέτες για τη σχέση Moυσικής και Υγείας, τονίζουν ότι, μεταξύ των ουσιών, στοιχείων, ενζύμων κλπ ενός υγιούς οργανισμού, υπάρχει πάντα μαθηματικός λόγος (πηλίκο), ισοδύναμο μουσικού διαστήματος και έτσι συντίθεται η μουσική αρμονία του οργανισμού, της οποίας η διατήρηση εξαρτάται κυρίως από την εύρυθμο λειτουργία του Νευρικού και του πεπτικού συστήματος. Η διατάραξη δηλαδή της ισορροπίας τους δημιουργεί νοσηρό περιβάλλον για τον ψυχισμό του Ανθρώπου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, με τη νομοτέλεια του ντόμινο, παρασύρεται σε εκπτώσεις nθικής, κάθε επιστημονική κοινότητα, μηδέ της ιατρικής εξαιρουμένης, με αποτέλεσμα ενώ στην 3η χιλιετία, έχουμε τόσο σπουδαία ιατρικά και τεχνολογικά περί την Ιατρική επιτεύγματα, εν τούτοις, η ιατρική πρακτική απομακρύνεται από την ουσία του Ιπποκράτειου όρκου, με σημαντικές βεβαίως επιπτώσεις στην αρμονία των Κοινωνιών.
Τα πορίσματα των κλινικών μελετών της ομάδας μας, που συσχετίζουν το αίσθημα της κόπωσης με διαταραχές του πεπτικού, προτείνουν μια νέα διαγνωστική προσέγγιση της κόπωσης. Οι παρατηρήσεις μας καθώς και οι προτεινόμενες αιτιολογικές θεραπείες, ενδεχομένως να αποτελέσουν νέα πρόταση προς τους ενδιαφερόμενους ερευνητές, να ασχοληθούν με την περαιτέρω αποκρυπτογράφηση των ιατρικών μηνυμάτων των σπουδαίων Ελληνικών και άλλων εθνικών λαϊκών σοφισμάτων.
Γεώργιος Ναούμ, Παθολόγος
Διευθυντής Παθολογικής Kλινικής Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
Ιατρικός Κόσμος (Έκδοση του Ιατρικού Αθηνών)
